قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ رەسەيگە ساپارى قارساڭىندا ەكى ەل اراسىنداعى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتىڭ ماڭىزى قايتادان كۇن تارتىبىنە شىقتى. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، بۇل ساپار تەك پروتوكولدىق سيپاتتاعى ءىس-شارا ەمەس، سوڭعى جىلدارى ايماقتىق جانە جاھاندىق دەڭگەيدە قالىپتاسقان جاڭا گەوساياسي شىندىق اياسىندا قازاقستان مەن رەسەيدىڭ ءوزارا بايلانىسىن تەرەڭدەتۋگە باعىتتالعان ماڭىزدى كەزەڭ بولماق.

رەسەي حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق قاۋىمداستىعىنىڭ جانە رەسەي–قازاقستان دوستىق قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى سەرگەي ۆياچەسلاۆوۆيچ كالاشنيكوۆ بىزگە بەرگەن سۇحباتىندا ەكى ەلدىڭ تاريحي، مادەني جانە الەۋمەتتىك جاقىندىعىنا توقتالىپ، بولاشاقتاعى ىنتىماقتاستىقتىڭ باعىتتارىن اتاپ ءوتتى. ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، قازاقستان بۇگىندە ورتالىق ازياداعى نەگىزگى ويىنشى رەتىندە ءوز ورنىن ايقىنداپ، ايماقتىق تۇراقتىلىق پەن دامۋدىڭ كەپىلىنە اينالىپ وتىر.

سەرگەي ۆياچەسلاۆوۆيچ، قازىرگى تاڭدا قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردى قالاي باعالايسىز؟ بۇل ساپاردىڭ ەرەكشەلىگى نەدە دەپ ويلايسىز؟

راسىندا دا، سوڭعى جىلدارى ەكى ەلدىڭ باسشىلارى ءتۇرلى حالىقارالىق الاڭداردا ءجيى كەزدەسىپ ءجۇر. بىراق ءبىر نارسەنى ناقتى ءتۇسىنۋ كەرەك: رەسمي ساپارلار مەن ەكىجاقتى كەزدەسۋلەر – بۇل مۇلدە باسقا دەڭگەي. مەملەكەت باسشىلارىنىڭ تىكەلەي قاتىسۋىمەن وتەتىن جوعارى دەڭگەيدەگى كەزدەسۋلەردىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق جانە سيمۆولدىق ءمانى الدەقايدا جوعارى.

سوندىقتان قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ رەسەيگە رەسمي ساپارى – ەرەكشە مانگە يە. بۇل ساپار قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى قاتىناستاردىڭ قازىرگى جاعدايىن باعامداۋعا، جاڭا باعىتتاردى ايقىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەكى ەل اراسىندا 250-دەن استام كەلىسىمگە قول قويىلعان، ياعني قۇقىقتىق جانە ينستيتۋتسيونالدى بازا بار.

ماڭىزدى جايت – قازاقستاننىڭ جاڭا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ءوز قىزمەتىندەگى العاشقى رەسمي ساپارىن رەسەيگە جاسادى. بۇل، ءسوزسىز، ەكى مەملەكەتتىڭ اراسىنداعى ءوزارا سەنىم مەن جوعارى دەڭگەيدەگى بايلانىستاردىڭ دالەلى. بۇل قادام الداعى ساپاردىڭ ناقتى مازمۇنمەن تولىعاتىنىن كورسەتەدى.

وسى ساپاردىڭ ناتيجەسىندە قانداي وزگەرىستەر بولۋى مۇمكىن؟ جالپى، ونىڭ ماڭىزى قانداي دەپ ەسەپتەيسىز؟

مەن بۇل ساپاردى وتە ماڭىزدى دەپ سانايمىن. «تاريحي» دەپ تە ايتۋعا بولار ەدى، بىراق بۇل ءسوزدى ابايلاپ قولدانعىم كەلەدى. سەبەبى قازىرگى الەمدىك جاعدايدا قازاقستان حالىقارالىق قاتىناستار جۇيەسىندە ماڭىزدى رولگە يە بولىپ وتىر. ەلدىڭ ۇستانىمى ايقىن، ساياساتى سالماقتى، ال رەسەيمەن بايلانىس – بۇل ستراتەگيالىق تۇراقتىلىقتىڭ وزەگى.

مەنىڭ ويىمشا، بۇل كەزدەسۋ ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردى جاڭا سەرپىنمەن دامىتادى. ءاربىر مەملەكەتتە شەشۋدى قاجەت ەتەتىن ماسەلەلەر بار. قازاقستان مەن رەسەي اراسىندا دا كەيبىر تەحنيكالىق نەمەسە ەكونوميكالىق سيپاتتاعى قيىندىقتار كەزدەسەدى، مىسالى، كولىك جانە ەنەرگەتيكا سالالارىندا. دەگەنمەن، ءدال وسىنداي جوعارى دەڭگەيدەگى ساپارلار وسى تۇيتكىلدەردى شەشۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى الاڭى بولا الادى.

ناتيجەسىندە رەسەي سەنىمدى سەرىكتەسكە يە بولماق، ال قازاقستان ءوزىنىڭ ترانزيتتىك جانە حابتىق ءرولىن نىعايتادى. 

قازىر قازاقستان وڭتۇستىك-شىعىس ازيانى، اراب ەلدەرىن، پارسى شىعاناعى مەن ەۋروپانى بايلانىستىراتىن ستراتەگيالىق كوپىر ءرولىن اتقارىپ وتىر. بۇل ساپار وسى ءرولدى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى دەپ سەنەمىن.

ءسىزدىڭ پىكىرىڭىزشە، ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى بايلانىستاردىڭ بەرىكتىگى نەدەن باستاۋ الادى؟

مەنىڭ ويىمشا، مۇندا ەكى باستى فاكتور بار. ءبىرىنشىسى – تاريحي جانە مادەني جاقىندىق. قازاقستان مەن رەسەي حالىقتارىن عاسىرلار بويى قالىپتاسقان الەۋمەتتىك جانە مادەني بايلانىستار بىرىكتىرەدى. قازىرگى زامانعى ساياسي پروتسەستەردى قانشا وزگەرتكەنمەن، بۇل تەرەڭ تامىرلى بايلانىستاردى جوققا شىعارۋ مۇمكىن ەمەس.

ءيا، بۇگىندە ءجيى ايتىلاتىن «تۇركى باعىتى»، «ورتالىقازيالىق جول» سياقتى ۇعىمدار بار، بىراق شىندىعىندا، قازاقستاندىقتار مەن رەسەيلىكتەردىڭ ءومىر سالتى مەن مەنتاليتەتى وتە ۇقساس. بۇل ۇقساستىق وتكەن ونداعان جىلدار بويى بىرگە قالىپتاسقان دۇنيەتانىمنان تۋىندايدى. سوندىقتان دا ادامدار اراسىنداعى ءوزارا تۇسىنىستىك پەن رۋحاني جاقىندىق ەكى ەلدىڭ رەسمي بايلانىستارىنان دا بەرىك.

ەكىنشىدەن، قازاقستان سوڭعى 35 جىلدا ورتالىق ازياداعى ەڭ تۇراقتى، پراگماتيكالىق جانە سالماقتى ساياسات جۇرگىزىپ كەلەدى. قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ءار شەشىمى ايماقتىڭ تۇراقتىلىعىنا جانە كورشىلەس ەلدەرمەن ءوزارا ءتيىمدى بايلانىس ورناتۋعا باعىتتالعان.

ءسىز مادەنيەت پەن تۋريزم سالاسىن دا اتاپ ءوتتىڭىز. وسى باعىتتاعى ىنتىماقتاستىقتى قالاي باعالايسىز؟

سوڭعى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ تابيعي، مادەني جانە تاريحي الەۋەتى جايلى الەۋمەتتىك جەلىلەردە، TikTok-تا جانە جالپى مەديا كەڭىستىكتە كوپتەگەن وڭ ماتەريالدار شىعىپ جاتىر. مەن ءوزىم دە قازاقستاندا تۋىپ، 18 جىل ءومىر ءسۇرىپ، مەكتەپتى سوندا بىتىرگەن ادام رەتىندە كوپتەگەن جاڭا جەرلەر تۋرالى اقپاراتتى ەندى عانا ءبىلىپ، ولاردى كورگىڭ كەلەتىنىن سەزىنەسىڭ.

مىسالى، مەن بۇرىن كورمەگەن، بىراق قازىر الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى تانىلىپ جاتقان ايماقتار بار – تابيعاتى عاجايىپ، تاريحى تەرەڭ جەرلەر. مەن ءوزىمنىڭ ومىرىمدە سولاردىڭ كەيبىرىن كورمەي قالعانىما تاڭعالامىن. قازىر سول جەرلەرگە بارۋعا شىنايى قىزىعۋشىلىق بار.

Abai.kz