سiز، بiزدەگi وليگارحتىڭ ءوز قاراجاتىنا مەكتەپ، نە اۋرۋحانا بولماسا ەمحانا سالدىرعانىن كوردiڭiز بە؟ كورمەك تۇگiلi ەستiگەن دە جوقسىز. ال ۇكiمەت بيۋدجەتتiڭ، ياعني حالىقتىڭ اقشاسىنا 100 مەكتەپ سالامىز دەپ جانتالاسىپ جاتىر. وليگارحتار بالالاردىڭ ءۇش اۋىسىمدا وقىپ جۇرگەنiن بiلمەيدi دەيسiز بە؟ جوق، بiلگەندە قانداي! تەك ءوز پايداسىنان باسقاعا باسىن اۋىرتپايدى. زاڭسىز جولمەن تاپقان بايلىقتارىن جەتi اتاسىنان قالعان مۇراداي قىزعىشتاپ، جەر تۇبiندەگi شۆەيتساريانىڭ ەسiگi قىرىق قابات بانكiسiنە تىققانى قاشان. دەگەنمەن ەلدiكتi ويلايتىن، قايىرىمدىلىق پەن يماندىلىقتى قاستەرلەيتiن قاراپايىم، جاقسى جاندار بار. سونداي جانداردىڭ بiرi وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسىنىڭ سايرام اۋدانىنداعى وسەرقۇل قاجى رىسقۇلوۆ قاريا. ول ءوزiنiڭ ەمشiلiك قاسيەتiمەن تاپقان-تايانعانىنا بىلتىر ءوزi تۇرىپ جاتقان قارابۇلاق اۋىلىنا جاڭا مەكتەپ سالىپ، وقۋشىلاردى قۋانىشقا بولەدi.

جاڭىلماساق قوعامدىق، حالىقتىق مۇلiكتەردi جەكەشەلەندiرۋ ناۋقانى كەزiندە بولار، ۇكiمەت: "بiزگە ءوز بايلارىمىزدى تەزiرەك شىعارۋىمىز كەرەك!" - دەپ جارياعا جار سالدى ەمەس پە. "نەگە؟ نە ءۇشiن؟" ۇكiمەت: "سولار ءوندiرiس ورىندارىن اشىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن دا كوتەرەدi. قالا مەن اۋىل تۇرعىندارىن جۇمىستارمەن قامتاماسىز ەتiپ، بارلىق جاعدايلارىن جاسايدى", - دەپ جۇرتتى سەندiردi. ۇزىن ءسوزدiڭ قىسقاسى، امەريكاداعىداي ءومiر سۇرەدi ەكەنبiز.

سiز، بiزدەگi وليگارحتىڭ ءوز قاراجاتىنا مەكتەپ، نە اۋرۋحانا بولماسا ەمحانا سالدىرعانىن كوردiڭiز بە؟ كورمەك تۇگiلi ەستiگەن دە جوقسىز. ال ۇكiمەت بيۋدجەتتiڭ، ياعني حالىقتىڭ اقشاسىنا 100 مەكتەپ سالامىز دەپ جانتالاسىپ جاتىر. وليگارحتار بالالاردىڭ ءۇش اۋىسىمدا وقىپ جۇرگەنiن بiلمەيدi دەيسiز بە؟ جوق، بiلگەندە قانداي! تەك ءوز پايداسىنان باسقاعا باسىن اۋىرتپايدى. زاڭسىز جولمەن تاپقان بايلىقتارىن جەتi اتاسىنان قالعان مۇراداي قىزعىشتاپ، جەر تۇبiندەگi شۆەيتساريانىڭ ەسiگi قىرىق قابات بانكiسiنە تىققانى قاشان. دەگەنمەن ەلدiكتi ويلايتىن، قايىرىمدىلىق پەن يماندىلىقتى قاستەرلەيتiن قاراپايىم، جاقسى جاندار بار. سونداي جانداردىڭ بiرi وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسىنىڭ سايرام اۋدانىنداعى وسەرقۇل قاجى رىسقۇلوۆ قاريا. ول ءوزiنiڭ ەمشiلiك قاسيەتiمەن تاپقان-تايانعانىنا بىلتىر ءوزi تۇرىپ جاتقان قارابۇلاق اۋىلىنا جاڭا مەكتەپ سالىپ، وقۋشىلاردى قۋانىشقا بولەدi.

