قاعىس ەستىگەن جوقسىز. ەۋرازيالىق وداق ءوزارا ساۋدا-ساتتىقتى ەندى رۋبلمەن جاساۋى ابدەن مۇمكىن. ەاەو ەلدەرى اراسىنداعى مەملەكەتارالىق ەسەپتەسۋلەرگە ەندى ءرۋبلدى دە قوسپاق. بۇل تۋرالى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا مالىمدەدى.

«ءبىز ەاەو كەلىسىمشارتارىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋدى ۇسىنىپ وتىرمىز. ول بويىنشا، مەملەكەتارالىق ەسەپتەسۋلەردى ەندى رۋبلمەن دە جاساۋعا مۇمكىن بولماق»، - دەپتى ەەك مۇشەسى اندرەي سلەپنەۆ.

سلەپنەۆتىڭ ءسوزىن باسقاشا تۇسىندىرسەك، «ەندى ەاەو ەلدەرى ءوزارا ساۋدا-ساتتىق جاساعاندا رۋبلمەن ەسەپتەسەدى» دەگەن ءسوز.

ول ءوز سوزىندە: «رەسەيلىك رۋبلگە كوشۋ دەگەن ءسوز – دوللاردان باس تارتۋ دەگەندى بىلدىرمەيدى. كىم دوللارمەن تولەگىسى كەلسە، ءارى قاراي دا تولەي بەرەدى. ءوزارا ەسەپتەسۋ مەحانيزمى جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن بالاما تولەم ۆاليۋتاسى رەتىندە ەنگىزىپ وتىرمىز»، - دەپتى.

ءارى قاراي: «ءبىز قازىر ۇلتتىق ۆاليۋتاداعى ەسەپ ايىرىسۋلارمەن ءوزارا ساۋدادا ۆاليۋتالىق شەكتەۋلەردى جەڭىلدەتۋ ماسەلەلەرىن تالقىلاپ جاتىرمىز. بۇل ەاەو ەلدەرى اراسىندا بۇرىننان ايتىلىپ كەلە جاتقان ماسەلە. قازىر ءوز شەشىمىن تاباتىن بولسا، ءدال ۋاقىتى»، - دەپتى.

سلەپنەۆتىڭ ايتۋىنشا، قازىردىڭ وزىندە ەاەو ەلدەرى اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىقتا ءرۋبلدىڭ ۇلەسى 76 پايىزدى قۇراپتى (2021 جىلدىڭ ەسەبى بويىنشا).

ءبىز ەلگە ەسىم-سويلارى ەتەنە تانىس ازاماتتاردان وسى ماسەلەگە قاتىستى پىكىر سۇراعان ەدىك.

رەسەيدىڭ بايبالامى – «سۋعا كەتكەن تال قارمايدىنىڭ» تىرلىگى

بەرىك دۇيسەمبينوۆ، ءماجىلىس دەپۋتاتى، «اق جول» فراكتسياسىنىڭ مۇشەسى:

- جالپى، ەاەو دەگەندە جالعىز سۇراق – سالىق تۇسىمدەرىن رۋبلگە اۋىستىرۋ ماسەلەسى عانا ەمەس، وداقتىڭ وزىنە قاتىستى دا سۇراق كوپ. قازىرگىدەي، الەمدىك پادەميا مەن ودان كەيىنگى ەكونوميكالىق داعدارىس جانە گەاوساياسي احۋالدار ۋشىعىپ تۇرعان كەزەڭدە مەملەكەتتىك مۇددەمىزگە قاتىستى سۇراقتار وتە كوپ. بىراق، بۇل سۇراقتار پوپۋليستىك بايبالامعا سالىنباي، مىقتى ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن شەشىلۋى كەرەك.

