قالاي دەسەك تە، ۋكراينا-رەسەي سوعىسىنا اينالىپ كەلە بەرەمىز، سەبەبى بىزدەر – قازاقتار ءۇشىن بۇگىندە بۇدان وتكەن ماڭىزدى تاقىرىپ جوق. شىندىعى كەرەك، ۋكرايندار بىزدەر ءۇشىن دە، ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز ءۇشىن دە سوعىسىپ جاتىر. وكىنىشكە وراي، كوپ قازاعىمىز باسقىنشىنىڭ ءسوزىن سويلەپ، سولاردى جاقتاپ، ءولىپ ءجۇر. «دۇنيەدە ەڭ ءادىل بولىنگەن نارسە – اقىل» دەپ تەگىن ايتىلماعان، ءبارى ءوزىن اقىلدى سانايدى، ءجون ءسوز ايتساڭ، سەنى جاۋ كورەدى.

پولشا

سونىمەن رەسەي پولشاعا شابۋىل جاساۋى مۇمكىن بە؟ سونداي ويى بارى راس. نەگە؟ سەبەبى:

1) پولشا ۋكرايناعا باتىس قارۋىن تاسىمالدايتىن حابقا اينالعان، بارلىق قارۋ تۇرلەرى پولشا ارقىلى جەتكىزىلىپ جاتىر. كەشە اقش-تان ۋكراينا ءۇشىن «س-5 Galaxy» ۇشاعىمەن كەزەكتى قارۋ جەتكىزىلدى. نە قارۋ؟ قۇپيا. بىراق الگى ۇشاقتىڭ ۇلكەندىگى سونشالىقتى، ۋكرايندىق «مريادان» ءسال عانا كىشى. ونىڭ قاسىندا قازىرگى ۇشاقتار بالانىڭ ويىنشىعى سياقتى.

2) پۋتين قالاي دا ناتو-نى سوعىسقا تارتقىسى كەلەدى. سوندا ونىڭ تاكتيكالىق يادرولىق قارۋدى قولدانۋعا مۇمكىندىگى تۋادى.

3) كالينينگراد وبلىسىنا تۋرا جول تارتامىز دەگەن سىلتاۋلارى بار.

مۇنداي جاعدايدا ناتو سوعىسقا كىرىسە مە؟ مۇمكىن. بىراق بايدەن ەگەر ناتو-نىڭ ءبىر مۇشەسى ءوز بەتىمەن سوعىسام دەسە، ءبىز قارسى بولمايمىز دەپ نە ءۇشىن ايتتى؟ ياعني، سوعىسپاۋىمىز دا مۇمكىن دەگەنى مە؟ نە دە بولسا، ماسەلە ەرتەڭگى (24 ناۋرىز – رەد.) ۇلكەن سامميتتە شەشىلۋى كەرەك.

قىتاي

بايدەن شىجىڭپينمەن سويلەسكەننەن كەيىن، قىتاي رف-عا قانداي دا بولسىن قارۋ-جاراق بەرۋدەن باس تارتتى. ياعني، قىتاي تاراپىنان رف-عا ەشقانداي كومەك بولمايدى. نۇكتە.

قازاقستان

ۋكرايندىق دوستارىم جەكەگە جازىپ، قايتا-قايتا قازاقستان اسكەر جىبەرە مە دەپ سۇرايدى. جوق دەسەم، سەنىڭكىرەمەي، سونداي اقپارات بار دەيدى. بۇل جەردە وزبەكتەر سياقتى ناقتى جاۋاپ بەرۋگە باسشىلىقتىڭ «جۇمىرتقاسى» بولات تەمىردەن بولماعاندىعى كەدەرگى بولىپ وتىر. قازىرگى جاعداي «ديپلوماتيالىق مايموڭكەلىكتى» ەمەس، تەمىردەي جۇمىرتقانىڭ بولۋىن الدەقاشان تىلەپ وتىر. ەگەر قازاق اسكەرى ۋكرايندار جەرىنە اياق باسسا، ەشكىمدى دە ايامايمىز، قىرىپ سالامىز دەيدى ولار. جانە ونىسى راس تا.

بەلارۋس

پۋتين مەن لۋكاشەنكو قانشاما يتەرمەلەسە دە، بەلارۋس سوعىسقا كىرە مە؟ كىرسە – ۋكراينا ولاردى دا قىرىپ سالاتىندىعى ايان. اسكەرى دە، جالپى حالقىنىڭ 90%-ى دا سوعىسقا قارسى. ەندەشە ازىرگە تاپ باسىپ ايتۋ قيىن. بىزدىڭشە، ەكى حالىقتىڭ بۇرىنعىشا سىيلاس كۇيلەرىندە قالا بەرگەنى جاقسى، ال رف ءسوزسىز تارايدى، پۋتين كەتەدى نەمەسە كەتىرەدى.

رەسەي

ويلاپ قاراڭىزشى، كوپ ۇزاماي رف دەگەن مەملەكەت جەر بەتىنەن جوق بولادى، سەبەبى باتىس الدىنا سونداي ماقسات قويىپ وتىر! سوعىسپەن بولماسا دا، ەكونوميكالىق ادىستەرمەن. ونى قۇتقارام دەۋ – بوس اۋرەشىلىك، ءوزىمىزدى سۋ ءيىرىمىنىڭ تۇڭعيىق تۇبىنە تارتىپ كەتەدى. سوندىقتان ءيىرىمنىڭ جاعالاۋىنان مۇمكىندىگىنشە الىسىراق تۇرۋ كەرەك. سونى تۇسىنۋگە قانشالىقتى اقىل كەرەك؟ كوزبەن كورىپ تۇرعان نارسەنى؟ سونى دا تۇسىنبەسە، ءبىز بىلمەدىك، وندايلار اۋرۋحاناعا جاتۋ كەرەك شىعار.

اقش

​اقش رف-عا 117 ملن دوللار ءبولىپ، ونىڭ باتىس اكتسيونەرلەرىنىڭ الدىنداعى پروتسەنتتەرىن جابۋعا مۇمكىندىك تۋعىزعان. بۇل قالاي دەيسىزدەر عوي؟

بۇل جەردە بىرنەشە ماقسات بار سياقتى. بىرىنشىدەن، رف-دا دەفولت بولا ما، بولماي ما – ونىڭ كىلتى اقش-تا ەكەندىگىن كورسەتۋ. ەگەر قالاسا، كەز كەلگەن ۋاقىتتا رف-نى دەفولتقا جىبەرە الادى، اياۋشىلىق تانىتسا، كىشكەنە ۇستاي تۇرادى دەگەندەي. ۋاقىتى كەلدى دەپ ەسەپتەسە – «شەست سەكۋند» دەگەن ءسوز.

ەكىنشىدەن، ول پروتسەنتتەر ءبارىبىر سول باتىستىڭ وزىنە قايتىپ كەلەتىن اقشا.

ۇشىنشىدەن، رف-نىڭ باتىس بانكتەرىندە بۇعاتتالعان 300 ملرد دوللارىنىڭ قاسىندا 117 ملن دەگەن نە، ءتايىرى؟! تەڭىزدەگى تامشىداي عانا اقشا عوي.

جالپى اقش-تىڭ ساياساتى مىناعان سايادى ەكەن – سانكتسيالار ءالى ءوز كۇشىنە ءمىنىپ، تولىق جۇمىس جاساي باستاعان جوق. ال دەفولت دەگەنىمىز تابىتتىڭ قاقپاعى ىسپەتتى، ءبارى بىتكەننەن كەيىن، قاقپاعىن جاۋىپ، ءنان شەگەمەن شەگەلەپ تاستاۋ عانا قالادى.

ەڭ الدىمەن مەكەمەلەر مەن ءوندىرىس ورىندارى جابىلۋى كەرەك. ادامدار جاپپاي جۇمىسسىز قالۋى كەرەك. بانكىلەر بىرىنەن سوڭ ءبىرى بانكروتقا كەتۋى كەرەك. الدىمەن قارجى بيرجاسى قۇردىمعا كەتۋى كەرەك (اشىلعاننان كەيىن). بىلايشا ايتقاندا، رف اتتى كورابل سۋعا كەتە باستاۋى كەرەك. سول كەزدە بارىپ، ونى تەرەڭىرەك باتىرۋ ءۇشىن، ۇستىنە كرانمەن ءنان تەمىر-بەتون بلوكتى قويا قويۋ كەرەك. مىنە، دەفولت دەگەنىمىز سول.

ەگەر دەفولت قازىر باستالسا، كەمەنىڭ سۋعا كەتۋ پروتسەسى باستالىپ كەتەدى دە، ولار تەز بەيىمدەلىپ ۇلگەرۋى دە مۇمكىن ەكەن، سوندىقتان جاعداي بىرتىندەپ ۋشىعىپ، دەفولتتان قۇتىلىپ كەتەتىندەي يلليۋزيا پايدا بولىپ، وزدەرىن-وزدەرى الدارقاتا تۇرسىن دەگەن ستراتەگيا. ءتىپتى تاعى ءبىر-ەكى اي پروتسەنت تولەۋگە اقشا بەرۋى دە عاجاپ ەمەس.

باستىسى – ءجاي دا بولسا جاعدايىن بىرتە-بىرتە قيىنداتا بەرۋ. تۇپكى ماقسات – رف-نى ەكونوميكالىق جاعىنان تاس-تالقان قىلىپ ىدىراتىپ، جەر بەتىنەن جوق ەتۋ. بايدەن ءسۆيفتى جاپقاندا، بۇل ءالى «تسۆەتوچكي»، قىزىقتىڭ كوكەسى الدا دەپ بەكەر ايتقان جوق. قايدا اسىعادى ولار – ۋاقىت سولارعا جۇمىس جاسايدى. ءجاي ايتقانعا تۇسىنبەيدى ەكەن ورەكەڭدەر، ەندەشە ءما، ەسكەرتتىك، ەندى وكپەلەمەڭدەر دەپ وتىر باتىس.

ەندى وسىنى دۇرىس ءتۇسىنىپ، سوعان ساي ءوز ستراتەگياسىن جاساقتايتىن قازاق ۇكىمەتى بولسا، كانى؟..

قۋانىش ەدىلحانتەگى

Abai.kz