كۇن سايىن كەزەكتى جيىندار مەن كونفەرەنتسيالاردان ءبىر بوسامايتىن ەلوردانىڭ ەڭسەلى زالدارىندا ەلدىڭ رۋحىن قاناتتاندىرىپ، ساناسىنا سەرپىلىس اكەلەتىن كەشتەردىڭ ءوتۋى سيرەك. وتكەن اپتا سوڭىندا كونگرەسس-حولدا قازاق ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى وكىلى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى تولەن ابدىكوۆتىڭ مەرەيتويلىق جيىنى سونداي ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىردى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس. قالامگەردىڭ 70 جاسقا شىعارماشىلىق ىزدەنىستىڭ تىزگىنىن تارتپاستان، كۇش-قۋاتىن كەمەلدەندىرە وتىرىپ كەلگەنى اقيقات. ابدىكوۆتىڭ 1969 جىلى اڭگىمەلەر جيناعى توپتاستىرىلعان «كوكجيەك» كىتابىنان باستالعان ادەبيەتتەگى سۇرلەۋى بۇگىندە دانالىعى مول داڭعىلعا اينالدى. ءتىلى تەرەڭنەن، ءنارى ۋىزدان تارتىلعان جازۋشىعا وقىرماننىڭ ىستىق ىقىلاسى مەن ايرىقشا قۇرمەتىن كەش بارىسىندا تاعى ءبىر رەت سەزىندىك.

كۇن سايىن كەزەكتى جيىندار مەن كونفەرەنتسيالاردان ءبىر بوسامايتىن ەلوردانىڭ ەڭسەلى زالدارىندا ەلدىڭ رۋحىن قاناتتاندىرىپ، ساناسىنا سەرپىلىس اكەلەتىن كەشتەردىڭ ءوتۋى سيرەك. وتكەن اپتا سوڭىندا كونگرەسس-حولدا قازاق ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى وكىلى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى تولەن ابدىكوۆتىڭ مەرەيتويلىق جيىنى سونداي ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىردى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس. قالامگەردىڭ 70 جاسقا شىعارماشىلىق ىزدەنىستىڭ تىزگىنىن تارتپاستان، كۇش-قۋاتىن كەمەلدەندىرە وتىرىپ كەلگەنى اقيقات. ابدىكوۆتىڭ 1969 جىلى اڭگىمەلەر جيناعى توپتاستىرىلعان «كوكجيەك» كىتابىنان باستالعان ادەبيەتتەگى سۇرلەۋى بۇگىندە دانالىعى مول داڭعىلعا اينالدى. ءتىلى تەرەڭنەن، ءنارى ۋىزدان تارتىلعان جازۋشىعا وقىرماننىڭ ىستىق ىقىلاسى مەن ايرىقشا قۇرمەتىن كەش بارىسىندا تاعى ءبىر رەت سەزىندىك.

