الەمنىڭ نازارى تاعى دا ەۋروپادا. بۇل جولى ۋكراينا ەمەس، كوسوۆو مەن سەربيادا. سەربيا مەن جارتىلاي مويىندالعان كوسوۆو اراسىندا قارۋلى قاقتىعىس بولۋى ىقتيمال. بالقان ايماعى تاعى دا وت قۇشاعى، جانجال الاڭىنا اينالۋدىڭ الدىندا تۇر. 

تەكەتىرەستىڭ تاريحىن قاراستىرىپ، تەرەڭنەن باستاساق. سەربيانىڭ زاڭناماسىنا سۇيەنەتىن بولساق، كوسوۆو ايماعى سەربيانىڭ قۇرامىندا جانە ونىڭ كەز كەلگەن ارەكەتىن سەرب بيلىگى سەپاراتيزم دەپ قاراستىرادى. الايدا رەسمي سولاي بولسا دا، بەيرەسمي كوسوۆو مەن مەتوحيا سەربيا بيلىگىنە باعىنبايدى. ءوز باسشىسى، اسكەرى مەن ارنايى جاساعى بار. 2008 جىلى تاۋەلسىزدىگىن دە جاريالاپ، ونى بۇۇ-عا مۇشە جۇزگە جۋىق مەملەكەت مويىنداپ تا ۇلگەردى. مويىنداعانداردىڭ ىشىندە قازاقستان جوق. ول جايلى ءتىپتى پرەزيدەنت توقاەۆ پەتەربۋرگتە وتكەن ەكونوميكالىق فورۋمدا دا ايتتى.

كوسوۆودا باسىم بولىگى الباندار تۇرادى. ولار 2 ملنعا جۋىق حالىقتىڭ 90 پايىزىنا جۋىعىن قۇرايدى. ەكىنشى كوپ حالىق سەربتەر. ولاردىڭ سانى 5 پايىزعا جۋىق، ال كەي دەرەك بويىنشا شامامەن 50-100 مىڭ اراسىندا دەلىنەدى.

البان حالقى كوسوۆو ايماعىندا ەجەلدەن تۇرادى. ەكىنشى جاھان سوعىسىنان كەيىن ايماقتاعى جاعداي ءبىرشاما تۇراقتالعانداي بولدى جانە يۋگوسلاۆيا باسشىسى بولعان بروز تيتو الباندىقتاردى قۋدالاۋعا تىيىم سالدى. 1945 جىلى كوسوۆو ايماعى يۋگوسلاۆيا فەدەراتيۆتىك حالىقتىق رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا سايكەس سەربيا قۇرامىنداعى اۆتونوميالىق وبلىس دەگەن ستاتۋسقا يە بولدى. ال 1974 جىلى قابىلدانعان يۋگوسلاۆينياىڭ جاڭا كونستيتۋتسياسىندا ايماقتارعا ءبولىنىپ شىعۋ قۇقىعى جوق رەسپۋبليكا ستاتۋسىن بەرۋگە رۇقسات ەتىلدى. سول ساتتە كوسوۆو سوتسياليستىك اۆتونوميالىق ايماق رەتىندە ءوزىنىڭ زاڭىن، جوعارى بيلىك ورگاندارىن قالىپتاستىرا الدى.

80-جىلداردىڭ سوڭىندا الەمدە كوپتەگەن ەلدەر ساياسي كريزيستەردى باستان وتكەردى. كسرودا ەكونوميكالىق جاعداي ناشارلاپ، ىشكى تولقۋلار ارتتى. ەتنيكالىق قاقتىعىستار ۇلعايدى، ارتىنشا كسرو قۇرامىنداعى مەملەكەتتەر تاۋەلسىزدىككە ۇمتىلاتىنىن كورسەتتى. العاش بولىپ بالتىق ەلدەرى مالىمدەي باستادى. بۇل پروتسەسستەر يۋگوسلاۆيانى دا اينالىپ وتپەدى. قۇرامىنداعى اۆتونومدىق رەسپۋبليكالاردان ايىرىلىپ قالۋ قاۋپىنىڭ بارىن سەزگەن ەلدەر كونستيتۋتسياسىن جەدەل وزگەرتە باستادى. سونىڭ ءبىرى سەربيا بولاتىن. سەربيا 1990 جىلى 28-قىركۇيەكتە جاڭا زاڭ قابىلداپ، كوسوۆونى تەك قانا مادەني اۆتونوميا ەتتى.

كوسوۆو بۇل كونستيتۋتسيانى قابىلدامادى. ولار سەربيانى زاڭ ۇستەمدىگىن ورناتۋىنا قارسى بولىپ، وزدەرىنىڭ بيلىك ورگاندارىن قايتا قۇرا باستادى. 1991 جىلى العاش رەت كوسوۆودا سەربيا تارابى زاڭسىز دەپ تاپقان رەفەرەندۋم ءوتتى. ءسويتىپ كوسوۆو ءبىرىنشى مارتە تاۋەلسىزدىگىن جاريالادى، الايدا ول رەسپۋبليكانى سول ساتتە ەشكىم مويىندامادى. كەيىن كوسوۆو ۇلتشىلدارى "كوسوۆونى ازات ەتۋ" اسكەرىن قۇردى.

