ارۋ قالا الماتى ەجەلدەن ءبىلىم اڭساعان ستۋدەنتتەردىڭ ورداسى عانا ەمەس، ەلىمىزدىڭ مادەنيەت وشاعى، ۇلىلاردىڭ مەكەنى ەكەنى بەلگىلى. گۇل قالادا تالاي تاۋ تۇلعالار ەڭبەك ەتتى. ارتىنا ولمەس مۇرالارىن قالدىردى. اسىرەسە حالىقتىڭ رۋحىن كوتەرەتىن ونەر ادامدارىنىڭ، قالامگەرلەردىڭ ورىنى بولەك. الماتىنىڭ ءار كوشەسى، التىن الماسى، الاتاۋدىڭ جۇپار اۋاسى ولاردىڭ ءومىرىنىڭ ءار ساتىنە، كوڭىل اۋانىنا، ەلگە، جەرگە دەگەن ماححاباتىنا كۋا. شەجىرە بولىپ سايراپ جاتىر. قالانىڭ ءار اۋدانىنداعى ۇلى پەرزەنتتەر تۇرعان عيماراتتار، ولاردىڭ اتىنداعى كوشەلەر، جىل سايىن تويلاناتىن مەرەيتويلار سونىڭ ايعاعى. ۇلىلاردى ۇمىتپاۋ، ۋاقىت وتكەن سايىن ەڭبەگىن ەسكە الىپ ۇلىقتاۋ قالا حالقى مەن بيلىگىنىڭ ۇيرەنشىكتى داعدىسىنا، كوڭىل قويىپ ىجداعاتپەن اتقاراتىن قاسيەتتى پارىزىنا اينالعان.

28-قىركۇيەك ۇلت رۋحانياتىنا ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان ايگىلى جازۋشىلار مۇقتار اۋەزوۆ، شەرحان مۇرتازا، ورالحان بوكەيدىڭ تۋعان كۇنى ەكەنى بەلگىلى. ۇلى ابايدى، اباي ارقىلى قازاقتى الەمگە تانىتقان اۋەزوۆتىڭ تۋعانىنا 125 جىل تولىپ وتىر. تۇركىنىڭ بەسىگى سانالاتىن اردا التايدىڭ كەربۇعاسى اتانعان ورالحان ءتىرى بولسا 79 عا، شىندىقتى شىڭعىرتىپ ايتاتىن شەرحان مۇرتازا 90 عا كەلەر ەدى. «عالىمنىڭ ءوزى ولسە دە ءسوزى ولمەيدى» دەگەندەي ولاردىڭ ارتىنا قالدىرعان شىعارمالارى، قوماقتى رۋحاني مۇراسى كوزى جوعىن بىلدىرمەي، تاريح بولىپ سويلەپ، كوپپەن سىرلاسىپ وتىر.

الماتىدا زاڭعار جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ اتىندا ءار اۋداندا كوشە، مەكتەپ، عىلىمي بىرلەستىكتەر بار. ۇلى ءسوز زەرگەرىنىڭ اتىن يەلەنگەن قازاقتىڭ ۇلتتىق درامما تەاترى قالا حالقىنىڭ ءجيى باس سۇعاتىن، ونەردەن رۋحاني ازىق الاتىن قاسيەتتى ونەر ورداسىنا اينالعان. اۋەزوۆتىڭ ءىزىن باسقان شەرقان مۇرتازا، ورالحان بوكەيلەرگە دە قۇرمەت ەرەكشە. ولار قىزمەت ەتكەن ۇلت باسىلىمدارى، جازۋشىلار وداعى، كوزىن كورگەن شاكىرت، زامانداستارى مەرەيلى كۇندى ەرەكشە ىقىلاسپەن اتاپ وتۋدە. «ەگەمەن قازاقستان»، «الماتى اقشامى»، «جاس الاش»، «ايقىندا» ىركەس-تىركەس جاريالانىپ جاتقان ءار جانرداعى شىعارمالار تىزبەگى سونىڭ كورىنىسى. «الماتى» تەلەارناسى دا ەرەكشە ءۇن قوسىپ وتىر. الماتى قالاسىندا ەرەكشە ءىز قالدىرعان ءۇش قالامگەر تۋرالى زيالى قاۋىمنىڭ، بيلىك وكىلدەرىنىڭ، قالىڭ وقىرماننىڭ ىستىق ىقىلاستارىن، اقجارما تىلەكتەرىن جەتكىزۋدە.

قازاقستان پارلامەنتى سەناتىنىڭ توراعاسى ماۋلەن اشىمباەۆ:«بۇگىن حالقىمىزدىڭ ۇلى پەرزەنتى، زاڭعار جازۋشى، داڭقتى قالامگەر مۇحتار اۋەزوۆتىڭ تۋعانىنا 125 جىل تولىپ وتىر. ادەبيەتىمىزدىڭ تاعى ءبىر الىبى، قايراتكەر تۇلعا شەرحان مۇرتازا دا كوزى ءتىرى بولسا ءدال وسى كۇنى 90 جاسقا تولار ەدى. سونداي-اق بۇگىن شەراعاڭدى ۇستاز تۇتىپ، سوڭىنان ەرگەن سۋرەتكەر، كوپ وقىرماننىڭ سۇيىكتى جازۋشىسى ورالحان بوكەيدىڭ تۋعان كۇنى. سوندىقتان 28 قىركۇيەكتى قازاق ادەبيەتىنىڭ كۇنى دەسەك، ارتىق بولا قويماس. جالپى اۋەزوۆتى وقۋ ارقىلى ءبىز اباي ايتقان ويدىڭ تەرەڭىنە بويلايمىز. شەراعاڭنىڭ شىعارمالارى مەن وي-تولعامدارىنان ۇلتتىق رۋحتىڭ ايبارلى ءۇنى ەستىلەدى. ال، ورالحاننىڭ تۋىندىلارىنان قاز-قالپىنداعى قازاقى بولمىستى كورەمىز. سول سەبەپتى ءۇش الىپتىڭ شىعارمالارىن دارىپتەۋگە، اسىرەسە، وسكەلەڭ ۇرپاق اراسىندا كەڭىنەن ناسيحاتتاۋعا باسا ءمان بەرگەن ءجون. بۇل – ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان دا اسا ماڭىزدى قادام.

بۇگىنگىدەي اتاۋلى كۇندە تىلەگەن دۇعالارىمىز قابىل بولسىن. جازۋشىلارىمىزدىڭ رۋحتارى شات بولىپ، مۇرالارى ماڭگى جاساي بەرسىن»، دەپ جەكە جازبا جاريالادى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ كەڭەسشىسى مالىك وتارباەۆ مىرزادا مەرەيلى كۇنگە بايلانىستى جازىلعان ەرەكشە پىكىرلەردى، كولەمدى دۇنيەلەردى ۇزبەي ءبولىستى

«قازاقستان ءداۋىرى» گازەتىنىڭ ديرەكتورى ساۋلە مەشىتباي قىزى: «شەرحان اتادان توپ ىشىندە تايسالماي سويلەۋدى، ايتار ويىمدى اشىق جەتكىزۋدى ۇيرەنىپ، بويىمداعى جاسىقتىقتان، ەنجارلىقتان ارىلدىم. ول پەندەشىلىكتەن، تويىمسىزدىقتان بويىن اۋلاق ۇستايتىن. ءتىرى جاننىڭ ارتىنان عايبات ءسوز سويلەمەيتىن. ءاردايىم كاليماسى اۋزىندا، يمانى جۇرەگىندە جۇرەتىن. پەندەشىلىكتىڭ ەمەس، ادامگەرشىلىكتىڭ، ادالدىقتىڭ اق تۋىن ارقاشان جوعارى ۇستاعان. وسى قاسيەتتەرىمەن ءبىزدى يماندىلىققا، ادامگەرشىلىككە، پاراساتتىلىققا باۋلىدى.

بيىلعى جىلى شەرحان مۇرتازانىڭ تۋعانىنا 90 جىل تولادى. ال وسى، 90 جىلدىق مەرەيتويدى جۋالى جۇرتى كەڭ كولەمدە اتاپ وتكەلى وتىر.

جاتقان جەرىڭىز جاننات بولىپ، رۋحىڭىز پەيىشتە شالقىسىن شەرحان اتا!» دەپ جازدى.

جىل سايىن مەرەيلى تۋعان كۇندەرى قاتار كەلىپ، قالا حالقىن قۋانىشقا بولەيتىن ءۇش قالامگەردىڭ شىعارماشىلىق ستيلىندە دە، جانرىندا دا ۇزىلمەس ساباقتاستىق، التىن ارقاۋ بار. ايگىلى اۋەزوۆتىڭ 19 جاسىندا قازاقتىڭ تۇڭعىش پيەسساسى سانالاتىن «ەڭلىك-كەبەكتى» جازىپ، ەڭ العاش كيىز ۇيدە ساحنالانعانى ادەبيەت شەجىرەسىنەن بەلگىلى. كەيىن الماتى ساحناسىندا قويىلدى. اۋەزوۆتىڭ «قاراك قوزىدە» كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەل ساحناسىنان تۇسپەي كەلەدى. اۋەزوۆ باستاعان قازاقتىڭ درامما جانرىن شەرحان مۇرتازا، ورالحان بوكەي جالعاستىرىپ، جاڭا زاماننىڭ مىنەزىن قوسىپ، جاڭا بيىككە باستاپ اكەتتى. ءۇش قالامگەردىڭ اراسىنداعى ءوزارا كوركەمدىك ساباقتاستىققا، رۋحاني بايلانىسقا ەلىمىزدىڭ مادەني استاناسى الماتى دانەكەر بولدى دەسەك ارتىق ايتقاندىق بولمايدى.

قالاداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە زاڭعار اۋەزوۆتىڭ ساباق بەرگەنى، جازۋشىلار وداعىندا كەلەر ۇرپاققا ۇلگى بولاتىن باياندامالار جاساعانى بەلگىلى. ول كىسىدەن تىكەلەي ءارى جانامالاي ونەگە العان شاراعاڭ، ورەكەڭدەر تاۋ تۇلعانىڭ ءىزىن جالعادى. قالامىن قارۋ ەتتى. كەڭەستىك كەزەڭدە دە، ەگەمەندىك العاننان كەيىن دە ءبىر-بىرىنە سۇيەۋ بولىپ، تىزە قوسا ۇلت مۇددەسىنە قىزمەت ەتتى. الاش ارىستارىنىڭ كوزىن كورگەن اۋەزوۆتىڭ ورىنىن ويسىراتپادى. شاكىرت تاربيەلەپ، جاڭا ءسوز ساردارلارىن تاربيەلەدى. قازاقتىڭ ءسوز ونەرىن بولاشاققا جالعايتىن وسكەلەڭ بۋىن قالىپتاستىردى. ءوزارا رۋحاني ساباقتاس ءۇش قالامگەر ولمەس تۋىندىلارى ارقىلى الماتىدا قازاق ادەبيەتىنىڭ، ءسوز ونەرىنىڭ جارقىن شەجىرەسىن جازدى. ولاردىڭ ەل مەن ەل تۇتقالارىنىڭ ەرەكشە ىقىلاسىنا بولەنۋ سىرى دا وسىندا جاتىر.

28-قىركۇيەكتىڭ الماتى كۇنتىزبەسىنە ادەبيەت شەجىرەسى شەرتىلەتىن، ءسوز قادىرى ارتاتىن، حالىق رۋحاني تۇلەيتىن، ۇلىلارمەن ماقتاناتىن ايتۋلى داتا بولىپ ەنگەنى تەگىن ەمەس. بۇل ءۇردىس جىل وتكەن سايىن جاڭا مازمۇن الىپ، كولەمى اۋقىمدانىپ كەلەدى. بيىلدا سوعان انىق كوزىمىز جەتتى. الماتى قاشاندا ارتىنا وشپەس ءىز قالدىرعان ۇلىلارىن ۇلىقتايدى، ءومىرىن ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاققا ونەگە ەتەدى. بۇل رەتتە مەرەيتويلاردى ۇزبەي ۇيىمداستىرىپ كەلە جاتقان اكىمدىك وكىلدەرىنە حالىقتىڭ ايتار العىسى مول. ءسوز زەرگەرلەرىنىڭ ارۋاعى قولداپ، ىستەرىنە بەرەكە بەرسىن دەگەن تىلەكتەرىن جەتكىزۋدە.

Abai.kz