پولشانىڭ ۇلى كومپوزيتورى، ۆيرتۋوز-پيانيست فرەدەريك شوپەن 1810 جىلى ۆارشاۆانىڭ ماڭىنداعى ەلدiمەكەندە قاراپايىم مۇعالiم وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ اكەسi - فرانتسۋز، ال اناسى - پولياك قىزى. اناسىنىڭ مiنەزi وتە جۇمساق بولىپتى. ءدال وسى قاسيەت شوپەنگە داريدى. وتباسىندا فرەدەريكتەن باسقا ءۇش قىز بولدى. ەڭ ۇلكەنi, ياعني ۇلى مۋزىكانتتىڭ اپكەسi ليۋدۆيكانىڭ ىقپالىمەن ول كiشكەنتاي كەزiنەن مۋزىكاعا جاقىن بولىپ ءوستi. 9 جاسىندا فورتەپيانودان چەح مۋزىكانتى ۆويتسەح جيۆنىيدان ءتالiم الادى. ايتپاقشى، ۆ.جيۆنىي شوپەننiڭ جەتiنشi ۇستازى ەدi. شوپەن جەتi جاسىن­­دا-اق فورتەپيانوعا ارنالعان سول مينور پولونەزiن شىعاردى. ەكi جىلدان كەيiن ۆ.جيۆنىي: "بالا فورتەپيانودا ويناۋدىڭ قىر-سىرىن مەنەن ارتىق بiلەدi..." دەپ، ونى ودان ءارi ۇيرەتۋدiڭ قاجەتi جوق ەكەنiن ايتادى. بۇدان كەيiن شوپەن كومپوزيتسيانى پولياك كومپوزيتورى يۋ.ەلسنەردەن ۇيرەنiپ، ءتالiم الادى. ونى بۇكiل ەلگە تانىتقان پولونەزدەرi 1918 جىلى تاسقا باسىلىپ، جارىق كورەدi.

پولشانىڭ ۇلى كومپوزيتورى، ۆيرتۋوز-پيانيست فرەدەريك شوپەن 1810 جىلى ۆارشاۆانىڭ ماڭىنداعى ەلدiمەكەندە قاراپايىم مۇعالiم وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ اكەسi - فرانتسۋز، ال اناسى - پولياك قىزى. اناسىنىڭ مiنەزi وتە جۇمساق بولىپتى. ءدال وسى قاسيەت شوپەنگە داريدى. وتباسىندا فرەدەريكتەن باسقا ءۇش قىز بولدى. ەڭ ۇلكەنi, ياعني ۇلى مۋزىكانتتىڭ اپكەسi ليۋدۆيكانىڭ ىقپالىمەن ول كiشكەنتاي كەزiنەن مۋزىكاعا جاقىن بولىپ ءوستi. 9 جاسىندا فورتەپيانودان چەح مۋزىكانتى ۆويتسەح جيۆنىيدان ءتالiم الادى. ايتپاقشى، ۆ.جيۆنىي شوپەننiڭ جەتiنشi ۇستازى ەدi. شوپەن جەتi جاسىن­­دا-اق فورتەپيانوعا ارنالعان سول مينور پولونەزiن شىعاردى. ەكi جىلدان كەيiن ۆ.جيۆنىي: "بالا فورتەپيانودا ويناۋدىڭ قىر-سىرىن مەنەن ارتىق بiلەدi..." دەپ، ونى ودان ءارi ۇيرەتۋدiڭ قاجەتi جوق ەكەنiن ايتادى. بۇدان كەيiن شوپەن كومپوزيتسيانى پولياك كومپوزيتورى يۋ.ەلسنەردەن ۇيرەنiپ، ءتالiم الادى. ونى بۇكiل ەلگە تانىتقان پولونەزدەرi 1918 جىلى تاسقا باسىلىپ، جارىق كورەدi.

فرەدەريكتiڭ مۋزىكاعا قۇمارلىعىن بايقاعان اتا-اناسى ۆارشاۆاداعى مۋزىكا مەكتەبiندە كاسiبي بiلiم الۋىنا جاعداي جاسايدى. شوپەننiڭ العاشقى گاسترولدiك ساپارى پاريجدەن باستالادى. جۇرت قول شاپالاقتاپ تۇرىپ الادى. سودان سوڭ ميۋنحەن، ۆەنا، ان­گليا... ونىڭ اتاعى تورتكۇل دۇنيەگە بەلگiلi بولا باستايدى. ارينە، ونىڭ شىعارماشىلىعى - وتانىنىڭ تاريحىمەن، ادامدارىمەن، تابيعاتىمەن، سالت-داستۇرلەرiمەن تىعىز بايلانىستى. ۇلى كومپوزيتوردىڭ پولونەزدەرi مەن مازۋركالارى، سوناتتارى مەن ۆالستەرi ماڭگiلiك ەكەنi ايدان انىق. ونىڭ مۋزىكاسىنىڭ تاعى بiر قۇپياسى، شىعارماشىلىعىنىڭ كوركەمدiگi مەن كوپ قىرلىلىعىندا ەدi. ول سونىسىمەن دە بيiككە جەتتi. شوپەننiڭ شىعارماشىلىق تابىسقا جەتۋiنiڭ تاعى بiر قۇپياسى - عاشىق بولعان قىز-كەلiنشەكتەرگە دەگەن ساعىنىشى، مۇڭى، سىرى كۇيساندىقتا كۇي بولىپ اعىلىپ جاتتى.

شوپەننiڭ ەڭ العاشقى بوزبالالىق ماحابباتى كونستانتسيا گلادكوۆسكايا ەدi. ول وعان عاشىق بولعانى سونشالىق، ءوزiنiڭ بولاشاعىن كونستانتسياسىز ەلەستەتە المايتىن. فرەدەريك ۇيلەنۋگە اقشا تابۋ ءۇشiن پاريجگە اتتانادى. بiراق كونستانتسيا ونى كۇتپەي، باسقا بiرەۋگە كۇيەۋگە شىعىپ كەتەدi. سۇيiكتiسiنiڭ ۋادەسiن بۇزعانىنا كۇيiنگەن شوپەن قاتتى قىنجىلادى. بiراق ونىڭ كۇيiنiشi كوپكە بارمايدى. ارتىنان ماريا ۆودجينسكاياعا عاشىق بولادى. ەكi جاقتىڭ اتا-انالارى بۇلاردى اتاستىرىپ تا قويادى. بiرنەشە ايدان سوڭ ماريانىڭ گرافقا كۇيەۋگە شىققانىن ەستيدi. ەكiنشi سوققى ولiممەن تەڭ ەدi, ول مۋزىكا جازۋعا وتىرادى. بۇدان سوڭ ول ماريانى ۇمىتۋ ءۇشiن فرانتسيانىڭ اتاقتى جازۋشىسى جورج ساندپەن (اماندينا اۆرورا ليۋسيل ديۋپەن) ون جىل مايوركادا كەزدەسiپ تۇرادى. جورج ساندقا دەگەن ماحابباتى وعان باقىت ەمەس قايعى-قاسiرەت اكەلەدi. بiراق سونىسىنا قاراماي، ول مايوركادا ءوزiنiڭ 24 باللاداسىن دۇنيەگە اكەلدi. ونىڭ اۋرۋى دا مايوركادا باستالادى. "نازiك، ءالجۋاز، قىزبا، اشۋشاڭ ادامدى قالايشا سۇيۋگە بولادى؟" وسىلاي ويلاعان جورج ساند كومپوزيتورمەن اراسىن بۇزعىسى كەلەدi. ال شوپەننiڭ ودان ايىرىلعىسى كەلگەن جوق.

ەكەۋiنiڭ ايىرىلىسقانىنا بiر جىل وتكەن سوڭ شوپەن مەن جورج ساند بiر تانىستارىنىڭ ۇيiندە كەزدەسiپ قالادى. كومپوزيتورعا كورسەتكەن ادiلەتسiزدiگiن، قاتىگەزدiگiن ەسiنە العان ول شوپەنمەن تاتۋلاسقىسى كەلەدi. كومپوزيتورعا جاقىنداپ قولىن سوزادى. شوپەننiڭ سۇلۋ ءجۇزi بوپ-بوز بولىپ، قولىن الماي، بiراۋىز ءسوز دە ايتپاي، بولمەدەن شىعىپ كەتەدi.

1848 جىلى شوپەن لوندونعا كونتسەرت بەرۋگە بارادى. بۇل ونىڭ سوڭعى ساپارى ەدi. ونسىز دا اۋرۋشاڭ كومپوزيتوردىڭ دەنساۋلىعىن ۇلىبريتانيانىڭ ىلعالدى اۋا رايى ونان ءارi تومەندەتiپ جiبەردi. وكپە اۋرۋى قايتا قوزىپ، ول كەرi, پاريجگە قايتادى. شوپەن ءومiرiنiڭ قيىن-قىستاۋ كەزiندە ونىڭ توسەگiنiڭ جانىنان كەتپەي، ادال كۇتۋشiسi مارسەلينا چارتورىجسكايا دەگەن ايەل بولدى. سول سەكiلدi شوپەننiڭ ءۇمiتسiز جاعدا­يىن ەستiگەن نيتستسارلدان پاريجگە اتتانعان دەلفينا پوتوتسكايا، شوپەننiڭ ونەرiنە باس يگەن شاكiرتi, شوتلاندىق ايەل ستيرلينگ حانىم دا كومپوزيتوردىڭ قاسىنان تابىلدى. شوپەننiڭ ولiمiنەن سوڭ ول شوپەن تۇرعان ەكi بولمەدەگi جابدىقتاردى تۇگەل ساتىپ الىپ، لوندونداعى شوپەنگە ارناپ ۇيىمداستىرعان مۇراجايعا قويادى.

ۇلى كومپوزيتور پاريجگە كەلگەن سوڭ، 1849 جىلدىڭ 5-قازانىندا دۇنيەدەن وتەدi. شوپەن سوڭعى دەمi ۇزiلەر ساتتە "جۇرەگiن ۆارشاۆاعا" جەرلەۋدi امانات ەتiپتi. شوپەننiڭ جۇرەگi سالىنعان كاپسۋل كرەست كوستەلiنە قويىلىپ، سول جەرگە ەسكەرتكiش-تاقتا ورناتىلدى. وسىلايشا ۇلى كومپوزيتوردىڭ جۇرەگi ۆارشاۆادا ماڭگiگە بايىز تابادى.

دايىنداعان -

س.سۇلتەكەقىزى

"جاس الاش" گازەتى