پۋتين ءوزىنىڭ اگرەسسور ەكەنىن تاعى ءبىر دالەلدەدى. رەسەي باسشىسى ۋكراينا شىعىسىنداعى بۇلىكشى قوس ايماقتى دەربەس مەملەكەت دەپ مويىنداۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى. وسىلايشا, ول ۋكراينا اۋماعىنىڭ تۇتاستىعىن تالقانداۋ جولىنداعى ارەكەتىن جالعاستىرۋدا. 

رەسەي باسشىسى كەشە شۇعىل تۇردە قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىن وتكىزدى. وتىرىسقا قاتىسقان رەسەي بيلىگىنىڭ ىعاي-سىعايلارى: «لۋگانسك پەن دونەتسكتە قىرعىن بولىپ، ءورىستىلدى حالىقتى قىرىپ جاتىر، بۇل ناعىز گەنوتسيد»، - دەگەن وتىرىكتى ساپىردى. قاتىسۋشىلاردىڭ بارلىعى دەرلىك ەكى بۇلىكشى ايماقتى تاۋەلسىز ەل دەپ مويىنداۋىن سۇرادى. پۋتين ءوز شەشىمىن ارنايى ۇندەۋ ارقىلى جاريالايتىنىن ايتىپ، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن اياقتادى.

ءپۋتيننىڭ رەسەي حالقىنا ۇندەۋى 40 مينۋتقا سوزىلدى. كورەرمەن بۇرمالانعان تاريحي فاكتىلەرگە تولى ءدارىس تىڭدادى دەسەك تە بولادى. رەسەي باسشىسى ءوز سوزىندە: «ۋكراينا دەگەن ەلدى كسرو قۇرعان، ۋكراينانىڭ يادرولىق قارۋدى يەمدەنۋى ءبىز ءۇشىن اسا قاۋىپتى، كيەۆ ناعىز فاشيستىك كوزقاراستى ۇستانۋدا»، - دەگەن بۇرمالانعان مالىمەتتەردى جانىن سالا ايتىپ شىقتى. ال ءسوز سوڭىندا ول لۋگانسك پەن دونەتسك دەگەن بۇلىكشى ايماقتاردى تاۋەلسىز ەل دەپ مويىنداپ، ارنايى جارلىققا قول قويدى. جارلىققا قول قويۋ ءۇشىن ماسكەۋگە اتالمىش ەكى ايماقتىڭ زاڭسىز باسشىلارى دا كەلگەن ەدى. پۋتين دەرەۋ ارادا حالىقارالىق قاۋىمداستىقپەن مويىندالماعان ەكى بۇلىكشى ايماققا كومەك كورسەتۋ بويىنشا ارنايى قاۋلى شىعاردى. ول بويىنشا لۋگانسك پەن دونەتسك ايماعىنا رەسەي اسكەرى ەنگىزىلۋى ءتيىس. ءتۇن ورتاسىندا رەسەيدىڭ اسكەري بولىمشەلەرى ۋكراينا شەكاراسىنان ءوتىپ، بۇلىكشىلەر ايماعىنا كىرگىزىلە باستادى.

ارينە، اتالمىش ارەكەتتەر الەمدىك قاۋىمداستىق ءۇشىن كۇتپەگەن جايت بولدى دەي المايمىز. سەبەبى ەكى بۇلىكشى ايماقتى دەربەس ەل دەپ تانۋ تۋرالى ۇسىنىس رەسەي دۋماسىندا 15 اقپاندا تالقىلانا باستاعان بولاتىن.  وقيعانىڭ وسىلاي ءوربيتىنى بەلگىلى ەدى. الەمدىك قاۋىمداستىق رەسەيدىڭ اگرەسسيالىق ساياساتىنا كەلەسىدەي جاۋاپ قاتتى.

اقش باسشىسى دجو بايدەن رەسەي اتالمىش قادامعا بارعاننان كەيىن ۋكراينا باسشىسى زەلەنسكيمەن سويلەسىپ، ءوز قولداۋىن ءبىلدىرىپ، رەسەيدى ايىپتادى. سونىمەن قاتار، ول بىردەن لۋگانسك جانە دونەتسك سودىرلارىمەن ساۋدا جانە ينۆەستيتسيا سالاسىندا قىزمەت ەتەتىن تۇلعالارعا سانكتسيا سالۋ، ولاردىڭ شەتەلدىك مۇلىكتەرىن بۇعاتتاۋ تۋرالى بۇيرىققا قول قويدى. بۇل رەسەيدىڭ باسىپ كىرۋىنە دايىندالعان سانكتسيالىق پاكەتتەردەن بولەك سانكتسيا ەدى.

كانادا ەلى دە رەسەيدى قاتاڭ ايىپتاپ، ءوز كەزەگىندە سانكتسيا سالاتىنىن ايتتى. «ءبىز ءوز سەرىكتەستەرىمىز بەن وداقتاستارىمىزدى قولداي وتىرىپ، رەسەيگە ەكونوميكالىق سانكتسيالار ەنگىزەتىنىمىزدى جاريالايمىز»، - دەدى كانادا ءسىم مەلاني جولي.

ۇلىبريتانيا پرەمەرى بوريس دجونسون رەسەيدىڭ ارەكەتىن حالىقارالىق قۇقىقتى ورەسكەل تاپتاۋ دەپ اتادى. بۇگىن لوندون ءوز كەزەگىندە سانكتسيالار سالۋدى باستايدى. سونىمەن قاتار، ۇلىبريتانيا كيەۆكە قارۋ-جاراق جەتكىزۋگە نيەتتى.

فرانتسيا باسشىسى ەممانۋەل ماكرون رەسەيدى قاتاڭ ايىپتاپ، قاتاڭ سانكتسيالار سالۋعا شاقىردى. ول بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ شۇعىل وتىرىسىن وتكىزۋگە ۇسىنىس تاستادى. ماكرون بۇعان دەيىن بىرنەشە مارتە ماسكەۋ مەن كيەۆ اراسىندا كەلىسسوز وتكىزۋگە تالپىنعان بولاتىن.

پولشا پرەمەرى ماتەۋش موراۆەتسكي رەسەيدى «اگرەسسور» دەپ اتاپ، ديپلوماتياعا سوققى جاسادى دەپ ايىپتادى. ارتىنشا ەۋروپا ەلدەرى اۋىر سانكتسيا سالۋ كەرەكتىگىن ايتتى.

قىتاي بولسا ماسەلەنى ديپلوماتيالىق جولمەن شەشۋ كەرەكتىگىن ۇسىندى جانە جاعدايدى ۋشىقتىرماۋ ءۇشىن كەلىسسوزدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن دە ايتا كەتتى.

فينليانديا دا رەسەيدى ايىپتادى. ءوز كەزەگىندە ەۋروپا قاۋىمداستىعى بىرلەسە قاتاتىن سانكتسيالىق جاۋاپقا دايىن ەكەنىن جانە قولدايتىنىن ايتتى.

رۋمىنيانىڭ ۇستانىمى دا فينليانديامەن بىردەي بولدى.

گرۋزيا پرەزيدەنتى زۋرابيشۆيلي: «گرۋزيا رەسەيدى قاتاڭ ايىپتايدى. رەسەي ءبىزدىڭ جەرىمىزدىڭ 20 پايىزىن وتارلاپ العان ارەكەتتى ۋكراينادا قايتالاۋدا»، - دەدى.

قازاقستان ءسىم باسشىسى مۇحتار تىلەۋبەردى لۋگانسك پەن دونەتسك ايماقتارىن مويىنداۋدىڭ كۇن تارتىبىندە جوق ەكەنىن ايتتى. مينيستر بىلاي دەيدى:

«وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، كەشە رەسەي پرەزيدەنتى دونەتسك پەن لۋگانسك حالىق رەسپۋبليكالارىن راستاۋ جونىندە شەشىم قابىلدادى. سوندىقتان، قازىرگى جاعداي كۇردەلى، شيەلەنىسىپ بارا جاتىر. ال قازاقستاننىڭ رەسمي ۇستانىمى قازىر تالقىلانىپ جاتىر. 

مۇنداي سۇراق (لۋگانسك پەن دونەتسكتى مويىنداۋ تۋرالى) تۇرعان جوق. ەڭ بىرىنشىدەن، ءبىز حالىقارالىق قۇقىق نەگىزىندە جانە بۇۇ-نىڭ ۇستانىمىن ۇستانامىز».

ول تىلشىلەردىڭ «بەيتارىپتىقتى ساقتايسىزدار عوي» دەگەن سۇراعىنا «ارينە» دەپ جاۋاپ بەردى. مۇحتار تىلەۋبەردى جۋرناليستەردىڭ: «پۋتين ءوتىنىش بىلدىرسە، قازاقستان ۇقشۇ-مەن دونباسسقا ءوز اسكەرىن جىبەرە ما»، - دەگەن سۇراعىنا: «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارت ۇيىمى بار، وعان قازاقستان مۇشە مەملەكەت. بىراق, بۇل ۇيىمنان ول جاققا اسكەر جىبەرۋگە قۇقىعى جوق», - دەدى.

ال ۋكراينا شە؟ ۋكراينا باسشىسى زەلەنسكي كەشە ەكى مارتە قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن وتكىزدى. اقىرى ول ءوز حالقىنا 5 مينۋتتىق ۇندەۋ جاريالاپ، سوڭىندا ماسەلەنى سوعىسسىز، ديپلوماتيالىق جولمەن شەشەتىنىن ايتتى.

ال رەسەي باسشىسىنىڭ شەشىمىن قولداپ جاتقان ەلدەر دە بار. مىسالى سيريا. سونىمەن قاتار يەمەندەگى حۋسيتتەر مەن مويىندالماعان ابحازيا دا پۋتين دۇرىس شەشىم قابىلدادى دەگەن ويدا.

رەسەي باسشىسىنىڭ شەشىمى رەسەي رۋبلىنە دە سوققى جاسادى. رۋبل دوللارعا شاققاندا قۇنسىزدانىپ بارادى، ال ءىرى رەسەيلىك كومپانيالاردىڭ اكتسيالارى ءبىر كۇننىڭ ىشىندە 20 پايىزعا قۇلدىراپ كەتكەن. وسىلايشا رەسەي باسشىسى لۋگانسك پەن دونەتسك ايماقتارىن دەربەس ەل دەپ مويىنداۋ ارقىلى، وركەنيەتتى الەمگە قارسى ەكەنىن جانە حالىقارالىق بىردە-ءبىر شارتتى مويىندامايتىنىن كورسەتتى.

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz