بۇگىن اتا زاڭ كۇنى بولعان سوڭ «قازاقستان كونستيتۋتسياسى وسى قازاق حالقىنا نە بەردى؟» دەگەن سۇراق كوكەيگە كەپتەلگەنى راس. باس-اياعىن شولىپ قاراساق، ەلىمىز «قازاقستان»، اتى – ۇلتتىق، زاتى – كەڭەستىك-ورىستىق، مازمۇنى – كوررۋپتسيالىق-وليگارحتىق، ءتىلى – ورىستىق ءدۇبارا مەملەكەت بولىپ قالىپتاسىپتى. ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز اڭساعان تاۋەلسىز مەملەكەتىمىز وسىنداي ما ەدى؟ ءبىز قاي جەردەن اداستىق؟

كوزبوياۋشىلىق پەن وتىرىكتى قارۋ ەتكەن نازارباەۆ رەجيمى 30 جىل بويى قازاق حالقىن اداستىرىپ، قازاقستاننىڭ ۇلتتىق مەملەكەت رەتىندە قالىپتاسۋى مەن دامۋىن تەجەپ كەلدى. قازاقستاننىڭ 1990 جىلى 25-قازاندا قابىلدانعان مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراتسيادا، 1991 جىلى 16-جەلتوقساندا قابىلدانعان قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى كونستيتۋتسيالىق زاڭىندا، 1992 جىلى 3-ناۋرىزدا قازاقستاندى ۇيىمعا قابىلداۋ تۋرالى بۇۇ شەشىمىندە ونىڭ ۇلتتىق مەملەكەت رەتىندە تانىلعانى مۇلدە قاپەرسىز قالدىرىلدى. ءسويتىپ قازاقستان قازاقتىڭ ۇلتتىق مەملەكەتى ەكەندىگىن سيپاتتايتىن باستى قاعيداسى، قازاق حالقىنىڭ مەملەكەت قۇراۋشى ۇلت رەتىندەگى باستى مارتەبەسى اياققا تاپتالدى.

ءىس جۇزىندە ءبىز گەرمانيا، فرانتسيا، يسپانيا، گۇرجىستان، ءتىپتى كورشى وزبەكستان سياقتى ۇلتتىق مەملەكەتتىگىمىزدى دامىتۋىمىز كەرەك ەدى. الايدا ن.نازارباەۆ بيلىگى بۇعان جول بەرگەن جوق. كەرىسىنشە رەجيم قازاقستاندا ازاماتتىق مەملەكەت قۇرۋعا تىرىسىپ باقتى، بۇل ورايدا ارام ويلارىن بەلگىلى ءبىر دارەجەدە جۇزەگە اسىردى دا. وسىنداي قالىپتاسقان جاعدايدا قازىرگى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ەڭبەگى الدىڭعى بيلىكتىڭ جىبەرگەن قىلمىستىق قاتەلىكتەرىن، اعاتتىقتارىن قانشالىقتى تۇزەتە الۋىمەن باعالانادى. ناقتىسىن ايتساق، بيلىك مەملەكەتتىلىكتىڭ و باستاعى ۇلتتىق سيپاتىنا ورالۋىمەن عانا قازاق حالقىنىڭ كوڭىلىنەن شىعا الماق.

قازاق حالقى – قازاقستان مەملەكەتىن قۇراۋشى حالىق. ءارى سانى 70 پايىزدان اسىپ وتىر. بۇل ۇستىمىزدەگى جىلى 5-ماۋسىمدا اتا زاڭعا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر اراسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الۋى ءتيىس باستى قاعيدالاردىڭ ءبىرى ەدى. الايدا وكىنىشتىسى، ءبىز تۇپكىلىكتى ەمەس تاعى دا وتپەلى كەزەڭنىڭ كونستيتۋتسياسىنا يە بولىپ قالدىق. 1995 جىلى 30 تامىزدا قابىلدانعان، قازىرگى قولدانىستاعى 99 باپتان تۇراتىن اتا زاڭىمىزعا 27 جىلدىڭ ىشىندە 149 (تەك بيىل – 56) تۇزەتۋ مەن وزگەرىس ەنگىزىلدى.

مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق سيپاتتا، قوعامنىڭ دەموكراتيالىق باعىتتا دامۋىنا جول اشاتىن ءبىر دە ءبىر ماڭىزدى وزگەرىسكە جول بەرىلگەن جوق. قولعا الىنعانى كوسمەتيكالىق وزگەرىستەر عانا.

قازاقستان ءۇشىن بۇلار تاعدىرشەشتى، تۇبەگەيلى رەفورما بولىپ سانالمايدى. قازاق حالقى ءۇشىن قازاقستان كونستيتۋتسياسى «سول باياعى –بايعوجانىڭ تاياعى» كۇيىندە قالىپ وتىر. مەملەكەت قۇراۋشى ۇلتقا قاتىستى ەسكى ۇستانىمدارمەن «جاڭا قازاقستان» قۇرۋ مۇمكىن ەمەس! ياعني ساياسي سىلكىنىستەر، شىنايى رەفورمالار ءالى الدا دەگەن ءسوز. بيلىك قۇبىلىستاردىڭ سالدارىمەن ەمەس، سەبەبىمەن جۇمىس ىستەۋدى ۇيرەنگەنى ءجون بولار ەدى.

مۇندايدا قۇتتىقتاۋعا دا قۇلقىڭ بولا بەرمەيدى ەكەن. ءيا، ەكى قازاقستان جوق، ەكى اتا زاڭىمىز جوق! امال جوق، مەرەكەلەرىڭمەن!

مارات ءبايدىلداۇلى، جازۋشى-پۋبليتسيست

Abai.kz