1998 جىلى سەربتەر مەن الباندار اراسىندا قاقتىعىس ۋشىقتى. بۇل يۋگوسلاۆيانىڭ سوعىسقا الاڭىنا اينالىپ، ىدىراپ جاتقان ءساتى بولاتىن. كوسوۆو ايماعىندا سەرب اسەرلەرى ادامزاتقا جاسالعان قىلمىس دەپ تانىلعان ارەكەتتەرگە باردى. ەتنيكالىق سيپاتتاعى قاتىگەزدىك ارەكەتتەر ارتتى، تۇتاس اۋىلداردى قىرۋ فاكتىلەرى تىركەلدى.

ناتو كوسوۆو قاقتىعىسىنا ارالاسۋ تۋرالى شەشىم قابىلداپ،1999 جىلى 24 ناۋرىزدا "وداقتاستىق كۇشى" اتتى وپەراتسيانى باستادى. يۋگوسلاۆيانىڭ اسكەري نىساندارى مەن قالالارىن بومبالادى. سەربتار مەن الباندار اراسىنداعى جانجالعا بايلانىستى ەۋروپادا بوسقىندار لەگى ارتتى.

ناتو اسكەرىنەن جەڭىلىس تاپقان سەرب ۇكىمەتى كوسوۆوعا KFOR بىتىمگەرلىك كۇشتەرىن كىرگىزۋدى قولدادى. وسىلايشا سوعىسقا بىتىمگەرلەر كىرىسىپ، جانجال توقتاتادى. ۋاقىتشا توقتادى...

2004 جىلى، 17-ناۋرىزدا كوسوۆودا سەربتەر مەن الباندار قاقتىعىسىپ، ونداعان ادام قازا تاپتى. كوسوۆودا تاۋەلسىزدىك جاريالاۋ تۋرالى باستامالار قايتا ۇدەي ءتۇستى. 2006 جىلى سەربيادا جاڭا كونستيتۋتسيا رەفەرەندۋم ارقىلى قابىلدانىپ، وندا "كوسوۆو سەربيانىڭ بولىنبەس بولشەگى" رەتىندە كورسەتىلدى.

الايدا كوسوۆو 2008 جىلى ءوز كونستيتۋتسياسىن بەكىتىپ، تاۋەلسىزدىك جاريالادى. ونى باتىس ەلدەرىنىڭ كوپشىلىگى مويىندادى. ال رەسەي قارسى بولىپ، سەربيا قۇقىعى ەسكەرىلۋى ءتيىس دەپ سانايدى. سەربيا مەن رەسەي اراسىندا اسكەري قاتىناس ارتتى. سەربيا كوسوۆونى قايتارۋدىڭ ءبىر جولى رەسەيلىك كۇشكە سۇيەنۋ دەپ باعامدايدى، سول سەبەپتى دە رەسەيدىڭ ۋكرايناداعى سوعىسىنا "تۇسىنىستىكپەن" قاراپ، لۋگانسك پەن دونەتسك بۇلىكشىلەرىنە قاتىستى شەشىمىن ايىپتامادى. ەۋروپا ەلدەرىنىڭ سانكتسياسىنا دا قوسىلمادى.

كوسوۆو سەربيادان ءبىرجولا ءبولىنۋدى قالايدى. ءوز ايماعىندا سەرب بيلىگىنە تيەسىلى نىشانداردان قۇتىلۋ ۇستىندە. كوسوۆو بيلىگى 1-تامىزدان باستاپ سەربتىك قۇجاتتار كوسوۆو ايماعىندا جارامسىز ەكەنىن، سەربتىك اۆتوكولىك نومىرلەرى تاركىلەنەتىنىن ايتتى. ونى سەربيا كوسوۆو ايماعىنداعى سەربتەردى قۋدالاۋدىڭ ءبىر جولى دەپ دابىل قاقتى. وسىلايشا سەربيا مەن كوسوۆو اراسى قايتا ۋشىعىپ، تاراپتار شەكارا ماڭىنا اسكەر توپتاستىردى، ءتىپتى كىشىگىرىم اتىس-شابىس تا بولدى. ىسكە ناتو ارالاسىپ، اقش كوسوۆو بيلىگىنە شەشىمدى 1-قىركۇيەككە دەيىن شەگەرۋدى سۇرادى. كوسوۆو اقش ۇسىنىسىن قابىل الدى.

رەسەي بيلىگى بولسا سەربيانى جاقتاپ، "اقش پەن ەۋروپا ەلدەرى ارانداتۋدى قويىڭدار" دەپ مالىمدەدى. بالقان تۇبەگى تىنىشتالدى دەپ ايتۋ قيىن. جاعداي ۋشىققان كۇيدە تۇر. بۇل تەك قانا كوسوۆو مەن سەربيا قاقتىعىسى ەمەس، وزگە دە ءىرى ويىنشىلاردىڭ قاقتىعىس الاڭىنا اينالۋى مۇمكىن. كوسوۆونى البانيا (ناتو قۇرامىندا) جانە تۇركيا (ناتودا) قولدايدى. ولار ەتنيكالىق جانە ءدىني سيپاتتا، سونىمەن قاتار سەربياعا قارسىلىق رەتىندە كوسوۆولىقتاردى قولداپ كەلەدى. ال سەربيانى رەسەي قولداۋعا ءازىر. قاقتىعىس ۋشىقسا، ءدىني-ەتنيكالىق سيپاتقا اۋىسۋى مۇمكىن.

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz