مەن سوۆەت ارمياسى قاتارىندا ۋكراينانىڭ ۆوروشيلوۆوگراد قالاسىندا بولدىم. تومەندەگى سۋرەتكە 1985 جىلى سول قالادا تۇسكەنمىن. جانىمداعى چەرنەنكو دەگەن ۋكراين جىگىت. مەن تانكىشى، ول شوپىر. ول مەنىڭ ادەبيەتشى ەكەنىمدى ءبىلىپ، قىزىنا جازعان حاتتارىن وقىپ بەرۋدەن جالىقپايدى. مەن نە دەيىن، «جاقسى جازىپسىڭ» دەپ، ماقتاپ قويامىن. سول سەبەپتى الىستان كورگەننەن-اق، ارسالاڭداپ جانىما جۇگىرىپ جەتەدى. ءيا بۇل ەندى باسقا اڭگىمە...

ەجەلدەن لۋگانسك دەلىنەتىن وسى قالاعا سسسر-ءدىڭ كەزىندە ماسكەۋ تىزەدەن باسىپ وتىرىپ، ەكى مارتە ۆوروشيلوۆوگراد دەگەن اتاۋ بەرىپتى. بىراق، سول ەكى رەتتە دە ۆوروشيلوۆوگراد اتاۋى الىنىپ تاستالىپتى. وسىدان-اق، بۇل قالانىڭ ەجەلگى ۋكراينا جەرى ەكەنىن بىلۋگە بولادى. رەسەي قايتا-قايتا اتىن وزگەرتسە دە، رەسمي كيەۆ ءوزىنىڭ ەجەلگى اتاۋىن قايتارىپ الىپ وتىرعان. ولار پەتروپاۆل سياقتى اتاۋلاردى وزگەرتۋدەن جاسقاناتىن ءبىز سياقتى قورقاق ەمەس.
لۋگانسك جەرى ۋكراينانىڭ شىعىسىندا. اۋا رايى جايلى، قۇنارلى قارا توپىراقتى، كوكونىس، باقشا، جەمىس-جيدەكتىڭ ءبارى وسەتىن بەرەكەلى ايماق. تاشكەنت سياقتى. بازار ماڭىندا چەبۋرەك ءپىسىرىپ ساتاتىن. چەبۋرەك دەگەندى العاش رەت وسى قالادا جەدىم. سولدات بولىپ، جارىمقۇرساق جۇرگەندىكى ما، سول ىستىق چەبۋرەكتىڭ ءدامى تاڭدايىمنان ءالى كۇنگە كەتپەيدى. سودان بەرى چەبۋرەك كورسەم، لۋگانسك ەسىمە تۇسەدى.

كوشەلەرىندە الما، ورىك گۇلدەپ، جەمىس بەرىپ، تامىلجىپ تۇراتىن وسىناۋ تاماشا قالادا 2014 جىلدان بەرى مازا جوق. رەسەيگە شەكارالاس وبلىس بولعاندىقتان با، مۇنداعى تۇرعىلىقتى ورىستار رەسەيدىڭ قولپاشىمەن بيلىكتى باسىپ الىپ، وبلىستى «لۋگانسك حالىقتىق رەسپۋبليكاسى» دەپ جاريالاعان. بۇنىڭ ءبارىن قوت-قوتتاپ، جەل بەرىپ وتىرعان رەسەي ەكەنى انىق. باسقا ەشكىم ەمەس. قىرىمدى دا وسىلاي وزىنە قاراتىپ الدى. ەندى كورشى جاتقان ەكى وبلىس – لۋگانسكى مەن دونەتسكىنى دە سويتپەك. بىردەن ەمەس، اۋەلى تاۋەلسىز رەسپۋبليكا دەپ تانۋ، سوسىنعى ماقساتى رەسەيگە باسىبايلى قوسىپ الۋ. وسى ارەكەتىن باستاعالى دا سەگىز جىل بولدى. انە، رەسەي وسىلاي. پۋتين مىسىق سياقتى ىڭىرسىپ، باسقان دىبىسىن بىلدىرمەي، جەمىنە اقىرىن-اقىرىن جاقىنداپ كەلەدى. ءبىزدىڭ سولتۇستىكتەگى بەس وبلىس تۋرالى دا مۇرتىن جالاپ، تامسانىپ ءبىر مارتە ايتىپ قويدى. بىراق ءالى ۋكراينادان قولى تيمەي جاتىر. ءبىزدىڭ وكىمەت ەسى بولسا، وسىنى قاتتى ەسكەرۋى ءتيىس قوي.

