ەلىمىزدەگى مەديتسينا سالاسىنىڭ ساپاسىنا سىن كوپ ايتىلاتىنى وتىرىك ەمەس. بالكىم، بۇعان اراداعى باسەكەلەستىكتىڭ بولماۋى سەبەپ. وسىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى بىرىڭعاي ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن جاساعان بولاتىن. كەشە وسى جوبانى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى جاقسىلىق دوسقاليەۆ استانادا ۇكىمەت باسشىسى كارىم ءماسىموۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن ۇكىمەت ماجىلىسىنە تالقىلاۋعا ۇسىندى. ۇكىمەت مۇشەلەرى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا مۇنداي جاڭالىقتىڭ قاجەت ەكەنىن ۇعىنسا كەرەك. جوبانى ماقۇلداپ تا جىبەردى. مينيستر بىرىڭعاي ۇلتتىق جۇيە مەديتسينالىق مەكەمەلەر اراسىندا باسەكەلەستىك تۋدىرادى، سول ارقىلى جوعارى ساپاعا قول جەتكىزە الامىز دەپ سەنەدى. «بۇل جۇيە بىرنەشە ماسەلەنىڭ شەشىمىن تابادى. ەڭ ءبىرىنشى، قازاقستانداعى بارلىق مەديتسينا مەكەمەلەرىنىڭ اراسىندا باسەكەلەستىك ورنايدى»، - دەدى جاقسىلىق مىرزا جۇيەنىڭ جاقسىلىعىنان ءۇمىت ەتىپ.

بۇل جۇيە بارلىق مەديتسينالىق مەكەمەگە ورتاق. جەكەمەنشىك بولسىن، ۇكىمەتتىك بولسىن. ياعني باسەكەلەستىككە ءبارى تۇسەدى. باسەكەلەستىك قايدان پايدا بولادى؟ بىرىڭعاي ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ شارتى بويىنشا، ادامعا ەمدەلەتىن جەردى تاڭداۋعا ەركىندىك بەرىلگەن. ياعني قاي جەردىڭ مەديتسينالىق قىزمەتىنە كوڭىلى تولادى، سول جەرگە بارىپ ەمدەلە الادى. وسى سەبەپتەن دە وزگە مەديتسينالىق مەكەمەلەر ەندى ءوزىنىڭ اس-سۋىنا ەمەس، كليەنتتىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ جۇمىس ىستەيتىن بولادى.

ەلىمىزدەگى مەديتسينا سالاسىنىڭ ساپاسىنا سىن كوپ ايتىلاتىنى وتىرىك ەمەس. بالكىم، بۇعان اراداعى باسەكەلەستىكتىڭ بولماۋى سەبەپ. وسىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى بىرىڭعاي ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن جاساعان بولاتىن. كەشە وسى جوبانى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى جاقسىلىق دوسقاليەۆ استانادا ۇكىمەت باسشىسى كارىم ءماسىموۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن ۇكىمەت ماجىلىسىنە تالقىلاۋعا ۇسىندى. ۇكىمەت مۇشەلەرى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا مۇنداي جاڭالىقتىڭ قاجەت ەكەنىن ۇعىنسا كەرەك. جوبانى ماقۇلداپ تا جىبەردى. مينيستر بىرىڭعاي ۇلتتىق جۇيە مەديتسينالىق مەكەمەلەر اراسىندا باسەكەلەستىك تۋدىرادى، سول ارقىلى جوعارى ساپاعا قول جەتكىزە الامىز دەپ سەنەدى. «بۇل جۇيە بىرنەشە ماسەلەنىڭ شەشىمىن تابادى. ەڭ ءبىرىنشى، قازاقستانداعى بارلىق مەديتسينا مەكەمەلەرىنىڭ اراسىندا باسەكەلەستىك ورنايدى»، - دەدى جاقسىلىق مىرزا جۇيەنىڭ جاقسىلىعىنان ءۇمىت ەتىپ.

بۇل جۇيە بارلىق مەديتسينالىق مەكەمەگە ورتاق. جەكەمەنشىك بولسىن، ۇكىمەتتىك بولسىن. ياعني باسەكەلەستىككە ءبارى تۇسەدى. باسەكەلەستىك قايدان پايدا بولادى؟ بىرىڭعاي ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ شارتى بويىنشا، ادامعا ەمدەلەتىن جەردى تاڭداۋعا ەركىندىك بەرىلگەن. ياعني قاي جەردىڭ مەديتسينالىق قىزمەتىنە كوڭىلى تولادى، سول جەرگە بارىپ ەمدەلە الادى. وسى سەبەپتەن دە وزگە مەديتسينالىق مەكەمەلەر ەندى ءوزىنىڭ اس-سۋىنا ەمەس، كليەنتتىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ جۇمىس ىستەيتىن بولادى.

«جاڭا جۇيەنىڭ باستى ارتىقشىلىعى - قازاقستاندىق ازاماتتار كەز كەلگەن مەديتسينالىق مەكەمەنى وزدەرى تاڭداپ، ونداعى قىزمەتتەر ءۇشىن اقى تولەي الادى. بۇل وتاندىق مەديتسينا سالاسىنداعى باسەكەلەستىكتى كۇشەيتىپ، ونى قارجىلاندىرۋدىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتپەك»، - دەيدى مينيستر. ال ەسكى جۇيەنىڭ قازىرگى جۇيەدەن ايىرماشىلىعىن، كولەڭكەلى تۇستارىن دا جاقسىلىق دوسقاليەۆتىڭ ءوزى اشىپ ايتىپ بەردى. «دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن قارجىلاندىرۋدىڭ قازىرگى جۇيەسى تومەندەگىدەي كەمشىلىكتەرگە يە: دارىگەردىڭ تاڭداۋ ەركىندىگىنە مۇمكىندىك جوق، كورسەتىلەتىن مەديتسينالىق قىزمەت اشىق ەمەس، ازاماتتاردىڭ سانيتارلىق جاۋاپكەرشىلىگى جوق، ياعني ازاماتتار تاراپىنان پارا بەرۋ جاعدايلارى كەزدەسىپ جاتادى»، - دەدى جاقسىلىق اقمىرزاۇلى.

مينيستر جاڭا جۇيە ەنسە، مەديتسينا سالاسىنداعى جەڭ ۇشىنان جالعاسقان جەمقورلىققا دا توسقاۋىل بولادى دەگەن ۇمىتتە. «جاڭا جۇيە مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋدىڭ بارىنشا اشىق بولۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى»، - دەيدى ەلىمىزدىڭ باس دارىگەرى.

دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى جاقسىلىق دوسقاليەۆتىڭ ايتۋىنشا، اتالعان جۇيەنى 2010-2015 جانە 2016-2020 جىلدار ارالىعىن قامتيتىن ەكى كەزەڭ بويىنشا قولدانىسقا ەنگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.
ەندىگى ماسەلە مىنادا: «ال ەشكىم باس سۇقپايتىن اۋرۋحانالاردىڭ جاعدايى قالاي بولماق؟» - دەپ سۇراق قويدى پرەمەر كارىم ءماسىموۆ مينيسترگە.

«وندا ول مەكەمەنى باسقا ماقساتتا قولدانامىز»، - دەپ جاۋاپ بەردى جاقسىلىق مىرزا.

تاعى ءبىر ماسەلە، مەديتسينا سالاسى بويىنشا قازىرگى ايماقتارعا بولىنەتىن قارجى دا ادىلەتسىزدىككە ۇرىنىپ جاتاتىن كورىنەدى. مينيستر بۇل پروبلەمانى دا جاڭا جۇيە رەتتەيدى دەپ سەنەدى. «ماسەلەن، بۇگىنگى تاڭدا استانا قالاسى بويىنشا ءبىر ادامعا 19 مىڭ تەڭگە بولىنسە، وڭتۇستىك ايماقتاردا ول 7000 تەڭگەگە دە جەتپەيدى. سونداي-اق قاراعاندىدا ستاتسيوناردىڭ باعاسى 88 مىڭ تەڭگە بولسا، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا ونىڭ قۇنى 44 مىڭ تەڭگەنى قۇراپ وتىر. بۇل ادىلەتسىزدىك ەمەس پە؟ سوندىقتان جاڭا جۇيە وسىنىڭ ءبارىن رەتتەپ، مەديتسينالىق قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن كوتەرۋ ماقساتىن دا كوزدەيدى»، - دەيدى ج.دوسقاليەۆ.

پرەمەر-مينيستر كارىم ءماسىموۆ جاڭا جۇيەنى ەنگىزۋ ءبىر كۇننىڭ شارۋاسى ەمەس ەكەنىن ايتتى. ول حالىقتىڭ جۇيە جايىندا ايتىلعان پىكىرلەرىمەن ساناسۋ كەرەك ەكەنىن دە ەسكەرتتى. «جالپى العاندا، مەن بۇگىنگى ايتىلعان پوزيتسيالاردى قولدايمىن. سوندىقتان بۇل جۇيەگە وتە ۇقىپتى، بايىپپەن كەلگەنىمىز ابزال»، - دەدى ۇكىمەت باسشىسى.

وڭتۇستىكتىڭ جىرىن ايت...

ۇكىمەتتە قارالعان تاعى ءبىر ماسەلە - وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ پروبلەمالارى. مۇنداي مۇمكىندىككە وبلىس اكىمى اسقار مىرزاحمەتوۆ العىس ايتىپ الىپ، شەشىلمەگەن تۇيىندەردى تىزبەلەي باستادى. ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى جانسەيىت تۇيمەباەۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندەرى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ تەك 13,8 پايىزىن عانا بالاباقشامەن قامتاماسىز ەتىپ وتىر. سونىمەن قاتار تەك وسى وڭتۇستىك قازاقستاندا مەكتەپتەردىڭ 90 پايىزى سابان كىرپىشتەن سالىنعان. بۇل دەگەنىمىز - ەرتەڭگى كۇنى قاتتى سەل نە سۋ تاسقىنى بولعان جاعدايدا ساباننان سالىنعان بارلىق مەكتەپتەر شايىلىپ كەتەدى دەگەن ءسوز. ونىڭ ۇستىنە، ءۇش اۋىسىمدا وقىتاتىن مەكتەپتەردىڭ 60 پايىزى وسى وڭىردە.

كەزىندە وڭتۇستىك قازاقستاندا سۋارمالى ەگىستىكتىڭ كولەمى 2,3 ميلليون گەكتار بولسا، قازىر ول 1,4 ميلليون گەكتارعا تومەندەپ قالدى. بۇل ماسەلەنى شەشۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى - ىستەن شىققان كوللەكتورلار مەن سۋ جۇيەلەرىن جوندەۋ. ياعني بار ماسەلە - سۋ رەسۋرستارىنىڭ تاپشىلىعىندا. بۇل ماسەلەنى تامشىلاتىپ سۋارۋ تەحنولوگياسىن ەنگىزۋ ارقىلى شەشۋگە بولادى دەپ سانايدى وبلىس اكىمى.

ەنەرگيا تاپشىلىعىن دا ەلدەن ەرەكشە تارتىپ جاتقان وسى ءوڭىر. اكىم اسقار مىرزاحمەتوۆ وبلىستاعى ەنەرگيا تاپشىلىعى ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن تاۋ سۋلارىن پايدالانا وتىرىپ، شاعىن سۋ ەلەكتر ستانسىلارىن سالۋ قاجەت دەپ سانايدى. ونىڭ جوبالاۋ، ەسەپ-قيسابىن جاساۋ جۇمىستارىنىڭ وزىنە 350 ملن تەڭگە كەرەك. ال كەلەسى جىلعا باستاۋ جوسپارلانىپ وتىرعان قۇرىلىس جۇمىستارىنا 3,9 ملرد تەڭگە قاجەت.

سالتان ساكەن، استانا

«الاش ايناسى» گازەتى، 31.07.2009