جاڭىلماساق قوعامدىق، حالىقتىق مۇلiكتەردi جەكەشەلەندiرۋ ناۋقانى كەزiندە بولار، ۇكiمەت: "بiزگە ءوز بايلارىمىزدى تەزiرەك شىعارۋىمىز كەرەك!" - دەپ جارياعا جار سالدى ەمەس پە. "نەگە؟ نە ءۇشiن؟" ۇكiمەت: "سولار ءوندiرiس ورىندارىن اشىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن دا كوتەرەدi. قالا مەن اۋىل تۇرعىندارىن جۇمىستارمەن قامتاماسىز ەتiپ، بارلىق جاعدايلارىن جاسايدى", - دەپ جۇرتتى سەندiردi. ۇزىن ءسوزدiڭ قىسقاسى، امەريكاداعىداي ءومiر سۇرەدi ەكەنبiز.

ەرiك بەرiلگەن سوڭ ەپتiلەر اي قاراپ قالسىن با، زاڭدى اينالىپ ءوتiپ، ەكi اساپ، قالتالارىن قارجىعا تولتىردى. تiپتەن سول جەكەشەلەندiرۋدە تۇيەنi تۇگiمەن جۇتقاندار دا از بولعان جوق. جۇرت "مەيلi عوي" دەپ وعان دا كونiپ، قايىرىن كۇتتi. بiراق ۇمiتتەرi اقتالمادى. وليگارحتار بار بايلىقتارىن جامباستارىنا باسىپ جاتىپ الدى.

ۇكiمەت زاڭسىز بايلىققا راحىمشىلىق جاساپ، ولاردان وندiرiسكە، اۋىلشارۋاشىلىعىنا ينۆەستيتسيا سالۋدى ءوتiندi. وليگارحتار وعان دا قۇلاق اسپادى. تiپتەن پىسقىرعان دا جوق. نە iستەۋ كەرەك؟ امال جوق يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق باعدارلاما جاساپ، ۇلتتىق قور مەن بيۋدجەتتiڭ ەسەبiنەن ءوندiرiس ورىندارىن اشۋدى، شاعىن جانە ورتا كاسiپكەرلiكتi قاراجات جاعىنان قولداۋدى قولعا الدى. Iس وڭىنان كەلiپ، ۇستiمiزدەگi جىلدىڭ وتكەن التى ايىندا رەسپۋبليكادا 23 iرi ءوندiرiس ورىندارى اشىلىپ، بiرنەشە مىڭداعان ادام جۇمىسقا تارتىلدى. جىل سوڭىنا دەيiن مۇنداي كاسiپورىندار سانى جۇزگە جەتەتiن كورiنەدi. لايىم سولاي بولسا دەيمiز. تەك اڭدىسىن اڭدىپ وتىرعان الگi وليگارحتار جۇمىسى ءجۇرiپ كەتكەن سول ءوندiرiس ورىندارىن تاعى دا جەكەشەلەندiرiپ الىپ، تۇسكەن پايداسىن قاراقان باستارىنا جاراتپاسا دەڭiز. ويتكەنi بiزدە كەزi كەلسە ءبارi دە جەكەشەلەندiرiلەدi عوي.

* * *

سiز، مىنا سۇمدىقتى ەستiدiڭiز بە؟ ەستiگەنiڭiز بىلاي تۇرسىن، اۋرۋىما شيپا بولسىن دەپ جاساندى ءدارiنi ۋداي قىمبات باعاسىنا ساتىپ الىپ، iشiپ كورگەن دە شىعارسىز. و، توبا! "ەستiمەگەن ەلدە كوپ" دەگەن وسى شىعار. ار، ۇياتتان بەزگەندەر باس پايدالارى ءۇشiن ءبارiن دە بەلدەن باسىپ، بارiنە دە بارادى ەكەن-اۋ. ايتايىن دەپ وتىرعانىم، ياعني، توقسان ءسوزدiڭ توبىقتاي ءتۇيiنi مىناۋ. "قازاننان قاقپاق كەتسە، يتتەن ۇيات كەتەدi" دەمەكشi داعدارىستىڭ ءارi-ءسارi كەزەڭiن پايدالانىپ، بiزدiڭ كەيبiر فارماتسەۆتەر قۋلىققا باسىپتى. سiز، بۇل قانداي قۋلىق دەيسiز عوي. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلiگiندەگi ءدارi-دارمەكتەردiڭ ساپاسىن تەكسەرۋشiلەر وتكەن اپتادا قولدان قارابايىر تاسiلمەن زاڭسىز جاسالىنعان، ادام اعزالارىنا مۇلدەم كەرi اسەر ەتەتiن، تiپتەن اۋىر جاعدايعا ۇشىراتاتىن 33 ءدارi ءتۇرiن ء"دارiحانالاردىڭ" سورەلەرiنەن تاپقان. باسقا تۇرلەرiن بىلاي قويعاندا باۋىرعا اسا قاجەتتi "ەسسەنسالي" ءدارiسiنiڭ كادۋەلگi بوردان جاسالىنعاندارى دا بار ەكەن. سولاردىڭ قانشاسى ساتىلىپ كەتتi دەسەڭiزشi. قانشاما ناۋقاس جاندار اۋرۋىنىڭ ۇستiنە اۋرۋ قوستى. سiز سۇراماڭىز، مەن ايتپاي-اق قويايىن.

نەگە وسىلاي بولدى؟ نەگە الاياقتار بiلگەنiن iستەيدi? دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلiگi قىزمەتكەرلەرiنiڭ ايتۋىنا قاراعاندا، زاڭدا وسى ماسەلە جiتi قاراستىرىلماعان، جاۋاپقا تارتۋ، قاتاڭ جازالاۋ جاعى تولىق قامتىلماعان كورiنەدi. قىسقاسى جالعان ءدارi جاساۋشىلار زاڭنىڭ ولقىلىعىن پايدالانىپ جۇرسە كەرەك.

مىنا iرگەدەگi رەسەيدiڭ زاڭىندا بۇل ماسەلە سەرگەك قارالعان. ونداي قيتۇرقى جولمەن ءدارi جاساۋشىلاردىڭ بار بايلىعىن تاركiلەپ، وزدەرiن ون جىل مەرزiمگە دەيiن باس بوستاندىعىنان ايىرادى. بiزگە نەگە سولاردى ۇلگi تۇتىپ، زاڭ باپتارىن قايتا قاراپ، قاتايتپاسقا؟ ءومiردiڭ ءوزi كورسەتiپ وتىرعان قاتەلiكتەردi تۇزەتۋگە بولادى عوي.

رەسەي دەمەكشi, جۋىردا سول ەلدiڭ پرەمەر-مينيسترi ۆلاديمير پۋتين كەزەكتi ماجiلiسiندە ەل تۇرعىندارىنا ءدارi-دارمەكتەردi تاراتۋ مەن ساتۋدى جەكە ماسەلە رەتiندە قاراپ، تالقىعا سالدى. وعان سەبەپ بولعان وتكەن جارتى جىلدىقتا باسقا تاۋارلارعا قاراعاندا ءدارi-دارمەكتەر باعاسى 18,3 پايىزعا قىمباتتاپ كەتكەنi. مۇنى حالىقتىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيتiنiن، تۇرمىستىق ءومiر ءسۇرۋ دەڭگەيiن ەداۋiر تومەندەتەتiنiن ەسكەرە كەلiپ، ناقتى شارالار قولدانۋعا شەشiم قابىلدادى. مەملەكەتتiك باقىلاۋدى كۇشەيتە وتىرىپ، ءدارi-دارمەك تاۋارلارىن ساتۋ جۇيەسiندەگi دەلدالداردى ساۋدادان ىسىرىپ تاستاپ، رەتكە كەلتiرەتiن بولعان. ءيا، بۇل ءومiر ءسۇرۋ دەڭگەيi تومەندەگiلەرگە ۇلكەن كومەك، ۇكiمەتتiڭ ۇلكەن قامقورلىعى. ال بiزدە شە؟ ءدارiحانالاردا ساتىلىپ جاتقان ءدارi-دارمەكتەردiڭ باعاسىن كەز كەلگەن ناۋقاس جانداردان سۇراساڭىز "قىمبات" دەپ شاعىمدانادى. مۇنىڭ ءجونiن مينيسترلiكتەگiلەر ءدارi-دارمەكتەردiڭ كوبi شەتەلدەردەن تاسىمالداناتىنىمەن تۇسiندiرەدi. بار سەبەبi وسى. رەسەي دە قىرىق پايىز ءدارi-دارمەكتەردi سىرتتان ساتىپ الادى ەكەن. حالقىنىڭ سانى كوپ ەلگە بۇل از شىعىن ەمەس. دەگەنمەن ميلليونداعان ناۋقاس جاندارىنا بار مۇمكiندiكتەردi پايدالانىپ قولايلى جاعداي جاساپ

جاتىر عوي.

* * *

سiز، قالتا مەن سومكە توناۋشىلاردىڭ ءۇش ءتۇرi بار ەكەنiن بiلەسiز بە؟ بiلمەۋiڭiز بەك مۇمكiن. مەن دە بۇدان بەيحابار ەدiم. وتكەن اپتانىڭ سەيسەنبi كۇنi "رەن TV" تەلەارناسىنان "قالتا توناۋشىلار" اتتى باعدارلاما كورسەتiلدi. سوندا ولاردىڭ ءۇش ءتۇرiن ەكرانعا اكەلدi. بiرiنشiسi - قالتاداعى اقشانىڭ ءبارiن المايدى. اسقان ەپتiلiكپەن، تونالۋشىنىڭ جولاقىسىن قالدىرىپ، باسقاسىن قىمقىرادى ەكەن. راحىمشىلىق جاساعان ءتۇرi سول. ەكiنشiسi - كەز كەلگەن جاندى توناۋعا جوق. جۇپىنى كيiنگەن زەينەتكەرلەرگە جاقىندامايدى. تاڭداپ، تالعاپ ءجۇرiپ، اقشاسى كوپتەردiڭ قالتاسىن قاعادى. ءۇشiنشiسi - كارiسiڭ بە، جاسسىڭ با قارامايدى، كەز كەلگەننiڭ قالتاسىن تۇك قالدىرماي تونايدى.

ماسكەۋ ۇكiمەتi مۇندايلارمەن كوپتەن بەرi كۇرەسiپ كەلە جاتسا كەرەك. Iشكi iستەر دەپارتامەنتiنiڭ ۇلكەن بiر ءبولiمi اينالىسادى ەكەن. ءبولiم قىزمەتكەرلەرiنiڭ سانى دا جەتكiلiكتi جانە اسا قاجەتتi اپپاراتۋلارمەن قامتاماسىز ەتiلگەن. ولار كۇن سايىن ۆوكزالداردا، بازارلاردا، مەترودا، ۇلكەن سۋپەرماركەت دۇكەندەرiندە، كوشەدەگi جولاۋشىلار تاسىمالداۋ كولiكتەرiندە، جالپى كوپشiلiك ورىندارىنا بارىپ، قالتا، سومكە توناۋشىلاردى سىرتتان باقىلاۋعا الادى. قالتا توناپ جاتقانداردى جاسىرىن بەينەتاسپاعا ءتۇسiرiپ، ارتىنشا تۇتقىنداپ، تەرگەۋ ورىندارىنا تاپسىرادى. وسىنداي يگi شارالاردىڭ ارقاسىندا تالاي ۇرى-قارىلاردىڭ جولىن كەسكەن.

ونداي ۇرىلار بiزدiڭ ەلدە دە بار.

اسiرەسە الماتى مەن استانا، سونداي-اق قاراعاندى سەكiلدi iرi قالالاردا كوپتەپ كەزدەسەدi. وسىدان ءۇش-ءتورت جىل بۇرىن مىنا بiر كەلەڭسiز جايدىڭ كۋاسi بولدىم. اۆتوبولشەكتەر ساتاتىن "جiبەك جولى" بازارىندا بiر بەيتانىس جiگiتتiڭ تابان استىندا شىر-پىرى شىققانى. ء"توس قالتامداعى جيىرما مىڭ تەڭگەم جوق. ماڭداي تەرiممەن تاپقانىم ەدi. قايسىسىڭ الدىڭدار؟" - دەپ جان-جاعىنداعىلارعا ۇرىنا باستادى. جىلارمان قالدە جالىنىپ تا ايتتى. كوپ iشiنەن بiرەۋ: "تەز ميليتسياعا شاعىن", - دەپ كەڭەس بەردi. زاپاس بولشەك ساتۋشى: "وعان شاعىمدانعانىڭنان تۇك تە شىقپايدى. قايتا ءوزiڭدi اۋرە-سارساڭعا سالادى. ۇرلانعان اقشا ەندi ساعان جوق", - دەدi. سونىمەن انانىڭ ۇنجىرعاسى ءتۇسiپ، ۇيiنە قايتتى.

كۇنi كەشە عانا №16 مارشرۋتتاعى اۆتوبۋستان بiر قىز بالانىڭ قىمبات قالتا تەلەفونى قولدى بولدى. كوندۋكتورلاردىڭ كەيبiرi سول سۋىق قولدى ۇرىلاردى تۇستەپ تاني الادى ەكەن. بiراق سالونعا ۇرى كiردi دەپ ايتۋدان تايساقتايدى. سولاردىڭ جۇرەكتi جiگiتتەرi عانا: "قالتالارىڭىزعا ساق بولىڭىزدار" دەپ ەسكەرتۋمەن شەكتەلەدi. كوبiسi ونداي ەسكەرتۋ جاساۋعا دا الگiلەردەن جاسقاناتىن كورiنەدi.

سiز، Iشكi iستەر مينيسترلiگi قىزمەتكەرلەرiنiڭ قالتا مەن سومكە توناۋشىلاردى كەلەڭسiز iستەرi ۇستiندە ۇستاپ، تەلەارنالاردان كورسەتكەنiن كوردiڭiز بە؟ كورگەن جوقسىز. باسقالار دا كورگەن جوق. ال بiزدەگi قالتا توناۋشىلاردىڭ سانى كوبەيمەسە ازايماي وتىر. اسiرەسە قازiرگi داعدارىس جاعدايىندا.

ءتۇيIن

وليگارحتار نەگە مەكتەپ، اۋرۋحانا، ەمحانا، بالالار باقشاسىن سالمايدى؟ ويتكەنi ولاردىڭ بويلارىندا وتانعا دەگەن پاتريوتيزم جوق. كەرiسiنشە توعىشارلىق باسىم. بiرەن ساراڭىندا بولماسا، كوبiسiندە سولاي. بiر ارناعا، بiر ماقساتقا جۇمىلدىراتىن ۇلتتىق يدەولوگيا جوق جەردە، تەك جەكە باستىڭ مۇددەسi عانا جوعارى تۇرادى.

باس پايداسىن ويلاپ، جالعان ءدارi-دارمەك جاساۋشىلاردان قانداي جاقسىلىق كۇتۋگە بولادى؟ "توقپاعى مىقتى بولسا، كيiز قازىق تا جەرگە كiرەدi". ولارعا زاڭ قاتتى بولماي، قاتال جازالانباي ءسiرا تاۋبەلەرiنە تۇسە قويماس.

"ۇرلىق ءتۇبi - قورلىق", - دەۋشi ەدi. قالتاداعىنى ۇرلاپ، بايىعان جاندى دا كورگەنiمiز جوق. الايدا iشكi iستەر بولiمiندەگiلەر قوعامداعى وسىنداي الەۋمەتتiك كەسەلدiڭ الدىن الىپ، بارىنشا كۇرەسپەسە، مىنا داعدارىس كەزiندە اسقىنىپ كەتپەسi نەعايبىل.

"تۇركىستان" گازەتى، 06.08.2009