ەكونوميكالىق سوعىستا (قازىرگى احۋالدى سولاي اتاماسقا شارا جوق) ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايىن العا جىلجىتۋ ءۇشىن – ەاەو مەن ەەك-تە ءبىزدىڭ وسى سالانى جاقسى تۇسىنەتىن ەڭ مىقتى ماماندارىمىز وتىرۋى كەرەك. ويتكەنى، قاراپ وتىرساڭىز، قانداي شەشىمدەر قابىلدانسا دا (ەاەو اياسىندا) ءبىزدىڭ قازاقستاننىڭ مۇددەلەرى تىسقارى قالىپ جاتىر.

ەاەو-عا كىرگەن كەزدەگى ءبىزدىڭ ماقساتىمىز قانداي ەدى؟ ماقساتىمىز – بۇنى ۇلكەن نارىققا اينالدىرۋ، رەسەي، بەلارۋس ارقىلى ۇلكەن ەۋروپا نارىعىنا شىعۋ بولاتىن. ال ەندى قاراپ وتىرساڭىز، ءبىزدىڭ دۇكەندەرىمىزدەگى تاۋارلاردىڭ جارتىسىنان كوبى رەسەيدىڭ تاۋارلارى. وعان قوسا، قازىرگى ۋكراينا مەن رەسەي اراسىنداعى سوعىستىڭ، رەسەيگە سالىنىپ جاتقان بۇكىل سانكتسيالاردىڭ سالقىنى بىزگە ءتيۋى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان، ۇكىمەتتىڭ شۇعىل مىندەتى – وسى سالادا، وسى باعىتتا جۇمىس ىستەيتىن ءبىزدىڭ قىزمەتكەرلەردى، مامانداردى كۇشەيتۋ كەرەك. بۇل وتە ماڭىزدى!

ءبىزدى قۇداي وسىلاي قوسىپ قويعاننان كەيىن، بۇدان ءبىز ەشقايدا قاشىپ قۇتىلا المايمىز. جەتى جارىم مىڭ شاقىرىم شەكارامىز بار. سوندىقتان، ءبىز بۇدان قۇتىلۋعا ەمەس، اقىلدىراق بولۋعا ءتيىسپىز. ءبىزدىڭ ماماندارىمىز بىلىمدىرەك بولۋى كەرەك. ەەك-تە، ەاەو-دا ءبىزدىڭ اتىمىزدان بالا-شاعا ەمەس، اۋزىنىڭ دۋاسى بار، سالماقتى تۇلعالار وتىرۋ كەرەك. ءسوزىن وتكىزە الاتىن، كەرەك بولسا، الداپ، ارباپ، ەلدىڭ مۇددەسىنە جۇمىس ىستەي الاتىن ازاماتتار وتىرۋى كەرەك. ەاەو-دا قازاقستان اتىنان تەك قانا ستاتيست بولىپ وتىرۋ – سوعىستا ۇتىلۋدان دا جامان. شاپ-شاعىن مەملەكەت بولا تۇرا، كورشى مەملەكەتكە قاراپتان-قاراپ جەم بولۋ – ۇلكەن ۇتىلىس.

ءوزىمىزدىڭ ءتول ۆاليۋتا – ەگەمەندىگىمىزدىڭ بەلگىسى. سوندىقتان، ەاەو-دا ورتاق ۆاليۋتا ەنگىزۋ دەگەن اڭگىمەگە ەشقانداي باس قاتىرۋدىڭ قاجەتى جوق. ويتكەنى، ول مۇمكىن ەمەس! رەسەيدىڭ قازىرگى بايبالامى - «سۋعا كەتكەن تال قارمايدى» دەگەننىڭ كورىنىسى. ۇلكەن شيكىزات مەملەكەتى بولا تۇرا، رەسەيدە گاز بەن مۇنايدان، جەردىڭ استىنداعى تەمىر-تەرسەكتەن باسقا وندىرەتىن ەش تەحنولوگياسى جوق. سوندىقتان «ورتاق ۆاليۋتا رۋبل بولادى» دەگەن بىلجىراق اڭگىمە.

