وتكەن سارسەنبىدە (23.02.2022 ج) نيۋ-يورك ۋاقىتىمەن كەشكە قاراي بۇۇ-نىڭ قۇزىرىنداعى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسى بولىپ، جيىنعا باس حاتشى انتونيۋ گۋتەرريشتىڭ ءوزى قاتىستى. جيىن نەگىزىنەن رەسەيدىڭ ۋكرايناعا جاساپ وتىرعان قوقان-لوققىسىنا ارنالعان ەدى. انە-مىنە سوعىس ءورتى تۇتانىپ كەتۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ەسكەرگەن باس حاتشى گۋتەرريش جيىن بارىسىندا رف پرەزيدەنتى پۋتينگە ۇندەۋ جاساپ: «Give peace a chance»، ياعني «الەمگە تىنىشتىق بەرىڭىز»، – دەدى.

گۋتەرريشتىڭ ۇندەۋى جاريالانعان سوڭ جارتى ساعاتتان كەيىن ماسكەۋ ۋاقىتى بويىنشا تاڭعى ساعات 5-تە پۋتين رەسەيدىڭ مەمەلەكەتتىك تەلەارنالارىنان سويلەپ، ۋكرايناعا سوعىس اشىپ جىبەردى. ءپۋتيننىڭ بۇل ءسوزى الدىن-الا – 21 اقپاندا جازىلىپ قويعان دەگەن ءسوز بار. سوعان قاراعاندا كرەمل تەك بۇۇ-نىڭ مالىمدەمەسىن عانا كۇتىپ وتىرسا كەرەك. قازىر رەسەي اسكەرى ۋكراينانىڭ جەرىندە قاندى قىرعىن جاساپ جاتىر. پۋتين مەن رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك دۋماسى عانا مويىنداعان «دحر» مەن «لحر»-دى ۋكراين «ۇلتشىلدارىنىڭ ەزگىسىنەن» قۇتقارىپ، ايماقتى ازات ەتەدى دەگەن رەسەي ارمياسىنىڭ اسكەري ارەكەتى تۋرا كيەۆتىڭ وزىنەن باستالدى. ەل استاناسىندا ستراتەگيالىق نىساندارعا اۋە شابۋىلدارى جاسالىپ، عيماراتتار وتقا ورانعان.

سوعىستىڭ الدىندا پۋتين ۋكراينانىڭ قارۋلى كۇشتەرىنە سەس كورسەتىپ، «قارۋلارىڭدى تاستاڭدار دا ۇيلەرىڭە قايتىڭدار. سەندەر حالىق الدىندا انت بەرگەندە حۋنتا جاساۋ ءۇشىن انت بەرگەن جوقسىڭدار» دەگەن ەدى. ال ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكي بولسا تەلەارنالاردان رەسەي حالىقىنا قاراتا سويلەپ، «سىزدەر ورىس باسپاسوزىنە سەنبەڭىزدەر، ورىس جۋرناليستەرى سىزدەرگە جالعان اقپاراتتار بەرۋمەن كەلەدى. ۋكراينادا ۇلتتىق كەمسىتۋ، زورلىق-زومبىلىق اتىمەن جوق» دەگەن-ءدى. ۋكراينا پرەزيدەنتى بۇل سوزدەردى ورىس تىلىندە ايتتى. الايدا سوعىسقۇمار ءارى اسىرە ساياسيلانىپ كەتكەن رەسەي جۋرناليستەرى ۋكراينا حالقىنا قارسى اقپاراتتىق اگرەسسيا جاساۋدان ءبىر ساتكە تارتىنعان جوق. جاۋلىقتى جالعاستىرىپ، ورىستى باۋىرلاس ۋكراينا حالقىنا جاۋىقتىرا ءتۇستى. وسى كۇندەرى باتىس مەملەكەتتەرى، سونىڭ ىشىندە ۇلىبريتانيا رەسەي ارنالارىنىڭ تارالۋىنا تيىم سالۋدى قولعا الدى. كرەمل دە قارىمتا قايتارىپ ۆۆس-ءدى كورسەتپەيمىز دەپ جاتىر.

سونىمەن پۋتين ورىس ارمياسىنا بۇيرىق بەرىپ، ۋكرايناعا باسىپ كىردى. ءپۋتيننىڭ مۇنىسىن تورتكۇل دۇنيەنىڭ حالقى «جاھانعا قارسى جاسالعان جورىق» دەپ باعالاۋدا. ءپۋتيننىڭ جورىعىن اقش-قا قارسى بىرىگە قالاتىن رەسمي بەيجىڭنىڭ ءوزى قولدامادى. «قىڭىر كىسى ءبىر جاق، قىرىق كىسى ءبىر جاق» دەمەكشى، پۋتين قازىر جالعىز. ول ورىس اسكەرىنىڭ قارۋىن الەمدە تەڭدەسى جوق قارۋ دەپ ماقتاپ، ورىس اسكەرىن ارقاعا قاعىپ سوعىسقا ايداپ سالدى. مۇنىڭ اقىرى كرەملدىڭ توبەسىنە تىگىلگەن ۋكراين تۋىنىڭ جەلبىرەۋىمەن اياقتالادى دەيدى كەيبىر ساراپشىلار. پۋتين بولسا، كىم الدىمنان شىعىپ، جولىمدى كەسسە، ايامايمىن، قاتىگەزدىكپەن ەزىپ-جانشيمىن دەگەندى ايتادى. قاراڭىز: «حوچۋ وبراتيتسيا ك ۆنەشنيم سيلام، كتو بى نە پىتالسيا سوزدات ۋگروزى دليا روسسي، وتۆەت بۋدەت نەزامەدليتەلنىم. ني ۋ كوگو نە دولجنو بىت سومنەنيا، چتو پرياموە ناپادەنيە نا روسسيۋ پريۆەدەت ك رازگرومۋ ي ۋجاسنىم پوسلەدستۆيام دليا پوتەنتسيالنوگو اگرەسسورا».

قىساقسى، پۋتينگە سوعىس نە ءۇشىن كەرەك بولدى؟ ازىرگە بۇل سۇراققا جاۋاپ اشىق ايتىلماسا دا بەلگىلىسى: پۋتينگە سوعىس ماسكەۋدىڭ الەمدىك ساياساتقا ىقپالىن السىرەتىپ الماۋ ءۇشىن، باتىسقا ۋكراينانى بەرىپ قويماۋ ءۇشىن، اينالاسىنداعى ەلدەردىڭ باتىسشىل بولىپ دامىپ كەتپەۋى ءۇشىن، بۇرىنعى كسرو-نىڭ قۇرامىنداعى ەلدەردىڭ ءبارىن ءبىر ءوزى بيلەپ-توستەپ وتىرۋ ءۇشىن كەرەك بولدى. ونىڭ سىرتىندا رف-دا پرەزيدەنت سايلاۋى كەلە جاتىر. ەلدەگى كۇردەلى ماسەلەلەردى رەتتەي المايتىندىقتان وزگە جۇرتتىڭ جەرىنە شالا تاستاپ، سوعىس اشىپ جىبەرەتىن ورىس بيلەۋشىلەرىنىڭ باياعى تاسىلىنە باعىپ، مىنە، پۋتين دە سانكتسيالاردان كۇيزەلگەن حالقىنىڭ قال-جاعدايىنا قاراماستان، قان مايدانعا كىردى دە كەتتى.

«مەن ءپۋتيندى نيكولاي I ۇقساتامىن. ءبىزدىڭ اتالارىمىز قىرىمدا نيكولايدىڭ «ارتىن جىرتىپ» جىبەرگەن بولاتىن. ءبىز سونى تاعى دا قايتالاي الامىز» دەدى ۇلىبريتانيانىڭ قورعانىس ءمينيسترى بەن ۋوللەس.
بەن ۋوللەس وسىلاي دەگەنىمەن ازىرگە ءپۋتيننىڭ بەتى قاتتى. اقش پەن باتىس تا «ءا» دەگەنگە «ءما» دەمەي سانكتسيالارمەن شەكتەلۋدە. سانكتسيالار بىراق جەرى باي، حالقى كوپ، ونىڭ ۇستىنە توڭىرەگىندەگى ەلدەرگە ۇستەمدىگىن جۇرگىزىپ، ورىستىڭ ماي ساسىعان زاۋىتتارىنان شىققان دۇنيەلەردى تىقپالاپ، ەكسپورت جاساپ وتىرعان ماسكەۋگە سونشالىقتى تەرەڭ اسەر ەتە قويمايتىن دا سياقتى. ءسوز جوق، رەسەي-ۋكراينا قاقتىعىسى بىزگە دە سالقىنىن تيگىزەرى انىق.

ستارتەگيالىق ارىپتەس ءارى كورشى، ءارى ساياسي-ەكونوميكالىق ءام اسكەري وداقتاس مەملەكەتتەر رەتىندە قازاقستان رف-نىڭ جاعىندا بولۋعا ءماجبۇر. الايدا اقوردا بەيبىت ءومىردى قولداپ، بەيتاراپ ساياسات ۇستانۋعا ۇمتىلادى. ايتكەنمەندە رەسەي اسكەرىنە بەلارۋس اسكەرى قوسىلىپ ۋكرايناعا اتتانعانىن ەسكەرسەك، احۋالدىڭ الداعى كۇندەرى كۇدەلەنە ءتۇسۋى مۇمكىن.

داۋرەن قۋات

Abai.kz