نەسىپبەك داۋتايۇلى: مەمسىيلىقتىڭ بەرىلۋ جۇيەسىندە «اقساقاليزم»، رۋشىلدىق كوپ
نەسىپبەك داۋتايۇلى، جازۋشى:
- نەسىپبەك اعا، مەملەكەتتىك سىيلىققا «ايعىركىسى»، «مىنەز» اتتى ەكى تومدىعىڭىزدى قوسىپسىز...
- ءا، بايگەگە نەگە ءتۇستىڭىز، توپقا قوسىلۋعا نە يتەرمەلەدى دەپ سۇراماقشىسىڭ عوي باياعى. بايگەگە قاتىسۋ ارقىلى اركىم ءوزىنىڭ كوركەمدىك كەڭىستىكتەگى دەڭگەيىن كورگىسى كەلەتىن شىعار. شىعارماشىلىقتا دۇرىس كەلەمىن بە، قانداي بوياۋىم بار، ەرەكشەلىگىم قايسى دەگەن ساۋالدارعا كىم بولسا دا جاۋاپ ىزدەيدى. مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ بايگەسىنە قوسىلۋعا ادەبي تۇرعىدان، ازاماتتىق تۇرعىدان رۋحاني تۋىستاسىپ كەتكەن ازاماتتاردىڭ پىكىرى اسەر ەتتى. مەنى سولار يتەرمەلەدى. ءبىر جاعىنان بايگەگە ءوز دەڭگەيىمدى كورۋ ءۇشىن دە تاۋەكەل ەتتىم.
- بىراق بىزدە مەمسىيلىقتى كىم السا دا بىرازعا دەيىن كۇڭكىل-سىڭقىل باسىلمايدى. ەلىمىزدىڭ باس بايگەسىنە تامىر-تانىسىن، ارا اعايىنىن سالىپ، كەيبىرى ءتىپتى ساقال بۇلداپ، «اقساقاليزمدى» العا تارتىپ جاتادى. سىيلىقتى الا قالساڭىز، سونداي كۇبىر-سىبىرعا ىلىگىپ كەتەمىن دەپ قورىقپايسىز با؟
نەسىپبەك داۋتايۇلى، جازۋشى:
- نەسىپبەك اعا، مەملەكەتتىك سىيلىققا «ايعىركىسى»، «مىنەز» اتتى ەكى تومدىعىڭىزدى قوسىپسىز...
- ءا، بايگەگە نەگە ءتۇستىڭىز، توپقا قوسىلۋعا نە يتەرمەلەدى دەپ سۇراماقشىسىڭ عوي باياعى. بايگەگە قاتىسۋ ارقىلى اركىم ءوزىنىڭ كوركەمدىك كەڭىستىكتەگى دەڭگەيىن كورگىسى كەلەتىن شىعار. شىعارماشىلىقتا دۇرىس كەلەمىن بە، قانداي بوياۋىم بار، ەرەكشەلىگىم قايسى دەگەن ساۋالدارعا كىم بولسا دا جاۋاپ ىزدەيدى. مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ بايگەسىنە قوسىلۋعا ادەبي تۇرعىدان، ازاماتتىق تۇرعىدان رۋحاني تۋىستاسىپ كەتكەن ازاماتتاردىڭ پىكىرى اسەر ەتتى. مەنى سولار يتەرمەلەدى. ءبىر جاعىنان بايگەگە ءوز دەڭگەيىمدى كورۋ ءۇشىن دە تاۋەكەل ەتتىم.
- بىراق بىزدە مەمسىيلىقتى كىم السا دا بىرازعا دەيىن كۇڭكىل-سىڭقىل باسىلمايدى. ەلىمىزدىڭ باس بايگەسىنە تامىر-تانىسىن، ارا اعايىنىن سالىپ، كەيبىرى ءتىپتى ساقال بۇلداپ، «اقساقاليزمدى» العا تارتىپ جاتادى. سىيلىقتى الا قالساڭىز، سونداي كۇبىر-سىبىرعا ىلىگىپ كەتەمىن دەپ قورىقپايسىز با؟
- «مەملەكەتتىك سىيلىق العاندار «سۇيكىمسىز» كورىنەدى» دەگەن ءسوز بار، ونىڭ راس. بۇلاي ايتىلۋىنا قاراعاندا ونىڭ استارىندا ءبىر شىندىق بار شىعار. مەمسىيلىقتىڭ بەرىلۋ جۇيەسىندە دە ءوزىڭ ايتقان «اقساقاليزم»، رۋشىلدىق كوپ. بۇدان ەشكىم دە اينالىپ وتە الماس. قازىر ادەبيەتتە نە ايتىلماي جاتىر؟ قالامگەر وسى باعىتتا ىزدەنۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. بۇعان دەيىن جازۋشىلاردا ءجونسىز ۇيالشاقتىق بولدى. سوندىقتان دا بىزدە مورالدىق تۇرعىدان شىعا الماعان شىعارمالار كوپ. ءارى-بەرىدەن سوڭ ءومىر بوياۋمەن ارلەپ، ادەمى ەتىپ كورسەتەتىن قىز-كەلىنشەكتىڭ بەتى ەمەس قوي. ءومىردىڭ وزىندىك بۇرالاڭ-شىرعالاڭى كوپ، ءبىزدىڭ ىرقىمىزعا باعىنبايتىن قاتالدىعى دا بار. ءومىر شىن مانىندە قالاي، سولاي سۋرەتتەۋىمىز كەرەك ەمەس پە؟ ءبىز ءالى دە شىنايى جازا الماي ءجۇرمىز. بىزگە جانرلىق ءورىستى اشۋ، جاڭالىق جاساۋ، تەك قازاقتىڭ ويلاۋ جۇيەسىن شيىرلاپ ءجۇرىپ الماي، دۇنيەجۇزىلىك ادەبيەتتەگى مانەرلەرگە جاقىنداۋ سىندى ىزدەنىستەر جەتىسپەيدى. شىعارما جازعاندا «پالەن ايتقان، تۇگەن ايتقان» دەپ بىرەۋدىڭ پىكىرىنە سۇيەنۋ جامان. اركىم ءوزى ايتۋى كەرەك. وسى تۇرعىدان كەلگەندە، ءوزىمنىڭ ەكى تومدىعىمدى وزگەلەردەن بولەكتەۋ جازعانىمدى سەزەم.
- ءسىزدىڭ «اتى جوق اڭگىمەڭىزدى» وقىدىق. بۇل اڭگىمەڭىز دە وزگەلەردەن بولەكتەنۋ مە؟ ويتكەنى، شىعارماڭىزدىڭ تاقىرىبىن «اتى جوق اڭگىمە» دەپ وزگەشە قويعانسىز. بۇلاي دەپ سانالى تۇردە قويدىڭىز با، الدە قازاقى مەنتاليتەتىمىز ايتقىزا بەرمەيتىن ۇيات تاقىرىپقا ات قويۋدان قۇتىلۋ ءۇشىن بە؟
- ءومىردىڭ، ادامنىڭ بويىنداعى قۇبىلىستاردى قانداي دەتالدار ارقىلى سۋرەتتەسەك تە، ءبىز شىندىقتى ايتۋىمىز كەرەك. شىندىقتى قانىن تامىزىپ، جىلاتىپ، بوزداتىپ وتىرىپ ايتپاسا، وندا ول شىعارما سولقىلداق دۇنيە بولىپ شىعادى. «اتى جوق اڭگىمە» دەپ تاقىرىپ قويۋدان قۇتىلۋ ءۇشىن قويعام جوق، سانالى تۇردە اتادىم. بىزدە ايتىلمايتىن، اتى جوق اڭگىمەلەر وتە كوپ. ويتكەنى، ايتپاي، اينالىپ وتە بەرەمىز. ءالى مىنەزىمىز قالىپتاسپاعان. ال كوركەم ادەبيەتكە مىنەز كەرەك. مىنەزسىز شىعارما جالتاقتاۋ دۇنيە بولىپ شىعادى. اينالامىزداعىلار بايقاي بەرمەيتىن، كورگەندە ۇرەي تۋعىزاتىن، جەرىندىرەتىن دۇنيەلەردى ايتپاساق، وندا جازىپ كەرەگى نە؟ شىعارما اياۋسىز بولۋى كەرەك. مەن اياۋسىز جازامىن. ويتكەنى، ءومىردىڭ ءوزى اياۋسىزدىق تانىتىپ، جانىڭدى سىزداتىپ تۇر عوي. اياۋسىز ايتۋ ارقىلى ادامداردى جاماندىقتان، ارسىزدىقتان جيرەندىرگىم، تىتىركەندىرگىم كەلەدى.
- ءسىز قانشا دەگەنمەن ادەبي ورتادان الىستا ءجۇرسىز. جازۋشىلاردىڭ ورداسى، الماتى ساعىندىرا ما؟
- الماتىدا پالەنباي جازۋشى تۇرادى. بىراق ولار كوپتىگىمەن ادەبي ورتا جاساي المايدى. مەنىڭ تۇسىنىگىمدە، ادەبي ورتانى جەكە ادام وزىنە-ءوزى جاسايدى. جازۋشى وڭاشا قالۋى كەرەك. جازۋشىنىڭ جالعىز دوسى بار. ول - جالعىزدىعى. جالعىزدىق كوپ كومەك بەرەدى. كەيدە مەن جازۋشى ۇيلەنبەۋى كەرەك دەپ تە ويلايمىن. ايەل الساڭ ءوزىڭ قۇريسىڭ، الماساڭ تۇقىمىڭ قۇريدى. ۇرپاق كەرەك بولعان سوڭ ۇيلەنبەي تاعى بولمايدى.
- سوندا شىعارماشىلىق تۋرالى كىممەن پىكىر بولىسەسىز؟
- مەن ادەبيەت جايىندا ەشكىممەن وي بولىسپەيمىن. شىعارماشىلىق جايلى اشىلۋىم سيرەك. ويتكەنى، ادەبيەتكە جاقىن ادامداردىڭ دەڭگەيى تومەن بۇگىندە. قازاق ادەبيەت وقۋدان قالىپ بارادى. ءبىر نارسەنى مويىنداۋىمىز كەرەك، قازىرگى ادەبيەتشى-عالىمداردىڭ، ءتىپتى ءبىز قاتارلىلاردىڭ بۇگىنگى ادەبي پروتسەسكە ءتىسى باتا بەرمەيدى. ولار كوبىن تانىمايدى، سوندىقتان تالداي دا المايدى. ويتكەنى، ولار جاعىمدى كەيىپكەر، جاعىمسىز كەيىپكەر دەپ بولۋگە ۇيرەنگەن. بۇلاي ءبولۋدىڭ كەرەگى نە؟ مەنىڭ كوزقاراسىمدا، ەڭ باستىسى - ادەبي شىعارماداعى باستى كەيىپكەردىڭ كوركەم شىندىعى بولۋى كەرەك. جازعاندا مەن وسىنى عانا ماقسات تۇتامىن. ادەبي ورتانى اڭساپ، ەشقاشان ساعىنعان ەمەسپىن. مەنىڭ ادەبي ورتام - الەم ادەبيەتى. ءبارىن تاۋىسىپ وقىدىم دەمەيمىن، بىراق الەم ادەبيەتىن كوپ وقىدىم. الەمدىك ءومىر ءسۇرۋ سالتتارى مەن وزگەلەردىڭ مىنەز-قۇلىق، ويلاۋ جۇيەلەرىن ءبىلىپ المايىنشا، قازاقتىڭ ۇلتتىق نەگىزىن شەندەستىرە المايسىڭ. ادەبيەتىمىزدى وركەنيەتتىڭ تورىنە قاراي سۇيرەيمىز دەسەك، ول ءۇشىن اۋەلى وركەنيەتتى تانۋىمىز كەرەك. بىراق ادەبيەت تۋرالى اڭگىمەلەسۋ، مەنىڭ جاعدايىمدا، پروۆينتسيادا مۇمكىن ەمەس. سەنى ەشكىم تۇسىنبەيدى، سەن ولاردى تۇسىنبەيسىڭ. ادەبيەت جايلى سويلەسۋ ۇيات ءتىپتى. ۇياتقا قالۋدىڭ قاجەتى بار ما؟ ال الماتىداعى جازۋشىمىن دەپ جۇرگەن پالەنباي جازۋشىنىڭ قايسىسى شىن جازۋشى؟ قايسىسىن جۇرت تانيدى؟
- بىراق اركىم ءوزىن كلاسسيك سانايدى ەمەس پە؟
- ول وتە جامان قاسيەت. جازۋشى ءوزىن كلاسسيكپىن دەپ ەمەس، ونى وزگەلەر كلاسسيك دەپ ايتۋ كەرەك.
- ال الماتىعا كەلگەنىڭىزدە ادەبيەت جايىندا كىمدەرمەن اڭگىمەلەسەسىز؟
- ادەبيەت جايىندا اشىلىپ سويلەسۋدى قالامايمىن. مەن اڭگىمەلەسەتىن ادامدار ساناۋلى-اق. راحىمجان وتارباەۆپەن كوپ جىلدان بەرى پىكىرلەسپىن. الماتىعا كەلگەندە جۇماباي شاشتايۇلىمەن سويلەسىپ تۇرامىن. ارا-تۇرا اقىنداردان ەسەنعالي راۋشانوۆ تەلەفون شالىپ، شىعارماشىلىق جايلى سويلەسەتىنىمىز بار. مەن كوبىنە جاستاردى وقيمىن. جاستاردىڭ جىلت ەتكەن دۇنيەسىن ىزدەپ، تاۋىپ، جاريالايمىن. وزدەرىن تانىماسام دا، ءمادينا ومار مەن ليرا قونىس، دارحان بەيسەنبەكۇلى، اقىنداردان ەرلان ءجۇنىس، اسىلزات ارىستانبەك، اتىراۋ جاقتان ءاليا داۋلەتباەۆا سىندى جاستار ماعان
تۋىندىلارى ارقىلى تانىس. قىتايداعى جاستاردىڭ دا ءبىراز دۇنيەلەرىن جۋرنالىما باستىم. «جامبىل» جۋرنالىنا 79 جاستىڭ جازعانىن تاۋىپ جاريالادىم.
- جاڭا ءبىر سوزىڭىزدە ءوزىمنىڭ وزگەلەردەن بولەكتەۋ جازعانىمدى سەزەمىن دەدىڭىز عوي. ءسىزدىڭ قاتارلاستارىڭىزدان ەشكىمگە ۇقسامايتىن، بولەكشە جازىپ جۇرگەندەر كىمدەر؟
- وزگەلەردەن ەرەكشە جازىپ ءجۇر دەپ راحىمجان وتارباەۆتى ايتار ەدىم. جاسى مەنەن كىشى عوي، ارينە. راحىمجاننىڭ وي ساپتاۋى كەرەمەت، ويى مىقتى.
- مەملەكەتتىك سىيلىققا ۇسىنىلعانداردىڭ شىعارمالارى جايلى باسپاسوزدە پىكىر ءجۇرۋى كەرەك ەكەن. مەمسىيلىق بەرىلەر تۇستا بايگەگە تۇسكەندەردىڭ شىعارماشىلىعىن تالداعان سىني ماقالالار بىرىنەن كەيىن ءبىرى جارىق كورىپ جاتادى. ءسىزدىڭ شىعارمالارىڭىزدى باسپاسوزدە ناسيحاتتاۋ، حالىققا تانىستىرۋ جاعى قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟ الدەكىمدەر سياقتى تانىس اكادەميكتەرىڭىزگە حابارلاسىپ، وتىنىشپەن ماقالا جازدىرىپ جاتقان جوقسىز با؟
- ماعان كەرىسىنشە، ءار وڭىردەن ۇلكەندى-كىشىلى تانىمال ازاماتتار حابارلاسىپ، مەمسىيلىقتى الۋدىڭ جولىن ءتۇسىندىرىپ جاتىر. ولاردىڭ ءسوزىن تىڭداسام، سەن ايتقانداي اكادەميك اعالارىما ءوتىنىش جاساپ ءوزىمدى ماقتاعان ماقالالار جازدىرتۋىم كەرەك ەكەن. سونان سوڭ كوميسسيا مۇشەلەرىنە ادام سالىپ، جولىعۋىم كەرەك-ءمىس. جارايدى، مەن دە ءسويتىپ جولىن تاۋىپ، ءتىپتى اركىمگە جالىنىپ سىيلىق الايىن. بىراق ەرتەڭ مەن سول ادامداردىڭ بەتىنە قالاي قارايمىن؟ بىرەۋى بولماسا، بىرەۋى بەتىمە باسادى عوي... شىعارماشىلىق جولىم مەمسىيلىققا كەلىپ تىرەلىپ قالماعان شىعار. سىيلىقتى الماسام، الماي-اق قويايىن. باستىسى - قاعاز بەن قالامسابىمنىڭ، وقىرماندارىمنىڭ الدىنداعى تازالىعىم. ادام ەكەنىم ءوز الدىنا، مەن ءوزىمنىڭ جازۋشى ەكەنىمدى بىلەمىن. جازۋشى دەگەن اتقا لايىقتى بولۋعا، قولىمدى بىلعاماۋعا تىرىسامىن. مايدالانعىم كەلمەيدى.
- «ايعىركىسى» اڭگىمەڭىزدى وقىپ، شىعارمادان ءسىزدىڭ مىنەزىڭىزدى كورگەندەي الاپات اسەرگە بولەنىپ ەدىم. مىنەزىڭىز «ايعىركىسىدەگىدەي» مە، الدە مەن قاتەلەسىپ تۇرمىن با؟
- دۇرىس اڭعارعانسىڭ، مىنەزىم سول «ايعىركىسىدەي». جازۋشىنىڭ قاي شىعارماسىندا بولسىن مىنەزى ءبىلىنىپ تۇرۋى ءتيىس. «ايعىركىسىگە» بۇكىل وي-ارمانىمدى سيعىزدىم.
- شىعارماشىلىق ادامىندا مىنەز بولماسا ول ادام شىعارماشىلىق ادامى سانالمايتىنداي كورىنەدى. بىراق قازىرگى جازۋشىلار بىرتوعا، ۇندەمەيتىن بويكۇيەز بولىپ بارا جاتقان ءتارىزدى. كەڭەس وداعى كەزىندەگى جازۋشىلاردىڭ بەدەلى مەن جازۋشىلاردىڭ قازىرگى بەدەلىن سالىستىرۋعا كەلمەيدى دەيدى ۇلكەندەر...
- ول جۇيەنىڭ ارقيلىلىعىنان، ارينە. سونان سوڭ كەز كەلگەن ادامنىڭ تەگىنە بايلانىستى. تەگى دۇرىس بولماسا، ادام جالتاق، قورقاق بولادى. جازۋشىلار وداعىنىڭ قادىرىن كەتىرىپ جۇرگەن ءارى-بەرىدەن سوڭ جازۋشىلاردىڭ ءجۇرىس-تۇرىسى دا. بايقايسىڭ با، قازىرگى جازۋشىلاردى جازۋشى ما، قويشى ما ايىرىپ بولمايسىڭ. جازۋشى «جازۋشى» دەگەن اتقا ساي بولۋى كەرەك قوي. ءجۇرىس-تۇرىسىنان، كيىم كيىسىنەن وزگەلەردەن بولەكتەۋ ادام ەكەنى، شىعارماشىلىق يەسى ەكەنى ءبىلىنىپ تۇرۋى ءتيىس. قازىرگىلەر نە شالبارىن ۇتىكتەمەيدى، وكشەلەرى قيسايىپ كەتكەن، كويلەگىنىڭ تۇيمەسى بىرەۋى بار، ەكەۋى جوق، جۇرە بەرەدى. ونى قويشى، كەيبىر جازۋشىلاردىڭ سويلەگەندەگى ءسوز ساپتاسىنا دا كوڭىلىم تولمايدى. اششى سۋ ۇرتتاپ الىپ، ساسىپ جۇرەتىندەر دە بار. ءويتىپ ءوزىن-ءوزى ءتۇسىرۋدىڭ قاجەتى نە؟
- ءسوز اۋانىڭىزدان ۇققانىم قالامگەرلەردە بەكزادالىق قالماي بارادى دەيسىز عوي؟!.
- ءيا، ادامنىڭ ىشكى مادەنيەتى، بەكزاتتىعى ءبىلىنىپ تۇرۋى كەرەك. تەك جازۋشىلار ەمەس، جالپى قازاق حالقى بەكزاتتىققا ۇمتىلسا دەيسىڭ.
- ءسىز ايتىپ وتىرعان بەكزادالىق، اريستوكراتتىققا ديداحمەت ءاشىمحانۇلى مەن ەسەنعالي راۋشانوۆ ساي كەلەتىن سىندى... الدە بۇل ويىممەن كەلىسپەيسىز بە؟
- ەسەنعالي دا، ديداحمەت تە - ءوزىن-ءوزى قۇرمەتتەيتىن ادامدار. ءوزىن سىيلايتىن ادامدار ءجۇرىس-تۇرىسى، كيىم كيىسىمەن دە وزگەلەرگە ۇلگى بولىپ جۇرەدى. جازۋشى ەڭ الدىمەن ءوز-وزىنە سىنشى بولۋى كەرەك.
- جازۋشى الدىمەن وزىنە سىنشى دەپ قالدىڭىز. قازىرگى ادەبي سىنعا كوڭىلىڭىز تولا ما؟ ءسىزدىڭ شىعارماشىلىعىڭىزعا سىن ايتقان سىنشىلار بولدى ما؟
- ءبىر قىزىعى، مەنى ەشبىر سىنشى سىناماپتى. مۇلدە سىنالماعان ەكەنمىن. سوعان ىڭعايسىزدانىپ ءجۇرمىن. جاقىندا مەن تۋرالى قاجىعالي مۇحانبەتقاليۇلى «تەگەۋرىندى تالانت» دەپ، مارحابات بايعۇت «قاراۇزگەن قالامگەر» اتتى ماقالا جازىپتى. ەكەۋىنە دە تەلەفون سوقتىم: «ءاي، ماقالالارىڭا راقمەت، بىراق تاقىرىبىن باسقاشا قويساڭدار بولماس پا ەدى؟ «قاراۇزگەن»، «تەگەۋرىندى» دەگەن تەڭەۋلەرىڭ تىم ارتىق»، - دەدىم.
- ال قاي شىعارماڭىزدا ءوزىڭىزدىڭ شىعارماشىلىق پوتەنتسيالىڭىزدى تولىق كورسەتە الدىڭىز؟
- قاي اڭگىمەمدە بولسىن بىردەڭە جەتپەي تۇرعانىن سەزەمىن. بىراق نە ەكەنىن تاپپايمىن. ءابدىجامىل اعام نۇرپەيىسوۆ «كوگىلدىر كويلەكتى كەلىنشەك» دەگەن اڭگىمەمدى وقىپ، تەلەفون سوقتى. ابدەن ريزاشىلىعىن ايتقاننان كەيىن اعام: «ساعان الدىڭعى ءۇش بەتىن قايتا قاراشى دەگەن كەڭەس بەرەر ەدىم»، - دەدى. قارادىم، بىراق نە جەتىسپەي تۇرعانىن تاپپادىم. ال ءابدىجامىل اعا كورىپ تۇر.
- الپىس بەس جاسقا كەلىپسىز. وسى كەزگە دەيىن قانداي ماراپات، قۇرمەت كوردىڭىز جالپى؟
- كوپتەگەن بايگەلەردىڭ جۇلدەگەرى بولدىم. تاڭداۋلى كوركەم شىعارمالارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق جابىق بايگەلەردە ورىن الدىم. ۇلتتىق كىتاپحانا وتكىزگەن «ەڭ ۇزدىك رومان» بايقاۋىندا «قۇدىرەت پەن قاسىرەت» رومانىم ۇزدىك دەپ تانىلدى. ەلدىڭ ءبارى الىپ جاتقان حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىن دا الدىق. «دارابوزدا» دارا شىقتىم. تاعى نەنى ايتايىن؟
- تۋعان جەرىڭىز جامبىل وبلىسىندا ءسىزدى جازۋشى دەپ لايىقتى باعالاپ، سىيلاي ما؟
- جازۋشىلىعىمنان بۇرىن مەنى ازامات رەتىندە قاتتى سىيلايدى. ويتكەنى، جەتىم-جەسىردىڭ شارۋاسىنا كوپ ارالاسامىن. ەلگە قاراپ جۇرەمىن. تامىردى ۇزبەي وتىرۋعا كوڭىل بولەمىن. وبلىستىڭ، اۋداننىڭ اۋماعىندا ۇلكەن كىسىلىك سيپاتىم بار ەكەنىن بىلەمىن. بىردە-ءبىر اكىمنىڭ الدىنا ءوزىمنىڭ شارۋاممەن كىرگەن ەمەسپىن، ىلعي دا كىسىنىڭ شارۋاسىمەن بارامىن.
- بۇگىندە قالامگەردىڭ ءسوزى مەن ءىسى الشاق بولىپ جاتاتىن جاعدايلار كوپ. قازاق ءتىلىن كوركەيتۋ كەرەك دەپ جۇرگەن جازۋشىلاردىڭ كوبىنىڭ ۇرپاعى قازاقشا بىلمەيدى. ءسىزدىڭ ۇل-قىزدارىڭىز انا ءتىلىن جەتىك مەڭگەرگەن بە؟ شىعارماشىلىق دەگەندى تۇسىنە مە؟
- شىعارماشىلىق دەگەندى اكەلەرىندەي تۇسىنبەيدى، ارينە. بىراق ءمانىن بىلەدى. كىشى بالام عانا قازاق مەكتەبىندە وقىدى. قىزدارىم ورىس مەكتەبىن تاۋىستى. قوردايدىڭ ورتالىعى ورىستىڭ اۋدانى بولدى عوي كەزىندە. بىراق قىزدارىمنىڭ قازاقشاسى تاپ-تازا.
- ەگەر ادامعا بۇل ءومىر ەكى رەت بەرىلەر بولسا، ءسىز قايتادان جازۋشى بولار ما ەدىڭىز؟
- 26 جاسىمدا مەنى اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى شاقىرىپ الىپ، سەكرەتار بولۋعا ۇگىتتەدى. ويلانۋعا ءۇش كۇن بەردى. ابدەن ويلاندىم. ءۇش كۇننەن سوڭ، مەنىڭ جولىمنىڭ باسقا ەكەنىن، ءاۋ باستان جازۋشى بولعىم كەلەتىنىن ايتىپ باس تارتتىم. قىزمەت جولىندا كەتكەنىمدە، ۇلكەن قاتەلىك جاسايتىن ەدىم. ەكىنشى رەت تاڭداۋ بەرىلەر قۇدىرەت بولسا، ءسوزسىز شىعارماشىلىقتى تاڭدار ەدىم. قازىر دە جاعدايىم جامان ەمەس. باس رەداكتورمىن، ايلىعىم بالا-شاعاعا جەتەدى. ارتىق دۇنيەنىڭ كەرەگى جوق. ادەبي گازەت-جۋرنالدارعا جازعاندارىم جاريالانىپ جاتادى. ولار ماعان قالاماقى بەرگەن ەمەس، مەن دە سۇرامايمىن. ال ءوزىمنىڭ جۋرنالىمدا بىرەۋدىڭ الاقانداي دۇنيەسىنە دە قالاماقى قويامىن. جۋرنالىمنىڭ ءبىر ءنومىرى 320 000 تەڭگە. سىرتتاعىلاردىڭ قالاماقىسىن بەرمەي، بىزگە دە ءبولىپ الۋعا بولاتىن ەدى. بىراق مەن جازعان اۆتوردىڭ جانى جىلىسا ەكەن دەيمىن. ءاليا بوپەجانوۆانىڭ ءبىر ماقالاسىن «جامبىلعا» باسىپ، قالاماقى جازعانمىن. ءاليا العان سوڭ تەلەفون سوقتى. «قالاماقى العاندا جىلادىم»، - دەيدى. جيىرما جىلدان بەرى ءبىرىنشى رەت قالاماقى الىپتى. الياعا دا قاتتى اسەر ەتكەنىن كوردىڭىز بە؟
- ال قالام يەلەرىنىڭ بيلىككە بارۋىنا، دەپۋتات بولۋىنا قالاي قارايسىز؟
- شەراعا مەن فاريزا وڭعارسىنوۆا دەپۋتاتتىققا حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەيىن دەپ باردى. ال باسقالارىنا سەنىڭكىرەمەيمىن. ەلدىڭ ءسوزىن ايتۋ جاۋاپكەرشىلىگىن كەز كەلگەن ادام كوتەرە المايدى. حالىقتىڭ ءسوزىن ايتۋ ءۇشىن حالىقتىڭ ادامى بولىپ تۋ كەرەك، تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋ قاجەت.
- كىمدى اعا تۇتاسىز، كىمدەردى وكشەباسار ءىنى سانايسىز؟
- جيىرما جىلدان بەرى شەراعانى اعا تۇتام. رەداكتور بولىپ، جاقسى قىزمەتتەردە جۇرگەنىندە دە، دەپۋتات بولىپ سايلانعانىندا دا، الدىنا شارۋاممەن ءبىر كىرمەگەن ەكەنمىن. ول كىسى مەنى ءوزى ىزدەپ تاپتى دەسەم بولادى. ەكەۋمىز رۋحاني تۋىسپىز. ال راحىمجاند وتارباەۆتى وزىمە ءىنى سانايمىن.
- شىعارماشىلىق «كۋحنياڭىزعا» بىرەۋدى ارالاستىرا الاسىز با؟
- مەنىڭ نە جازىپ جۇرگەنىمدى بالا-شاعام دا، اينالامداعىلار دا بىلمەيدى. جازىپ بىتپەيىنشە ەشكىمگە ايتپايمىن. جازعاندارىمدى جيىپ جۇرۋگە دە سالاقتاۋمىن.
- جازىپ بىتكەنشە ەشكىمگە ايتپايمىن دەپ جاتىرسىز. جازۋشىدان سۇحبات الىپ تۇرىپ، نە جازىپ جاتقانىن سۇراماي كەتۋ ابەستىك شىعار، مۇمكىن بىزگە ايتارسىز؟
- دۇرىس قوي، بىراق مەن ەشتەڭە جازىپ جۇرگەنىم جوق، يمانداي شىنىم. الدا نە جازاتىنىمدى دا بىلمەيمىن.
اڭگىمەلەسكەن - قارلىعا يبراگيموۆا
"حالىق ءسوزى" گازەتى