ءار نارسەنىڭ ءبىر قايىرى بار عوي. رەسەيدىڭ ۋكراينامەن سوعىسى، دامىعان ەلدەردىڭ رەسەيگە قارسى سانكتسيالارى راسىمەن دە، بىزگە ءبىر مۇمكىندىك اشار. سوندىقتان، ءدال وسىنداي كەزدە ەلدىڭ مۇددەسىن ويلايتىن ازاماتتار ەاەو-عا بارۋى، قازاقستاننىڭ پوزيتسياسىن قورعاۋى كەرەك.

ەاەو-نىڭ ماقساتى - بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ ەلدەرىن ءوزىنىڭ «قۇشاعىنا الۋ»

دوس كوشىم، ساياساتكەر:

- رۋبلگە كوشۋ رەسەيدىڭ 7-8 جىل بۇرىن باستاعان ساياساتى عوي. كەرەك دەسەڭىز جالعىز رۋبل ەمەس، ءبىر باسقاراۋ ورگانى، ءبىر زاڭ شىعارۋ ورگانى، ءبىر پارلامەنت دەگەنگە دەيىن كوتەردى. جالپى، جەكە مەملەكەتتىڭ ءوزىنىڭ اقشاسىن كۇشەيتۋ ماقساتىندا ءوز اقشاسىنا ساۋدا-ساتتىق جۇرگىزۋى پراكتيكادا بار نارسە. قازىر رەسەيدىڭ ەنەرگەتيكالىق شيكىزاتىن رۋبلمەن ساتامىز دەۋى وسىعان بايلانىستى. ەڭ قىزىعى، ەكونوميستەر رۋبلمەن ساتۋ قازاقستانعا ءسال-ءپال پايداسىن بەرەدى دەيدى. سەبەبى، ءبىزدىڭ تەڭگە مەن رۋبل ءبىر-بىرىمەن بايلانىستى.

بىراق ارينە، رەسەي ءۇشىن ەۋرازيالىق وداقتىڭ بىردەي اقشاعا كوشۋى ءبىزدى تاۋەلسىزدىگىمىزدەن ايىرۋدىڭ ناقتى ءبىر جولى. رەسەي مۇنى باياعىدان اشىقتان-اشىق ايتىپ ءجۇر. كەزىندە ەۋرازيالىق وداقتى قۇرعاندا 14 پايىزىن وزگە ەلدەرگە بەرىپ، باسقاسىنىڭ ءبارىن ءوز قولىنا العانى بەلگىلى. بۇل ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىز ءۇشىن، گەوساياساتىمىز ءۇشىن وتە قولايسىز.

ەۋرازيالىق وداق قۇرعانداعى ماقساتى سول بىرەۋ-اق، بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ ەلدەرىن ءوزىنىڭ «قۇشاعىنا الۋ». سونىڭ ءبىرى - وسى ەكونوميكالىق جول.

ەاەو-دان باس تارتپاساق – «ماسكەۋمەن» بىرگە سۋ تۇبىنە كەتەمىز!

ارمان شوراەۆ, قوعام قايراتكەرى:

- ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ ورتاق رۋبل كەڭىستىگىن قۇرۋى مۇمكىن ەمەس دۇنيە. ءبىز تەڭگەمىزدەن ايىرىلساق، تاۋەلسىزدىگىمىزدەن ايىرىلامىز. ەلدىڭ قامىن ويلايتىن ازاماتتار بۇعان ەشقاشان جول بەرمەيدى.

جاقىندا كاسپي قۇبىر كونسورتسيۋىمى جابىلىپ قالدى. ودان قازاقستان ەكى ايدىڭ ىشىندە 150 ميللياردتاي شىعىن كوردى. بۇل قاستاندىقتى جاساعان رەسەي فەدەراتسياسى.

رەسەي قازىر سانكتسيانىڭ قۇرساۋىندا قالدى. سوندىقتان ءبىز بولاشاعىمىزدى ويلاساق ەۋرازيالىق وداق، كەدەندىك وداقتان شىعۋىمىز كەرەك. ەگەر باس تارتپاساق - رەسەيلىك اسكەري كەمەمەن بىرگە باتامىز. بۇكىل الەمنىڭ رەسەيگە سالىپ وتىرعان سانكتسياسىنا قوسىلۋىمىز كەرەك.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz