ءتىلشى - قوعامداعى وزەكتى ءارى وتكىر ماسەلەلەردى قالامىنا تۇيرەپ، تاقىرىبىنا ارقاۋ ەتەتىن ماماندىق يەسى. الەۋمەتتىك توپتىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتاۋشى. بىراق تا قاراپايىم حالىقتىڭ قامى ءۇشىن وتقا دا، شوققا دا تۇسەتىن جۋرناليستەردىڭ قۇقىعىن شەكتەپ، شىعارماشىلىق الەۋەتىنە ايتارلىقتاي نۇقسان كەلتىرەتىن ءبازبىر باسشىلىقتىڭ ءىس-ارەكەتى قوعامدا ۇلكەن الاڭداۋشىلىق تۋعىزۋدا.

ءتىلشى - قوعامداعى وزەكتى ءارى وتكىر ماسەلەلەردى قالامىنا تۇيرەپ، تاقىرىبىنا ارقاۋ ەتەتىن ماماندىق يەسى. الەۋمەتتىك توپتىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتاۋشى. بىراق تا قاراپايىم حالىقتىڭ قامى ءۇشىن وتقا دا، شوققا دا تۇسەتىن جۋرناليستەردىڭ قۇقىعىن شەكتەپ، شىعارماشىلىق الەۋەتىنە ايتارلىقتاي نۇقسان كەلتىرەتىن ءبازبىر باسشىلىقتىڭ ءىس-ارەكەتى قوعامدا ۇلكەن الاڭداۋشىلىق تۋعىزۋدا.

ءدال قازىر «الماتى» تەلەارناسىنىڭ جۇمىستان شىعۋ تۋرالى ارىز جازعان ءبىر توپ جۋرناليستەرى دە تەلەارناعا اكىمشىلىك قىسىمنىڭ شەكتەن تىس جاسالاتىنىن مالىمدەۋدە. ول بەيباقتار الماتى قالاسى اكىمشىلىگى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باستىعى سەرگەي كۋيانوۆتىڭ تەپكىسىنە شىداي الماعان سياقتى. ول ۇلتتىق سيپاتتاعى جاڭالىقتاردىڭ ەفيردەن كورسەتىلۋىنە تىيىم سالىپ، ۇنەمى قىسىم جاساپ كەلگەن ەكەن. ءتىپتى، تەلەارنانىڭ ەكس-تىلشىلەرى ۇلتتىق ماسەلەلەرگە ءۇن قوسۋدان قالعاندىقتارىن ايتىپ، قىنجىلىس بىلدىرۋدە. «شىدامنىڭ دا شەگى بار» دەگەن ەلۋ شاقتى جۋرناليست بۇدان ءارى ەمىن-ەركىن جۇمىس ىستەي المايتىندىقتارىنا كوزى جەتىپ، باسشىلىققا ارىز جازعان. الايدا تەلەارنانىڭ باس ديرەكتورى ەۆگەني گريۋنبەرگ باسۋ ايتىپ، اشىنعان جۋرناليستەرگە اراشا بولۋدىڭ ورنىنا اكىمشىلىكتەگى سەرگەي كۋيانوۆتىڭ: «الماتى» ارناسىنىڭ ىشكى ساياساتىنا ارالاسۋىم - ول مەنىڭ جۇمىسىم. سوندىقتان كەتەم دەگەن ادام كەتە بەرسىن، وندا شارۋام جوق»، - دەگەن نەمكەتتى جاۋابىن وكتەمدىكپەن جەتكىزەدى. باسشىلىقتان تۇشىمدى ءسوز ەستىمەگەن قازاق جانە ورىس رەداكتسياسى قىزمەتكەرلەرى نامىسىن قورعاۋعا تىرىسىپ، جۇمىستان ءبىرجولا كەتۋگە بەل بۋعانى سوندىقتان. ەڭ سوراقىسى، كۋيانوۆ سىندىلاردىڭ ءتۇرلى قالا اكىمدىگىنەن بولىنەتىن قارجىنى ءداپ ءبىر ءوز قالتاسىنان شىعارعانداي ءبالسىنۋى، سالىق تولەۋشىلەردەن تۇسكەن اقشانى اتاسىنان قالعان ءوز مۇراسىنداي يەلىك ەتىپ، مىندەتسىنۋى جانە وكتەم سويلەپ، كەكىرەيەتىنى. جانە جۋان جۇدىرىق، شولاق ويلى شەنەۋنىكتەر ەلىمىزدىڭ اقپاراتتىق كەڭىستىگىن مەيلىنشە تارىلتىپ، جۋرناليستەردىڭ مىندەتىن شەكتەپ، قۇقىعىن بۇزىپ وتىرعان جوق پا؟! مۇنىڭ الدىمەن اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزگە ەداۋىر نۇقسان كەلتىرەتىندىگىن نەگە ەستەن شىعارامىز؟
كەز كەلگەن ماسەلە ۇساق-تۇيەكتەن باستاۋ الاتىنى بەلگىلى. مۇنىڭ ءبارى جينالىپ كەلىپ، ءبىر-اق كۇندە تارس جارىلۋى مۇمكىن. مىنە، «الماتى» تەلەارناسى تىلشىلەرىنىڭ شىدامىنىڭ جەتكەن جەرى دە وسى. ءبىز تىلدەسكەن تىلشىلەردىڭ ايتۋىنشا، سەرگەي كۋيانوۆ تەلەارناداعى كەدەن وداعىنا قاتىستى ازىرلەنگەن بەينەسيۋجەتتەن كەيىن ورىس رەداكتسياسىنىڭ ءتىلشىسى يلزات اكچۋريندى شاقىرىپ الىپ، قىسىم جاساعان. وعان ءتىلشىنىڭ: «ورىس كاسىپكەرلەرى ءبىزدىڭ بيزنەستى تۇنشىقتىرىپ تاستادى» دەگەن جەكە ويى مەن سيۋجەتتەگى مۇحتار تايجاننىڭ: «كەدەندىك وداق - ۇلتتىق ۇستانىمىمىزعا، تىلىمىزگە، دىنىمىزگە اسەر ەتەدى» دەگەن پىكىرى ۇناماعان كورىنەدى. سونداي-اق جۋرناليست سيۋجەتىنە ارقاۋ بولعان پەتر سۆويكتىڭ مەملەكەتتىك تىلگە قاتىستى «قازاق ءتىلى - ەكىنشى سورتتى ءتىل» دەپ ايتقانىن ايىپتايتىن ءسوز ورامدارى دا ءباسپاسوز قىزمەتى باستىعىنىڭ كوڭىلىنەن شىقپاعان بولۋ كەرەك. كۋيانوۆتىڭ نەبىر بالاعات سوزىنە قورلانعان ءتىلشى سول ساتتە-اق جۇمىستان كەتۋ تۋرالى ارىز جازىپتى. ونىڭ بۇل ارەكەتىن قۇپ كورگەن ورىس جانە قازاق بولىمىندەگى ارىپتەستەرى دە ءبىراۋىزدان قولداي كەتكەن. «مۇمكىن، كۋيانوۆقا سۆويكتىڭ پىكىرى ۇنايتىن شىعار. بىراق بۇكىل جۋرناليستەر مەنىڭ پىكىرىممەن ءجۇرسىن دەگەن ءتارتىپ بولمايدى عوي...»، - دەيدى اشىنعان تىلشىلەر.
الايدا كەيبىر ءورىستىلدى ينتەرنەت سايتتارىنا سۇحبات بەرگەن باس ديرەكتور ەۆگەني گريۋنبەرگ: «سەرىك سارىباەۆ كەتىپ جاتىر، سونىمەن بىرگە قىزمەتكەرلەرى دە جۇمىستان شىعۋعا شەشىم قابىلدادى» دەسە، الماتى قالاسى اكىمشىلىگى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باستىعى سەرگەي كۋيانوۆ: «مۇنى ۇيىمداستىرعان ارنانىڭ قازاق جانە ورىس رەداكتسياسىنىڭ جەتەكشىلەرى سەرىك ابىكەنۇلى مەن قايرات بالتاباي. سولار ءبارىن ادەيى ارانداتتى...» دەپ جاعدايدى باسقا ارناعا بۇرعىسى كەلىپتى. «اكىمنىڭ تاپسىرماسىمەن مەن بۇل تەلەارنانىڭ ۇيىمداستىرۋ ىسىنە 2008 جىلدان باستاپ ارالاسىپ كەلەمىن. ارنانى دامىتۋ ماسەلەلەرىمەن شۇعىلداندىم. كەشەگى ارنا مەن بۇگىنگى ارنانى سالىستىرۋعا كەلمەيدى. ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان قوماقتى رەسۋرس جۇمسالدى. ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ مامىر ايىنىڭ سوڭىندا مەن تەلەارنانى دامىتۋ جونىندە بىرقاتار مىندەتتەمەلەر قويدىم. قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە جاڭا باعدارلامالار پايدا بولۋى ءتيىس ەدى. اقپاراتتىق حابار تاراتۋ فورماتىن ءبىرشاما تۇزەۋ كەرەك بولدى. باعدارلامالار كەستەسى بويىنشا قوسىمشا جۇمىستار اتقارۋ قاجەتتىلىگى تۋىندادى. مەن بۇل مىندەتتەمەلەردىڭ ءبىرسىپىراسىن ەۆگەني گريۋنبەرگكە، ال بىرقاتارىن