- ايدوس مىرزا، ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ رەسەيگە جۇمىس ساپارىنان كەيىن ىلە-شالا تۇركيادا جاساعان «تۇركى تەكتەس ەلدەردىڭ» بىرلىگى جونىندە جاساعان مالىمدەمەسى نەدەن تۋىندادى؟

- ۋاقىت پەن كەڭىستىكتە جانە مىڭ قۇبىلعان بۇگىنگى الەمدە قازاقستاننىڭ ءرولى مەن ورنىن انىقتاۋ ماسەلەسىندە ەلدىڭ ىشكى ساياساتىندا مىقتاپ ويلانۋ مەن شەشىمتال قادامدار جاسايتىن كەزەڭ تۋىپ كەلە جاتىر دەپ ۇمىتتەنەمىن.

كەدەندىك وداق، ەۋرازيالىق وداق جانە تاعى سول سياقتى قيراپ قالعان كەڭەس وداعىنا ءتان ينتەگراتسيالىق جوبالار بار بولعانى ىڭ-شىڭسىز كەتىسۋدىڭ ايلا-تاسىلدەرى عانا. قازاقستان ءۇشىن سولاي. ودان وزگە ەشنارسە ەمەس. ال، رەسەيدىڭ ينتەگراتسيا دەۋىنىڭ استارىندا مۇلدەم باسقا پيعىل جاتىر. ول پيعىل - قازاقستاننىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىنە قايشى كەلەدى. مۇنداي جاعدايدا رەسەيمەن ينتەرگراتسيالىق بايلانىستى تەرەڭدەتە بەرۋ - ەگەمەندىكتەن ايىرىلۋ مەن مەملەكەتتىڭ وزىنە-ءوزى قول جۇمساعانىمەن بىردەي.

- ايدوس مىرزا، ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ رەسەيگە جۇمىس ساپارىنان كەيىن ىلە-شالا تۇركيادا جاساعان «تۇركى تەكتەس ەلدەردىڭ» بىرلىگى جونىندە جاساعان مالىمدەمەسى نەدەن تۋىندادى؟

- ۋاقىت پەن كەڭىستىكتە جانە مىڭ قۇبىلعان بۇگىنگى الەمدە قازاقستاننىڭ ءرولى مەن ورنىن انىقتاۋ ماسەلەسىندە ەلدىڭ ىشكى ساياساتىندا مىقتاپ ويلانۋ مەن شەشىمتال قادامدار جاسايتىن كەزەڭ تۋىپ كەلە جاتىر دەپ ۇمىتتەنەمىن.

كەدەندىك وداق، ەۋرازيالىق وداق جانە تاعى سول سياقتى قيراپ قالعان كەڭەس وداعىنا ءتان ينتەگراتسيالىق جوبالار بار بولعانى ىڭ-شىڭسىز كەتىسۋدىڭ ايلا-تاسىلدەرى عانا. قازاقستان ءۇشىن سولاي. ودان وزگە ەشنارسە ەمەس. ال، رەسەيدىڭ ينتەگراتسيا دەۋىنىڭ استارىندا مۇلدەم باسقا پيعىل جاتىر. ول پيعىل - قازاقستاننىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىنە قايشى كەلەدى. مۇنداي جاعدايدا رەسەيمەن ينتەرگراتسيالىق بايلانىستى تەرەڭدەتە بەرۋ - ەگەمەندىكتەن ايىرىلۋ مەن مەملەكەتتىڭ وزىنە-ءوزى قول جۇمساعانىمەن بىردەي.

مەنىڭشە، پرەزيدەنت نازارباەۆ وسىنى تۇسىنەتىن سياقتى. ول بۇل ماسەلەنى ءوزىنىڭ اينالاسىنداعى رەسەيگە بۇيرەگى بۇرىپ تۇراتىنداردان دا اناعۇرلىم جەتە تۇسىنەدى. تۇيسىگى كۇشتى ءارى وتە سەزىمتال ساياساتكەر رەتىندە پرەزيدەنت نازارباەۆ رەسەيمەن اراداعى ويلانباي جاسالعان ينتەگراتسيا ونى حالقىنان الىستاتىپ، عاسىرلىق ارماندارىنان اجىراتىپ قانا قويماي، جەكە بيلىگىنە قاۋىپ توندىرەتىنىن بەك تۇسىنە باستادى. ارينە، ول مۇنداي ارەكەتكە جول بەرمەيدى. ونىڭ ۇستىنە پرەزيدەنتتىڭ رەسەيگە ساپارى اناۋ ايتقانداي ءساتتى بولمادى دەگەن دە اڭگىمەلەر شىعىپ جاتىر.

رەسەي بولسا، قازاقستاندى ەكىنشى سورتتى ەل سانايدى ءارى ءبىزدىڭ ەش قارسىلىقسىز ءوز ەركىمىزبەن بەرىلگەنىمىزدى قالايدى. الايدا، بۇل ءبىزدىڭ ەمەس، رەسەيدىڭ ماسەلەسى. دۇنيە كەڭ. رەسەي - الەمنىڭ ماڭىزدى بولىپ سانالمايتىن، تارتىمدىلىعى تومەن كىشكەنتاي عانا بولشەگى.

- قازاقستان مەن رەسەي قارىم-قاتىناسى بۇدان ءارى شيەلەنىسە ءتۇسۋى مۇمكىن بە؟

- سولاي بولۋى ابدەن مۇمكىن. رەسەي ءوزىنىڭ ونيششەنكو مەن تەلەارنالارى سەكىلدى توقپاقتارىن ىسكە قوساتىنىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى.  قالاي بولعاندا دا بۇل جاعداي ەرتەمە-كەشپە ءبارىبىر بولاتىن ەدى. رەسەي قۇندىلىقتار نەگىزىندە دوستىق قارىم-قاتىناس ورناتاتىن ەل ەمەس. سوندىقتان ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان جاعدايدىڭ قازىر بولعانى جاقسى. دەسە دە، رەسەي قازاقستانمەن كەرىسىپ قالسا، بارىنەن ايىرىلاتىنىن بىلگەنى ءجون. ال، بىزگە، ءدال وسى رەتتە، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىمىزدى نىقتاپ ويلانىپ جانە رەسەي ساۋدا جانە ەكونوميكا سالاسىندا وتە ناشار ارىپتەس ەكەنىنە تاعىدا ءبىر مارتە كوز جەتكىزۋىمىز قاجەت. سونىمەن بىرگە، قورعانىس پەن ىشكى ساياساتىمىزدى تۇتاسىمىزبەن قايتادان وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، ساراپتاۋىمىز كەرەك.

- ەلباسى تۇڭعىش رەت «قازاقستان رەسەيدىڭ بودانى بولعان ەل ەدى» دەگەن مالىمدەمە جاسادى. بۇعان قاتىستى ءسىزدىڭ قانداي بولجامدارىڭىز بار؟

پرەزيدەنت مۇنى ءبىرىنشى رەت ايتىپ وتىرعان جوق.  وعان كوز جەتكىزگىڭىز كەلسە، «تاريح تولقىنىندا» دەگەن كىتابىن پاراقتاپ شىقساڭىز جەتىپ جاتىر. نازارباەۆ بار بولعانى، ءوزىن ايگىلى ءارى مىقتى ساياساتكەر ەتىپ كورسەتكەن دۇنيەلەرگە قايتا ورالىپ جاتىر. رەسەيدىڭ اقپاراتتىق قارۋى ءوز حالقىنىڭ قولداۋىنداي بولمايتىنىن ول جاقسى بىلەدى.

- تۇركى تەكتەس ەلدەر كونفەدەراتسياسى قۇرىلۋى مۇمكىن بە؟ قازاقستاننىڭ ونداعى ءرولى قانداي بولادى؟

- تۇركى تەكتەس ەلدەردىڭ كونفەدەراتسياسى - قازاقستاننىڭ ۇزاق مەرزىمدى قاۋىپسىزدىگى مەن تاۋەلسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن ومىرشەڭ گەوساياسي جوبا دەپ تۇسىنەمىن.  بۇل ماسەلەدە ءسىم جانە باسقادا مەملەكەتتىك ورىندار كۇنىنە 24 ساعات، اپتاسىنا 7 كۇن تىنباي جۇمىس ىستەۋ قاجەت. بۇل وداقتا قازاقستان وتە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. قازاقستاننىڭ تاريحي، مادەني، گەوگرافيالىق ەرەكشەلىكتەرى - تۇركى تەكتەس ەلدەردىڭ بىرىگۋىنىڭ التىن قازىعى. بەينەلەپ ايتقاندا، ءبىز تۇركى بىرلىگىنىڭ قاينار بۇلاعى ءارى كوشباسشىسى بولىپ تابىلامىز. قازاقستان گەوساياسي جاعدايلارعا بايلانىستى وزگە ورتالىق ازيا ەلدەرمەن سالىستىرعاندا، باۋىرلاس ۇلتتىق مەملەكەتتەردىڭ بىرلىگى قاجەتى ەكەنىن ەرتە جەتە ءتۇسىندى.

مەنى قازاق زيالىلارى مەن جاستارىنىڭ اراسىندا تۇركىلىكتى جاڭا تۇرعىدان ءتۇسىنۋدىڭ باستالىپ كەلە جاتقانى قۋانتادى. ارينە، تۇركى بىرلىگى جوباسىنا قارسى قايقاڭداپ جۇرگەندەردە قارا كورسەتىپ قالادى.
تۇركى بىرلىگى بۇل - وتە ماڭىزدى. سەبەبى، بۇل ءبىزدىڭ 21 عاسىرداعى تاۋەلسىزدىگىمىز بەن تىرشىلىگىمىزدىڭ تىرەگى.

«Abai.kz»