ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا كوزسىز ەرلىك كورسەتكەن قاھارماننىڭ ءبىرى – تولەۋعالي ابدىبەكوۆ.

مايدان دالاسىندا جاۋعا قارسى سويقان سالعان سۇرمەرگەن 397 ءفاشيستىڭ كوزىن جويعان. ەرلىگى ءۇشىن 3 مارتە باتىر اتاعىنا ۇسىنىلسا دا، ەلەۋسىز قالعان. مايدانگەردىڭ تۋىستارىمەن ءتىلشىمىز ەرجان جاقىپ تىلدەستى.

بۇل – سوعىس ارداگەرى تولەۋعالي ابدىبەكوۆتىڭ تۋعان اۋىلى. بۇرىنعى «قىزىل جۇلدىز» ەلدىمەكەنىنە ءۇش جىل بۇرىن باتىردىڭ ەسىمى بەرىلدى. قان مايداندا كەۋدەسىن وققا توسقان قاھارمان ەردىڭ ەرلىگى سولاقاي ساياساتتىڭ كەسىرىنەن ەسكەرىلمەي قالدى دەگەن جەرلەستەرى قازىر تولەۋعالي ابدىبەكوۆ تۋرالى دەرەكتەردى وزدەرى جيناي باستاپتى.

سەرىك قىرقىمباەۆ، ت.ابدىبەكوۆ اتىنداعى اۋىل تۇرعىنى:

- ءبىرىنشى كۇندەرى-اق ءوزىنىڭ قول مەرگەندىگىن، سۇر مەرگەندىگىن كورسەتىپ، وفيتسەرلەردىڭ جوعارعى شەندى فاشيستەردىڭ كوزىن جويعاندىقتان مەرگەندەر قاتارىنا قوسىلادى.

1916 جىلى تۋعان تولەۋعالي ابدىبەكوۆ اشارشىلىق تۇسىندا سەمەيدەن وڭتۇستىك قازاقستانعا قونىس اۋدارىپ، 1942 جىلى ماقتارال كەڭشارىنان سوعىسقا اتتانادى. جاسىنان اڭ اۋلاپ، سۇرمەرگەن اتانعان جىگىت كالينين مايدانىنداعى پانفيلوۆ ديۆيزياسىنىڭ ساپىنا الىنعان. العاش ۇرىسقا ارالاسقاننان-اق جارتى جىلدا 200 ءفاشيستى جەر جاستاندىرعان. ونىڭ كوزسىز ەرلىگى تۋرالى سوعىس جىلدارى گازەتتەردە ماقالالار جارىق كورىپ، راديودان حابار تاراتىلادى. ال سۇر مەرگەننەن ۇرەيى قاشقان فاشيستەر وعان «قارا اجال» دەگەن ات قويعان.

امانجول ءداۋىتوۆ، ت.ابدىبەكوۆتىڭ تۋىسى:

- 1944 جىلدىڭ 23 اقپانىنا دەيىن 397 ءفاشيستىڭ كوزىن جويۋى، بۇل ەندى ءبىر دە ءبىر كەڭەس اسكەرىنىڭ سنايپەرى ونداي جەتىستىككە جەتە العان جوق. بۇل دەگەن ءبىر اسقان ەرلىك.

تولەۋعالي ابدىبەكوۆتىڭ ەرلىگى جايلى ءبىراز مالىمەت تۇركىستان وبلىسىنداعى اقكەنت اۋىلىنداعى مۋزەيدەن تابىلدى. مۇندا جاۋىنگەردىڭ مايدان دالاسىنان دوسىنا جازعان حاتى مەن ماقتاۋ قاعازدارى جانە بىرنەشە فتوتسۋرەتتەرى ساقتاۋلى. ەرلىگى اڭىز بولعان سۇرمەرگەن سوعىس كەزىندە ءۇش مارتە «كەڭەس وداعىنىڭ باتىرىنا» ۇسىنىلعان. الايدا، ءوزىنىڭ ءومىربايانىندا اعاسىنىڭ قۋعىن-سۇرگىن كورگەنىن جاسىرماي جازعاندىعى وعان باتىر اتاعىن بەرۋدە كەدەرگى بولعان.

سەرىكقازى قوراباەۆ، ادەبيەت زەرتتەۋشىسى:

- سول كەزدەگى ساياساتتىڭ كەسىرى. سول ساياساتتىڭ كەسىرىنەن تالاي باتىرلار ەسكەرىلمەي قالدى. تولەيعالي ابدىبەكوۆ 32 مەرگەندى تاربيەلەپ شىعارعان.

تولەۋعالي ابدىبەكوۆ 1944 جىلى اۋىر جاراقاتتان قازا تاۋىپ، كالينين وبلىسىنىڭ ناسۆا ستانتسياسىندا جەر قويناۋىنا تابىستالادى. سوعىستان كەيىن پسكوۆ وبلىسىنداعى باۋىرلاستار زيراتىنا قايتا جەرلەنگەن. «ۇلى مەرگەن» اتانىپ كەتكەن سنايپەردىڭ مىلتىعى قازىر الماتىداعى ورتالىق مۋزەيدە ساقتاۋلى. ۇرىس دالاسىندا ەرلىكپەن قازا تاۋىپ، ەسىمى ۇمىت قالعان مايدانگەرلەر جەتەرلىك.

جاۋىنگەرلەردىڭ ەسىمىن ۇرپاق جادىندا جاڭعىرتۋ ءۇشىن ولار جايلى مالىمەتتەردى WhatsApp مەسسەندجەرىندەگى +7700 9051945 نومىرىنە جولداي الاسىزدار.

ەرجان جاقىپ

Abai.kz