ءساۋىر ايىنىڭ بەتىن اشقان بۇل اپتا قازاقستاندىق قوعام ءۇشىن سەنساتسيالىق حابارمەن باستالدى. بۇعان دەيىن بۇقپانتايلاپ كەلگەن اقوردا رەسەيدىڭ ۋكرايناداعى اگرەسسياسىنا قاتىستى اشىق پىكىرىن جايىپ سالدى. قر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ ەۋروپالىق اقپارات جەلىسى – Euractiv سايتىنا بەرگەن سۇحباتىندا «ۋكراينانىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىن قولدايتىنىن»، سوعىستى – سوعىس دەپ اتايتىنىن جانە سانكتسيا سالىنعان تاۋارلاردىڭ رەسەيگە ءوتىپ كەتپەۋىنە بار كۇشىن سالاتىنىن مالىمدەدى.

رەسەيدىڭ اگرەسسيالىق ساياساتىنا قاتىستى مۇنداي باتىل پىكىر اقوردانىڭ ريتوريكاسىندا قالاي پايدا بولدى؟ بۇل ۋكرايناداعى سوعىستا قانسىراپ قالعان رەسەيدىڭ دارمەنسىزدىگىن سەزىنىپ، كرەملدىڭ «ەكىنشى مايدان» اشۋعا قاۋھارى كەمىدى دەگەن سەنىمنىڭ سالدارىنان تۋعان قازاقستاندىق بيلىكتىڭ ءوز ۇستانىمى ما؟

قالاي بولعاندا دا، بۇل – قازاقستان قوعامى كوپتەن كۇتكەن باتىلدىق ەدى. «بۇعا بەرسەڭ – سۇعا بەرەدىنىڭ» كەبىن بيلىكتەن بۇرىن اشىق ايتقان قوعام اسىرەسە رەسەيدىڭ «ۇلىدەرجاۆالىق شوۆينيزمىنە» جاۋاپ قاتۋعا سۋساپ جۇرگەنى انىق. بۇل رەتتە اقوردانىڭ اياق استىندا «مىنەز كورسەتۋى» قوعام تاراپىنان قۇپتارلىق ارەكەت ەدى.

الايدا جوعارىداعى قوس سۇراقتى مۇقيات زەردەلەيتىن بولساق، بۇعان دەيىنگى موجانتوپاي اقوردانىڭ استارلى باتىلدىعىنا كۇمان كەلتىرۋدىڭ رەتى بار. بىرىنشىدەن، «جىلاندى قىرىق رەت كەسسەڭ دە، كەسىرتكەلىك قاۋھارى قالادى» دەگەن قازاقى ءتامسىلدىڭ ءتۇپ-توركىنىن تۇسىنەتىن توقاەۆتىڭ اكىمشىلىگى ايدى اسپاننان شىعارۋى كۇلبىلتە كۇدىككە جەتەلەيدى. قالاي دەسەك تە، اقوردا «جارالى» كرەملدىڭ كارىن ەسەپكە الماۋى مۇمكىن ەمەس.

وسى تۇرعىدان العاندا، اقوردانىڭ «باتىلدىعى» پۋتينمەن پايىمداس بولۋى ابدەن مۇمكىن. ول پايىمنىڭ ماقساتى – قايتكەندە دە سانكتسيالاردى «اينالىپ ءوتۋدىڭ» امالى. ياعني، قازاقستان ءسوز جۇزىندە رەسەيدىڭ سوعىس ساياساتىنا قارسىلىق ءبىلدىرۋ ارقىلى باتىستىڭ الدىندا «ايۋدىڭ اپانىنان» ىرگەسىن اۋلاق سالادى.

ال ءىس جۇزىندە ازىرگە سانكتسيادان ساۋ قالعان قازاقستان رەسەي ءۇشىن تىيىم سالىنعان شەتەلدىك تەحنولوگيالىق بۇيىمداردى ەلگە ەركىن ەنگىزە الادى. رەسەيدىڭ اۆتووندىرىسىنەن باستاپ، قاڭتارىلىپ قالعان سوعىس قارۋ-جاراق ونەركاسىبىنە دەيىن ول بۇيىمدار «قانى جەرگە تامباي» تۇرعان قاجەتتىلىك. ءتىپتى بۇگىندە قاراپايىم دۇنيە بولىپ قالعان ەلەكتروندى «ءچيپتىڭ» ءوزى رەسەي ءۇشىن شەتەلدىك يمپورتقا تاۋەلدى بولعانىن ەسكەرسەك، كرەمل قازاقستانعا سۇلەيمەنوۆتىڭ اۋزىمەن ءوزىن «سويىپ سالۋعا» رۇقسات بەرگەن سىڭايلى.

مۇنداي تۇجىرىم دالباسا دولباردىڭ نوبايى ەمەس. ماسەلەن، بىلتىردان بەرى قوستانايدىڭ توڭىرەگىندە رەسەيلىك ينۆەستيتسيانىڭ نەگىزىندە ماشينا جاساۋ زاۋىتى سالىنىپ جاتىر. اتاۋى ايتىپ تۇرعانداي، بۇل قازاقستاندىق-مىس كاسىپورىندا ماشينا جاساۋ دەتالدارى مەن جەكەلەگەن اۆتوقوندىرعىلار وندىرىلمەك. بۇل قۇرىلىسقا «كاماز» اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنە تاۋەلسىز مۇشە بولىپ تاعايىندالعان يمانعالي تاسماعامبەتوۆتىڭ قاتىسى بولۋى مۇمكىن دەگەن دەرەك بار (بۇل تۋراسىندا الدا ارنايى جۋرناليستىك زەرتتەۋدە ايتامىز).

ال كۇردەلى ماشينا تۇگىلى، قاراپايىم بالتانىڭ باسىن شىعارمايتىن قازاقستان ءۇشىن تەرەڭ تەحنولوگيالىق قوندىرعىلار نە ءۇشىن قاجەت؟ ءيا، تۇسىنىكتى، سول قوندىرعىلارعا قاجەت تەحنولوگيالىق دەتالدار شەتەلدەردەن الىنادى دا، قوستانايدا قۇراستىرىلعان قوندىرعى، ماسەلەن، «كاماز» بەن بروندى ماشينانىڭ گيدروتەجەگىشى رەسەيگە ەكسپورتتىق ءونىم رەتىندە «ساتىلادى». ءبىز بۇل زاۋىتتىڭ قيتۇرقى قيسىنى تۋراسىندا بۇعان دەيىن دە جازدىق.

ءبىر قاراعاندا، قازاقستان ءۇشىن جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا ىقپال ەتەتىن بۇل زاۋىتتىڭ قۇپياسىن نەگە جايىپ سالىپ وتىرمىز؟ ءبىز قاۋىپ قىلعاننان ايتامىز. بۇدان باسقا ورال، اقتوبە جانە تالعار قالالارىنىڭ ماڭىندا دا ءدال وسى سياقتى ءوندىرىس ورىندارى رەسەيدىڭ قارجىلىق ينۆەستيتسياسى ەسەبىنەن سالىنا باستادى دەگەن دەرەك تاعى بار. بۇل ينسايد اقپاراتتىڭ انىق-قانىعىن الداعى كۇندەرى ايتىلادى.

ال قازىرگى ايتپاعىمىز – سول سالىنار زاۋىتتار شىعاراتىن ونىمگە قاجەت تەحنولوگيالىق بولشەكتەر قازاقستانعا تاعى دا «سانكتسيانى اينالىپ» كەلۋى عاجاپ ەمەس. ەگەر ءبيتتىڭ ىشىندەگىنى كۇنشىلىك جەردەن ءبىلىپ وتىراتىن امەريكالىق «تسرۋ» قازاقستاندىق «اينالما امالدىڭ» ايلاسىن سەزىپ قويار بولسا، سانكتسيانىڭ كوكەسى سوندا بولادى! ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز وسى عانا.

ەرمۇرات باپي

Abai.kz