سەرىك ابىكەنۇلى مەن قايرات بالتابايعا جۇكتەدىم. قىركۇيەككە قاراي نە وزگەرىس بولعانىنا توقتالايىن. مىندەتتەمەلەر ورىندالعان جوق. بۇل ماسەلەنى الدىمەن قايرات بالتابايمەن تالقىلادىق. «ەگەر جۇمىستى اتقارا الماساڭ، ءوز ەركىڭمەن ارىز جازۋىڭا بولادى»، - دەدىم. ول كەلىستى. سەرىكتىڭ جۇمىسىنا قاتىستى سىن بولدى. بىراق سونشالىقتى تۇبەگەيلى ەمەس. دەگەنمەن ول دا جۇمىستان كەتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداپتى. سەبەبى ماعان تۇسىنىكسىز. ولار 1-قازاننان كەتۋگە ارىز جازدى. مەن قارسىلىق بىلدىرگەنىم جوق»، - دەپتى كۋيانوۆ مىرزا.
ال ارنانىڭ باس ديرەكتورىنىڭ ءبىرىنشى ەكس-ورىنباسارى سەرىك ابىكەنۇلىنىڭ پىكىرىنە قۇلاق تۇرسەك، ماسەلەنىڭ ءمان-جايى باسقاشا وربىگەن. ءبىز مۇنى ءوز اۋزىنان ەستىگەندى ءجون كوردىك.

سەرىك ابىكەنۇلى: تىرەكتەرى مىقتى بولسا، تىرلىكتەرىن ىستەي بەرسىن

- ەستۋىمشە، تەلەارنا باسشىلىعى ءبىراز تىلشىگە ارىزىن قايتا الدىرتىپتى. سەرگەي كۋيانوۆ سول ارنانىڭ «باس رەداكتورى»، «باس ديرەكتورى» رەتىندە، بارلىق قىزمەتكە ارالاسىپ جاتىر. ول جەكە ءوزىنىڭ ارناسى سياقتى يەمدەنىپ الدى. «قارجى بەرىپ وتىرعان ۇيىم رەتىندە رەداكتسياداعى ساياساتقا ارالاسۋعا قاقىمىز بار» دەپتى. ارالاستى. ءتىپتى ءوزى كەلىپ ورىس رەداكتسياسىنىڭ ماتىندەرىن تەكسەرىپ كەتكەن كەزدەرى بولدى. قۇرىلتايشى رەتىندە ارالاسۋعا بولاتىن شىعار، بىراق بۇكىل يدەولوگيالىق جۇمىستىڭ بارىنە باس سۇعۋعا بولا ما؟ ءبىر سايتقا «قايرات بالتاباي مەن سەرىك سارىباەۆ قىزمەتكەرلەردى ارانداتتى» دەپ سۇحبات بەرىپتى. وعان ءاۋ باستا ءبىز جۇمىستان كەتىپ جاتقاندا كەرەگى سول بولعان سياقتى.
ەندى ارناعا سىڭىرگەن ەڭبەگىمىز جايىندا ايتايىن. ءبىز ارنانى رەسپۋبليكالىق دەڭگەيگە شىعاردىق. تەندەرگە قاتىستىق. قازاقشا باعدارلامانىڭ كوپتىگىنىڭ ارقاسىندا ارنانى مينيسترلىك قولدادى. كابەلدىك جەلىگە شىعاردىق. قازىر ساندىق جۇيەگە شىعۋعا كەلىسىم-شارت جاساپ جاتقان ەدىك. تەلەارنا تەحنيكاسىنىڭ مۇلدەم توزىعى جەتكەن. جۇمىس ىستەۋ مۇمكىن ەمەس. جۋرناليستەردىڭ ەسكىمەن جۇمىس ىستەپ ابدەن جۇيكەسى توزدى. بىرەسە جارىق، بىرەسە كومپيۋتەرلەر وشەدى. وسىنىڭ بارىنە اقشا تاپتىق. ءوز كۇشىمىزبەن! ول ول ما، ءبىزدىڭ الدىمىزدا ارنانىڭ ەكى جىلدىق سالىعى تولەنبەگەن ەكەن. 80 ميلليون تەڭگەگە جەتكەن(!). قارىزدىڭ ءبارى جابىلدى. جاڭا باعدارلامالار شىعارىپ، رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە كورسەتتىك. بۇل شاعىن «الماتى» تەلەارناسى ءۇشىن ءۇش-ءتورت جىلدىڭ ىشىندەگى ۇلكەن جەتىستىك ەدى. ءبىز قالا اكىمىنەن رۇقسات الىپ، ءوز جەرىمىزدىڭ جارتىسىن 1 ملن. 160 مىڭ دوللارعا ساتىپ، قارجى تاپتىق. وعان جاڭا تەحنيكالار الدىق. الايدا وسى جۇمىستىڭ بارىنە كۋيانوۆ ارالاسىپ كەتتى.
- سىزدەردىڭ اشۋ-ىزالارىڭىزدى تۋعىزعان وسى ماسەلە مە، الدە باسقا دا سەبەپتەر بار ما؟
- قايرات ەكەۋمىز قىركۇيەكتەگى كەيبىر قۇجاتتارعا قول قويۋدان باس تارتتىق. ارنانىڭ ىشكى جارعىسى بويىنشا، بارلىق قۇجاتتار ارنانىڭ ورىنباسارلارىنىڭ كەلىسىمىمەن جاسالۋى كەرەك. قايرات بالتاباي اكىمشىلىكتەگى جينالىسقا بارعاندا: «ءبىز مىنانداي قۇجاتتارعا قول قويمايمىز»، - دەپ اشىق ايتادى. سوندا كۋيانوۆ مىرزا: «سەرىك ەكەۋىڭ ءبىزدىڭ ارقامىزدا كۇن كورىپ جۇرسىڭدەر عوي...»، - دەپ نامىسقا تيەدى. ارانداتادى. تەلەارنانىڭ 74 پايىزى قازاقشا بولسا، وندا قازاق تىلىندە 22 جوبا شىعىپ جاتسا، قالايشا ءبىز ولاردىڭ ارقاسىندا كۇن كورەمىز؟! تەلەارنادا ورىس تىلىندە ءبىر جوبا جوق. سونشاما ەڭبەكتى كورىپ ءجۇرىپ، «ءبىزدىڭ ارقامىزدا كۇن كورىپ جۇرسىڭدەر» دەپ ايتۋعا ارلانباي ما؟ ءبىز كۋيانوۆتىڭ جالاقىسىنان نان سۇراپ وتىرعان جوقپىز. قازاقستان مەملەكەتىنىڭ اقشاسىنا، حالىقتىڭ تۇسكەن سالىعىنا جۇمىس ىستەپ ءجۇرمىز. «الماتى» ارناسىنىڭ قارجىسى كۋيانوۆتىڭ اقشاسى دەگەن ءسوز ەمەس قوي. سونداعى كۋيانوۆتى تۇلەن تۇرتكىزگەن «نەگە سەندەر ءبىزدىڭ تىرلىككە قارسى شىعاسىڭدار؟» دەگەن قىجىل. «تىرەكپەن جۇرگەن ادامبىز» دەپتى. تىرەكتەرى مىقتى بولسا، تىرلىكتەرىن ىستەي بەرسىن. زامان وسىلاي بولىپ تۇرا بەرمەيتىن شىعار. ەرتەڭگى كۇنى اقيقاتتىڭ ءبارى اشىلادى.
- بىراق تا كۋيانوۆ پەن گريۋنبەرگ ورىس رەداكتسياسىنان ارىز جازعان تىلشىلەردى جاسىرىپ، تەك قازاقتار عانا جۇمىستان كەتىپ جاتىر دەگەندى ايتىپ وتىرعان سياقتى. تەلەارنانىڭ باس ديرەكتورى گريۋنبەرگ مىرزانىڭ نەگە مۇلدەم بەيتاراپ قالىپ وتىرعانى دا تۇسىنىكسىز...
- قايرات ءمان-جايدى ايتقان سوڭ، سول كۇنى ارىز جازىپ، باستىقتىڭ الدىنا قويدىق. باس ديرەكتورمەن ورتادا «ءبىز ايدىڭ ونىندا كەلىپ، رەداكتسيامەن قوشتاسىپ كەتەمىز. بىراق ازىرگە كەزەكتى ەڭبەك دەمالىسىندامىز» دەگەن كەلىسىم بولعان. بىراق ءوزىم رەداكتسيا جەتەكشىلەرىنە كەتەتىنىمدى ايتىپ، ەسكەرتىپ قويعانمىن. الايدا وسى ماسەلەنى ۋشىقتىرىپ وتىرعان كۋيانوۆ ورىس رەداكتسياسىنا جاڭا باسشى بايزاق اسىلبەكوۆتى تاعايىندايدى. ونىڭ ءماتىن تەكسەرىپ، «اناۋىڭ بىلاي، مىناۋىڭ ولاي» دەگەنىن ورىس رەداكتسياسى تىلشىلەرى دە جاقتىرمايدى. قازاق رەداكتسياسى دا «جاساعان سيۋجەتتەرىمىزدىڭ كوبىن شىعارماۋدا، ەڭبەگىمىز ەش بولىپ جاتىر» دەپ ورىس رەداكتسياسىن قولداي كەتەدى. سويتەدى دە، وسىنىڭ ءبارىن ارنانىڭ باسشىسى گريۋنبەرگكە حات رەتىندە جازىپ بەرەدى. بۇل ەكى رەداكتسيانىڭ دۇربەلەڭى عوي. ال كۋيانوۆ بولسا، «ەشكىممەن سويلەسپەيمىن، نە ىستەسە ونى ىستەسىن» دەپ ايتادى. مۇنى ەستىگەن تىلشىلەر ارىزىن جازىپ، جۇمىسىن تاستاپ كەتتى. مىنە، تىلشىلەردىڭ دە كەتۋى ءبىزدىڭ جۇمىستان شىعۋىمىزبەن سايكەس كەلگەن. ءبىر قىزىعى، ولار ورىس رەداكتسياسىنان كەتىپ جاتقان تىلشىلەردى جاسىرىپ قالۋدا. «بۇل ۇيىمداستىرىلعان شارا. تەك «قازاق ۇلتشىلدارى» عانا جۇمىستان كەتىپ جاتىر»، - دەپتى. بۇل ولارعا ءتيىمدى پوزيتسيا. ءار ادامنىڭ اقىل-پاراساتىنىڭ جەتكەن دەڭگەيىنە بايلانىستى. ۇلتشىل دەسە دەسىن. ءاربىر جۇمىسىمىزدى ۇلت ءۇشىن ىستەيتىنىمىز وتىرىك ەمەس قوي. ءبىزدى «حالىق جاۋى» رەتىندە قابىلداپ وتىرعانى جانىمىزدى اۋىرتادى.
ەندى كۋيانوۆ ءبىزدى «ارانداتۋشى» دەپ وتىر. بۇل ونىڭ ار-ۇياتىنداعى نارسە. ءبىز ايتقان سوزىمىزدەن باس تارتپايمىز. ءسوزىمىز ءسوز. بۇل ەسىكتى قايتا اشىپ، جۇمىس سۇراپ ءمۇلايىمسۋ دەگەن نيەتىمىزدە جوق.
- قازىرگى كەزدە جۇمىس تابۋ وڭاي ەمەس. باسشىلىق كەشىرىم سۇراسا، تىلشىلەردىڭ قايتا كەلەتىن ويى جوق پا؟
- بارلىق جۋرناليست ءۇشىن جاۋاپ بەرە المايمىن عوي. مەنىڭشە، قىرىق قازاق قىرىلىپ جاتسا دا، باسشىلىقتاعىلاردىڭ ىشىنەن كەشىرىم سۇرايتىن ادامدى كورىپ تۇرعانىم جوق. بۇل كوز جەتكەن نارسە. ءبارىمىزدىڭ ارىزىمىزعا قول قويدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، جۇمىستان كەتكەن - 26 ادام، ال ءبىزدىڭ قولىمىزدا ءوزىمىزدى قوسپاعاندا 37 ادامنىڭ ءتىزىمى بار. ال كۋيانوۆ كوبى ارىزىن قايتا الۋدا دەگەندى ايتىپتى. بۇل وتىرىك وعان دا ءتيىمدى.
- «الماتى» تەلەارناسىنىڭ باسشىسى ەۆگەني گريۋنبەرگ جۋرناليستەردى جيناپ، ارىپتەستەرىنە قانداي دا ءبىر باسۋ ايتۋعا جاراماعانىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟
- كۋيانوۆ ەكەۋىنىڭ ويى ءبىر جەردەن شىعىپ تۇر. وقيعانىڭ قالاي وربىگەنىن بىلە تۇرا، باسقاشا ايتادى. تىم بولماسا، ارنانىڭ باسشىسى رەداكتسيانى جيناپ: «اينالايىندار، قالىڭدار، قايدا باراسىڭدار؟ الاڭداماڭدار، ءبارى ورنىنا كەلەدى. كۋيانوۆپەن سويلەسەمىن» دەپ ءبىر اۋىز ايتپاي ما؟ ءبارى كىل جاستار، بالا-شاعالى وتباسىلار. ەۆگەنيمەن «31 ارنادا» جەتى-سەگىز جىل، ال «الماتى» تەلەارناسىندا ءۇش جارىم جىل بىرگە جۇمىس ىستەدىك. ول ورىس رەداكتسياسىنان كەتكەن رەداكتسيا باسشىسى قايرات بالتاباي، تىلشىلەر يلزات اكچۋرين مەن ايەركە ەرمەكتى جاسىرىپ قالعان. ونىڭ بۇل قادامىن تۇسىنبەدىم. بالكىم، سەرىكتەر كەتىپ جاتقاندا رەداكتسيادان شۋ شىعارىپ جىبەرسەك، كۋيانوۆ ۋىسىن بوساتار دەگەن شىعار. بىراق گريۋنبەرگ وسى ءبىر ۇرىمتال تۇستى پايدالانىپ كەتكىسى كەلگەنمەن، ءساتسىز شىققانىن بىلمەي قالدى. كەرىسىنشە، كۋيانوۆ ونى ارانداتۋشى رەتىندە ءوزى پايدالانىپ وتىر. ەندى قانشاما جىل بىرگە قىزمەت ىستەگەن ەۆگەنيمەن قول الىسىپ، امانداسۋ ءبىز ءۇشىن قيىن نارسە.
- قالالىق ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باسشىسىنا نارازىلىق ءبىلدىرىپ، ءوز ەركىمەن جۇمىستان بوساعان قىزمەتكەرلەر بيلىك ورىندارىنا اشىق حات جازدى. قانداي دا ءبىر ناتيجە بار ما؟
- بۇل ارنادان كەتكەن مەن دە، قايرات تا، ءبارى قايتا ورالمايدى. ءومىر جالعاسادى. ءبىزدىڭ ورنىمىزعا باسقا توپ كەلىپ جۇمىس ىستەيدى. ءبىزدىڭ ويىمىز - ەڭ قۇرىعاندا سولارعا قىسىم كورسەتپەسە، ەمىن-ەركىن جۇمىس ىستەسە دەيمىز. ءبىزدىڭ ءبىر جەتكەن جەتىستىگىمىز وسى بولار ەدى. قۇدايعا تاۋبە، قازىر اقپارات قۇرالدارىنان حابارلاسىپ، جاستاردى جۇمىسقا تارتىپ جاتىر. ولاردىڭ ەشقايسىسى دالادا قالمايدى. قازاق دالاسىندا تۋعان ازاماتتارعا قازاق جەرىنەن نان تابىلادى. تەنتىرەپ جۇرگەن ەشكىم جوق. ءبىر-بىرىنە سەپتەسىپ، جاردەمدەسىپ، جۇمىسقا ورنالاسىپ كەتۋدە. قازىر جاس جۋرناليستەرگە جۇمىس ىزدەۋمەن ءجۇرمىن. 37 ادامنىڭ بەس-التاۋى عانا قالدى جۇمىسسىز. ءوزىمنىڭ جۇمىس ىزدەۋگە ۋاقىتىم بولماي جاتىر. ءوز ەلىمىزدە ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تابىلادى عوي. اقيقاتىن ايتقاندا، توبەدەگى ديكتاتۋرانىڭ كۇشەيە ءتۇسۋى ءبارىن مەزى ەتتى. ولاردىڭ الدىندا اقتالۋعا مىندەتتى ەمەسپىز. وسى جاعدايعا وزدەرى اكەلدى.

ءبىز ەكس-ورىنباسار سەرىك ابىكەنۇلىنىڭ پىكىرىنەن سوڭ، الماتى قالاسى اكىمشىلىگى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باستىعى سەرگەي كۋيانوۆقا قوڭىراۋ شالىپ ەدىك، تۇتقاسىن كوتەرە قويمادى. ال جۇمىس ورنىنا حابارلاسقانىمىزدا، حاتشىسى ونىڭ جينالىستا ەكەندىگىن ايتۋمەن بولدى.

الماتى قالالىق ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باسشىسىنا نارازىلىعىن ءبىلدىرىپ، ءوز ەرىكتەرىمەن جۇمىستان بوساعان «الماتى» تەلەارناسىنىڭ 55 قىزمەتكەرى ماسەلەنى كەيىنگە قالدىرماي، الماتى قالاسىنىڭ اكىمى ا.ەسىموۆكە، مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى دارحان مىڭبايعا، پارلامەنت دەپۋتاتتارىنا اشىق حات جولدادى. وندا: «... كۋيانوۆ تۇتاس ءجۋرناليستىڭ قوجاسىنا اينالىپ الدى. ارنانىڭ جۋرناليستىك توبىنىڭ 60-70 پايىزى جۇمىستان كەتىپ جاتىر ەكەن دەپ ەلەڭ ەتكەن باسشىنى بايقامادىق. كۋيانوۆ پەن باس ديرەكتورى ە.گريۋنبەرگ اۋەلى ورىس رەداكتسياسىندا جىك شىققانىن، قازاق ءبولىمى سولاردى قولداعانىن جاسىرىپ، جاعدايدى ۇلتتىق باعىتقا بۇرۋعا بارىن سالۋدا. قازىرگى جۋرناليستەردىڭ، جۋرناليستيكانىڭ قانداي كۇيگە تۇسكەنىن بىلسەڭىزدەر ەكەن. وسى وقيعانى مىسال ەتىپ، ءسوز بوستاندىعىنا سالىنعان اۋىزدىقتىڭ ءسال بوساۋىنا ىقپال ەتسەڭىزدەر. قولدارىڭىزدان كەلسە «پوشتابايلاردىڭ» قيقۋىن ازايتىپ، «قامشى ءۇيىرۋىن» شەكتەڭىزدەر...» دەگەن ءماتىن جولدارى بار.
ازىرگە بۇل ماسەلەگە قاشان دا ءتىلشى قاۋىمىنىڭ جانىنان تابىلاتىن ءماجىلىس دەپۋتاتى مۇرات ابەنوۆ قانا ءۇن قوسۋدا. حالىق قالاۋلىسى نارازىلىق تانىتقان توپپەن ارنايى كەزدەسىپ، قولۇشىن بەرەتىندىگىن ايتا كەلە، «بۇل ويلانتارلىق، كوڭىل اۋدارارلىق جاعداي. بۇل وقيعاعا الماتى قالاسىنىڭ باسشىلىعى ارالاسۋى قاجەت. ءبىز اشىق حاتتى مينيسترلىككە، قالالىق اكىمشىلىككە، تاعى دا باسقا قۇزىرلى مەكەمەلەرگە جولدادىق. مەنىڭشە، باق-تىڭ رەداكتسيالىق ساياساتىنا ارالاسۋ دۇرىس ەمەس» دەگەندى جەتكىزدى.
اسىل ءادىلحان، «الماتى» تەلەارناسىنىڭ بۇرىنعى قىزمەتكەرى:

- ءبىز كەتىپ جاتىرمىز. اۋلا سىپىرساق تا، قايتىپ كەلەتىن ويىمىز جوق. ءبىز الماتى قالاسى اكىمشىلىگى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ باستىعى كۋيانوۆتىڭ «اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا» ۇستاعىسى كەلەتىن ساياساتىنا قارسى شىقتىق. قازاق رەداكتسياسىنىڭ باعدارلاماسىندا كەيبىر جۋرناليستەر قالدى، ال جاڭالىقتار ءبولىمى تولىعىمەن كەتتى. قۇدايعا شۇكىر، ۇسىنىس دەگەن جەتەدى، ەشقايسىمىز كوشەدە قالمايمىز.
نۇربەك ءتۇسىپحان، «الماتى» تەلەارناسىنىڭ بۇرىنعى قىزمەتكەرى:

- سەرگەي كۋيانوۆ كوپتەن بەرى ارنانىڭ كادر ماسەلەسىنە ارالاستى. ءبىزدىڭ جەتەكشىمىزگە قايتا-قايتا ديكتاتۋرا جۇرگىزىپ كەلدى. بىلىكسىز جۋرناليستەردى جۇمىسقا الۋىنا يتەرمەلەدى. سونىڭ سالدارىنان كاسىبي بىلىكتىلىگى جوعارى ماماندار كەتىپ جاتتى. ەكىنشىدەن، «تاريح تارازىسى»، «ءتىل ساقشىسى»، «پىكىرلەر پيراميداسى» باعدارلاماسىنداعى قازاق ۇلتىنا جاناشىر سوزدەردى قيىپ، الدىرتىپ تاستايدى. ۇشىنشىدەن، جۋرناليستەردىڭ شىعارماشىلىق جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك بەرمەيدى. مۇنداي جەردە جۇمىس ىستەۋ، ارينە، قيىن. بۇل ءبىر كۇندە تۋا سالعان ماسەلە ەمەس. كوپتەن بەرى جۋرناليستەردىڭ اشۋىن تۋعىزىپ جۇرگەن جايت بۇل. جۇمىستان كەتكەن تىلشىلەردىڭ ءبارى بىلىكتى، ءوز ءىسىن بىلەتىن ماماندار. ءبىز سانالى تۇردە كەتتىك.
ۇشقىر وي

ءدال قازىر «الماتى» تەلەارناسى توڭىرەگىندە قالىپتاسقان جاعدايعا قوعام دا بەي-جاي قارامايتىندىعىن اڭعارتتى. ينتەرنەت-سايتتارىندا وسى ماسەلەگە قاتىستى ماقالالار مەن تىلشىلەردى قورعاعان ءتۇرلى پىكىرلەر مەن كوممەنتاريلەر جاريالانۋدا. بۇل دا قوعامىمىزدىڭ ورىنسىز جاپا شەككەن جۋرناليستەر تاعدىرىنا ەرەكشە الاڭداۋشىلىق تانىتاتىنىن، ءتىپتى اقپاراتتىق كەڭىستىگىمىزدە قالىپتاسقان احۋال بارشامىزعا ورتاق ەكەنىن بايقاتتى. وسى تۇرعىدا Tengrinews.kz. سايتىندا جاريالانعان پىكىرلەردىڭ ءبىر پاراسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
ءدال قازىر «الماتى» تەلەارناسى توڭىرەگىندە قالىپتاسقان جاعدايعا قوعام دا بەي-جاي قارامايتىندىعىن اڭعارتتى. ينتەرنەت-سايتتارىندا وسى ماسەلەگە قاتىستى ماقالالار مەن تىلشىلەردى قورعاعان ءتۇرلى پىكىرلەر مەن كوممەنتاريلەر جاريالانۋدا. بۇل دا قوعامىمىزدىڭ ورىنسىز جاپا شەككەن جۋرناليستەر تاعدىرىنا ەرەكشە الاڭداۋشىلىق تانىتاتىنىن، ءتىپتى اقپاراتتىق كەڭىستىگىمىزدە قالىپتاسقان احۋال بارشامىزعا ورتاق ەكەنىن بايقاتتى. وسى تۇرعىدا Tengrinews.kz. سايتىندا جاريالانعان پىكىرلەردىڭ ءبىر پاراسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.

«الماتى» تەلە­ار­ناسىنىڭ قوجايىنى - اكىمشىلىك قالاي ءجۇرىپ-تۇرۋ جونىندە ءوز ۇستەمدىگىن جۇرگىزەدى دەسەك تە، باق-تىڭ كولىك جۋاتىن ورىن نەمەسە زاۋىت ەمەس ەكەندىگىن ۇمىتپاۋ كەرەك. رەداكتسيانىڭ ساياساتىنا ارالاسۋى - اقپاراتتىق ساياساتتى شىنايى جەتكىزبەۋگە، اكىمدىكتى سىناتپاۋعا، بۇرمالانعان ساياسات جۇرگىزۋگە اكەلىپ سوعادى».

«اكىمشىلىك شەنەۋنىگى «رەداكتسيانىڭ اقپاراتتىق ساياساتىن رەتتەۋدە» ول ءوزىنىڭ جەكە اقشاسىن جۇمسامايدى، تەك سالىق تولەۋشىلەردەن تۇسكەن قارجىنى بولەتىنىن ەستەن شىعارماۋى كەرەك. حالىققا شىنايى، اقيقي اقپارات كەرەك. اسىرەسە، ءوزى تۇرىپ جاتقان قالانىڭ اكىمشىلىك ساياساتى مەن شەنەۋنىگىنە قاتىستى سىني ماتەريالداردى كۇتەدى. بىزدە شەشىلمەگەن تۇيىندەر جەتەدى ەمەس پە؟..»

«تەلەارنانى اكىمشىلىك ەمەس، حالىق كورەدى. ونسىز دا اكىمشىلىك ءوزىنىڭ جوبالارىن ارنا ارقىلى جۇزەگە اسىرۋدا. بىراق تا باق-تىڭ ءسوز بوستاندىعىنا نۇقسان كەلتىرمەۋى قاجەت. «الماتى» تەلەارناسىندا جاقسى دۇنيەلەردى جارىققا شىعارىپ جۇرگەن بىلىكتى جۋرناليستەر شوعىرى بولاتىن. سوندىقتان دا ارنانى ەرەكشە قۇرمەتتەيتىن ەدىم. ال ەندى...»

دينارا مىڭجاسارقىزى

"تۇركىستان" گازەتى