الدىمەن مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى دارحان مىڭباي ەلباسىنىڭ ارنايى قۇتتىقتاۋ حاتىن وقىپ، جۇرەكجاردى لەبىزىن جەتكىزدى. تولەن اعانىڭ رۋحانياتتاعى سالماعىن سارالىپ، ەلگە جاساعان ەڭبەگىن جوعارى باعالاپ، يىعىنا شاپان جاپتى. مەرەيتوي يەسىنىڭ ءوز كەشىن ءوزى جۇرگىزۋى دە، قاساڭ قالىپتان قاشۋ، جاڭا فورما ىزدەۋگە دەگەن ومىرلىك ۇستانىمدارىن ۇعىندىرىپ تۇرعانداي. مۇنى مىنبەرگە كوتەرىلگەن ءابديجامىل نۇرپەيىسوۆتەي كلاسسيك اعاسى، اشىربەك سىعاي سىندى سىنشى ءىنىسى سەكىلدى ەل ورتاسىنان شىققان تىلەكشى اعايىن جان-جاقتى قاۋزاپ، تەرەڭنەن تولعاپ تارتتى. ءيا، وقىعاندار ويلاناتىنداي، وقى­ما­عاندارى سول شىعارمامەن تانىسۋدى ويعا الاتىنداي تولەن ابدىكوۆتىڭ تىلسىمى نەدە؟
قارىمدى قالامگەر جارتى عاسىردان بەرى توقتاماي، تالماي جازىپ كەلەدى. بۇل كىسىنىڭ 1 رومانى، 2 پەساسى، وننان استام پوۆەسى وقىرماننىڭ قولىنا جەتىپ، ءوز باعاسىن الدى. جيىرماسىندا «رايحان» دەگەن اڭگىمەمەن ادەبيەت الەمىنە جورىعىن باستاعان بالاڭ جىگىت بەرتىندە «ءولىارا»، «ءبىز ۇشەۋ ەدىك» پەسالارىمەن ساحنادا سالماقتى دۇنيەلەردىڭ قويىلۋىنا ەڭبەك ءسىڭىردى. الپىسقا جەتىپ، كەمەلدەنۋدىڭ كەزەڭىندە تۋدىرعان «پاراسات مايدانى» پوۆەسى تالايلاردى تاڭعالدىردى، تامسان­دىردى، تىپتەن قىزعاندىردى دەسەك تە، قاتەلەسپەيمىز. سۇيەكتى ءھام سۇبەلى دۇنيەلەر اۆتوردىڭ حالىقارالىق فرانتس كافكا اتىنداعى سىيلىقتى يەلەنۋىنە سەبەپ بولدى. تالاي جىلعى داۋ مەن جاۋدى تاۋىپ بەرەتىن مەم­لەكەتتىك سىيلىق تا تىنىمسىز ەڭبەگى مەن تالانتىنىڭ تارتۋى رەتىندە تولەن ابدىكوۆكە بۇيىرعاندا ەشكىم ەشتەڭە دەمەدى. ءسىرا، بۇل - دارا دارىندى دوسى دا، دۇشپانى دا مويىنداۋىنىڭ ءبىر بەلگىسى بولسا كەرەك. «ارداگەر» پەساسى ەگەمەندىكتىڭ جيىرما جىلدىعى كەزىندە دراماتۋرگيا جانرى بويىنشا ۇيىم­داستىرىلعان بايقاۋدىڭ باس جۇلدەسىن يەمدەندى. ال «وڭ قول» مەن «تۇعىر مەن عۇمىر» پوۆەستەرىن زامانداستارى مەن سىنشىلار قازاق ادەبيەتىندەگى تاڭ­داۋلى كلاسسيكالىق تۋىندىلاردىڭ قاتارىنان ويىپ تۇرىپ ورىن العان شىعارما رەتىندە اتادى.
سىنشىلارىنىڭ ايتۋىنشا، قالام­گەردىڭ سونى سوقپاق، جاڭا فورمات ىزدەۋى پروزانى فيلوسوفيالىق استارمەن استاستىرىپ، كەيپكەرلەردىڭ تۇلعاسىنا باسقا قىرىنان ءۇڭىلىپ، بەيمالىم تۇسىنان اقتارۋى وقىرماندى وي تۇڭ­عيىعىنا جەتەلەيدى. ادەتتە بىلايعى جۇرت جازۋشىلاردى جاڭا زاماننىڭ اعىسىن جازا المايدى، تامىرىن باسا المايدى دەپ جازعىرىپ جاتادى عوي. شىنتۋايتىندا كىتاپ وقي بىلگەن جانعا «وڭ قول» تالعام مەن تالاپقا جوعارى دەڭگەيدە جاۋاپ بەرە الاتىندىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. ادام پسيحولوگياسى مەن جاراتىلىسىنىڭ قۇپيا قاتپارلارىن بويلاپ، كوزقاراس، دۇنيەتانىم، بولمىس سىندى قاسيەتتەردىڭ وقيعاعا وراي قۇبىلۋىنىڭ قىر-سىرىنا قانىق­تىرۋىمەن باۋراي تۇسەدى.
مەرەيتويىنىڭ ءوزى جينالعانداردى ويعا، ويلاۋعا ۇندەۋى جازۋشىنىڭ جاراتىلىسىن اڭعارتسا كەرەك. مەم­لەكەتتىڭ جاۋاپتى جۇمىستارىندا ءجۇرىپ، ۇلتتىق رۋحانياتتىڭ جۇگىن قايىسپاي كوتەرە بىلگەن تولەن ءابدى­كوۆكە زال تولى جينالعان ەل زور ريزالىق سەزىمدەرىن ءبىلدىرىپ جاتتى.

بەيسەنباي داۋلەتۇلى

استانا قالاسى

"ايقىن" گازەتى