21 اقپان كۇنى پۋتين وتكىزگەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا دحر مەن لحر-دىڭ تاۋەلسىزدىگىن تانيمىز با، قايتەمىز دەگەن ماسەلە كوتەرىلدى. كەڭەسكە قاتىسقانداردىڭ ءبارى ءبىر اۋىزدان باس شۇلعىپ، تانۋ كەرەگىن ايتىپ جاتىر. تۇرلەرىنە قاراسام، كەيبىرى سىلبىر سياقتى. پۋتيننەن ىعىپ تۇرعان سياقتى. ءپۋتيننىڭ الدىنا ءتۇسىپ، جۇلقىنعاندارى دا بارشىلىق. ولاردىڭ بارلىعى «ناتو شىعىسقا قاراي ىقپالىن كەڭەيتپەك. ونداي جاعدايدا رەسەيگە تونەتىن قاۋىپ ەسەلەپ كەتەدى» دەگەن ءپۋتيننىڭ ساسىق ويىن قايتالاۋدان اسا الماي قالعان. سونى سىلتاۋراتىپ لۋگانسكى مەن دونەتسكىنىنىڭ 800 مىڭ ادامىنا رەسەيدىڭ ازاماتتىعىن بەرىپ ۇلگەرىپتى. 1 ملن 200 مىڭ ادام ازاماتتىق الۋعا ءوتىنىش تاپسىرىپ قويىپتى دەيدى، تاعى. «ولار كيەۆتى اسىراۋدان شارشاعان، ال كيەۆ سول جەردەگى ورىستاردىڭ انا ءتىلى – ورىس ءتىلىن شەكتەپ تاستاعان. شەكتەگەندە دە، مەكتەپتەر مەن ۋنيۆەرسيتەتتەردەگى وقۋ عانا ەمەس، كۇندەلىكتى قارىم-قاتىناستا دا تىيىم سالىپ وتىر. كيەۆ حالىقتىڭ وسىنداي قاراپايىم تالابىن ورىندامايدى» دەپ، قۇيقىلجىتادى كەڭەسكە قاتىسقاندار. «دحر مەن لحر كيەۆ ءۇشىن تەرريتوريا، ال ءبىز ءۇشىن ءوز ازاماتتارىمىز» دەپ، جامان كوزدەرىن جانە باجىرايتادى. شىعىپ سويلەۋشىلەر وڭ جاعىندا وتىرعان پۋتينگە ەمەس، سول جاعىندا وتىرعان كوپشىلىككە قاراعىشتاي بەرەدى. سوعان قاراعاندا ولار بۇنىڭ الدىندا پۋتينمەن سوزدەرىن ءپىسىرىپ العان ءتارىزدى. ال پۋتين بولسا، «مەن سىزدەرمەن ارنايى، تاعى ايتام، ارنايى وڭاشا سويلەسكەن جوقپىن، سىزدەردىڭ پىكىرلەرىڭىزدى الدىن الا سۇرامادىم، سوندىقتان، اشىق ايتىڭىزدار» دەپ، ماسەلەنى الدىن الا پىسىقتاپ قويعانسيدى. بۇل ونىڭ ەرتەڭگى ءوز جاعدايىن، قارا باسىنىڭ جايىن ويلاعانى ءتارىزدى. ەرتەڭگى كۇنى الدەقانداي جاعداي بولا قالسا، «كىنالى مەن عانا ەمەس، كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ بارلىعىنىڭ پىكىرى وسى» دەۋگە جاقسى. كەڭەس بارىسىن جاريا تۇردە ەفيرگە شىعارعانى دا، ءتىپتى، سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مەن قارۋلى كۇشتەر ءمينيسترىن جانە ت.ب. بىرنەشە شەنەۋنىكتى ەكى رەتتەن پىكىر ايتقىزعانى دا سونىڭ قامى دەۋگە بولادى.

«رەسەي ۋكرايناعا وتىز جىل بويى ەش جاماندىق جاساعان جوق» دەپ، جۇرتتىڭ كوزىن باقىرايتىپ قويىپ مالىمدەگەنىن ارسىزدىق دەمەسكە شاراڭ جوق. بىرەۋدىڭ قىتىعىنا ءتيىپ كەتپەي مە دەپ، ءتىپتى دە، قىمسىنبايدى-اۋ، سابازدار! ءيا، بۇلاردىڭ مۇندايعا بويلارى ابدەن ۇيرەنگەن. كادىمگى ورىستىق شوۆينيزم عوي.
«ۋكرايناعا سىرتتان كۇنىنە بىرنەشە رەيس قارۋ كەلەدى» دەيدى، تاعى بىرەۋى. «ول قورعانىس قارۋىنا ۇقسامايدى. بۇنداي جاعدايدا مينسك كەلىسىمىنىڭ ورىندالۋى مۇمكىن ەمەس. دحر مەن لحر حالقى بىزدەن ءۇمىت كۇتەدى. ال ءبىز سول ءۇمىتتى اقتاۋىمىز كەرەك» دەپ، شىمىرىكپەي مالىمدەيدى.

«ءدال قازىر رەسەيدىڭ ۋكراينامەن شەكاراسى ءبىر دەپ ايتۋعا بولمايدى. ول ۋكرايننىڭ شەكاراسى ەمەس، ول اقش-تىڭ شەكاراسى. ويتكەنى قازىرگى ۋكراينانىڭ قوجاسى اقش. سوندىقتان، ول ەكى حالىقتىق رەسپۋبليكانىڭ تاۋەلسىزدىگىن تانۋىمىز كەرەك، ودان ءارى ءوز وتانىمىزدى قورعايمىز» دەپ، روسگۆارديا ديرەكتورى زولوتوۆ ۆيكتور ۆاسيلەۆيچ ماسەلەنى توتەسىنەن قويىپ، پرەزيدەنتىن ىرزا ەتىپ تاستادى.

ءيا، ءيا، ءپۋتيننىڭ ساسىق ويى – ۋكراينانىڭ رەسەيمەن شەكتەسەتىن جانعا جايلى ەكى وبلىسىن وزدەرىنە باسى بايلى قوسىپ الۋ. باسقا ەشتەڭە ەمەس. ونى رەسەيدىڭ سىرتقى بارلاۋ قىزمەتىنىڭ باستىعى سەرگەي ەۆگەنەۆيچ نارىشكين كەكەشتەنىپ تۇرىپ ايتىپ تا قويدى.

جاقىندا لۋگانسكىدە جاپپاي چەبۋرەك پىسىرىلە باستايتىن سياقتى. بىراق، ول باياعى مەن بىلەتىن ىستىق مايعا قۋىراتىن چەبۋرەك ەمەس، باسقا...

نۇرلىبەك ساماتۇلى،

جازۋشى

Abai.kz