باسى: ويدان تويعا دەيىن

جالعاسى: تۇڭعىشتىڭ قىزىعى مەن قيىندىعى

جالعاسى: ساياساتتىڭ سالقىنى: ءىى چەمپيونات. 1934 جىل. يتاليا

جالعاسى: پوتستسونىڭ قايتالانباس قولتاڭباسى

جالعاسى: تۇتاس ۇلتتى قايعىرتقان گول

جالعاسى: ءالپى ەتەگىندەگى اۋلا فۋتبولى

جالعاسى: ۇلى جاڭالىقتار ۋاقىتى

ءVىى چەمپيونات. 1962 جىل. چيلي

چەمپيون – برازيليا
كۇمىس جۇلدەگەر – چەحوسلوۆاكيا
قولا جۇلدەگەر – چيلي

دورەكىلىك شەكتەن شىقتى

حالىقارالىق فۋتبول فەدەراتسياسىنىڭ 1956 جىلعى شەشىمىمەن ءVىى الەم چەمپيوناتىنىڭ چيليدە وتەتىنى انىقتالسا دا، التى جىل بويى وعان نارازى توپتاردىڭ كۇرەسى توقتاعان جوق. ولاردىڭ ۋاجدەرىنە قۇلاق اسپاۋ دا قيىن ەدى: بىرىنشىدەن، اتالمىش ەلدىڭ فۋتبولى ءالى ونشا قارقىندى دامي قويماعان-تۇعىن; ەكىنشىدەن، ەلدەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق احۋال تىم ناشار ەدى; ۇشىنشىدەن، ساياسي بيلىك تە كۇردەلى داعدارىسقا ۇشىراپ جاتقان-دى. «جىعىلعانعا جۇدىرىق» دەگەندەي، بىرىنشىلىككە ەكى جىل قالعاندا چيليدە اسا قاتتى جەر سىلكىنىسى بولىپ، كوپ ادام قازا تاپتى. ءسويتىپ، 1960 جىلدىڭ باسىندا فيفا شۇعىل تۇردە جيىلىس وتكىزىپ، چەمپيوناتتى باسقا ەلگە اۋىستىرۋ ماسەلەسىن تالقىلادى. سوندا دوپ دوداسىنىڭ چيليدەگى ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى كارلوس ديتتبورننىڭ: «الەم چەمپيوناتىن باسقا ەلگە بەرمەڭىزدەرشى! ءبىزدىڭ حالىقتا ودان باسقا ەشتەڭە دە قالعان جوق!» – دەگەن ءسوزى كونگرەسكە قاتىسۋشىلارعا قاتتى اسەر ەتتى. ءبارىنىڭ دە ويداعىداي جاسالاتىنىنا سەنىم از بولسا دا، فۋتبول شەنەۋنىكتەرى باستاپقى شەشىمدى وزگەرتپەي-اق قويۋدى ۇيعاردى.

بىراق ديتتبورن بايعۇس ءوز بەينەتىنىڭ زەينەتىن كورە العان جوق. ءتۋرنيردىڭ باستالۋىنا تۋرا ءبىر اي قالعاندا، اۋرۋ مەڭدەگەن ول نەبارى 38 جاسىندا كوز جۇمدى (ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ جۇمىسىن ونىڭ ورىنباسارى حەوۆاني گوني جالعاستىردى). چيليلىكتەر ءوز وتانداسىنىڭ ەرلىككە پاراپار ەڭبەگىن ەسكەرە كەلىپ، دودانىڭ بىرنەشە ويىنى وتەتىن اريكا قالاسىنداعى ستاديوندى ديتتبورننىڭ ەسىمىمەن اتادى. ال ونىڭ كونگرەستە ايتقان ءسوزى الىپ پلاكاتقا جازىلىپ، ستاديون تريبۋنالارىنىڭ بىرىنە ءىلىنىپ قويىلدى.

بۇل چەمپيونات ايداي الەمگە گاررينچا، بوببي چارلتون، يوزەف ماسوپۋست سەكىلدى تاماشا فۋتبولشىلاردى تانىتتى. سوعان قاراماستان، جىلناماشىلار چيليدەگى فورۋمدى تاريحتاعى ەڭ دورەكى جانە گول تىم از سوعىلعان سولعىن تۋرنيرلەردىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيدى. دودا بارىسىندا الاڭداعى ايقاستا شەكتەن شىعىپ بارا جاتقانداردى اۋىزدىقتاۋ ءۇشىن فيفا ءتىپتى ارنايى كەڭەس وتكىزىپ، قاۋلى قابىلداۋعا ءماجبۇر بولدى. اۋىر جاراقات الىپ، ويىننان شىعىپ قالعانداردىڭ سانى 20-دان اسىپ كەتتى (ىشىندە پەلە دە بار), ونىڭ 12-ءسى ەلىنە بالداققا سۇيەنىپ ورالدى.

دوپ قاقپانىڭ جىرتىعىنان كىردى مە؟

كسرو قۇراماسى «ا» توبىندا ءبىرىنشى ورىن الدى. 1960 جىلى ەۋروپا چەمپيونى اتانعان گاۆريل كاچاليننىڭ جىگىتتەرىن ماماندار ءبىر اۋىزدان «التىن نيكەدەن» ۇمىتكەرلەردىڭ قاتارىنا قوسىپ قويعان-دى. وسىدان ءتورت جىل بۇرىن شۆەتسيادا شيرەك فينالعا جەتكەن كوماندادان تەك لەۆ ياشين، يگور نەتتو جانە ۆالەنتين يۆانوۆ قالعانىمەن، قۇرامدى ۇلتتىق بىرىنشىلىك ويىندارىندا كوزگە تۇسكەن تالانتتى جاستار مەن قارت قۇرلىقتىڭ تۇڭعىش كۋبوگىن يەلەنگەن تاجىريبەلى شەبەرلەر تولىقتىرعان بولاتىن.

جىلناماشىلار چيليدەگى چەمپيوناتتا كسرو قۇراماسى باستان وتكەرگەن ەكى جايتتى ەرەكشە اتاپ وتەدى. ءبىرىنشىسى كولۋمبيامەن كەزدەسۋدە بولىپتى. اۋەلگى ويىندا يۋگوسلاۆتاردى جەڭگەن كەڭەس فۋتبولشىلارى بۇل قارسىلاسىن دا 4:1 ەسەبىمەن ۇتىپ جاتقان ەدى. ەكىنشى تايمنىڭ ورتاسىندا كولۋمبيالىق جارتىلاي قورعاۋشى كولل بۇرىشتاما ورىندايدى. دوپ ءسال تومەندەۋ، جەرلەتە باعىتتالسا كەرەك، قورعاۋشىلارعا باسشىلىق جاساپ تۇرعان ياشين وڭ جاق باعاناعا جاۋاپتى گيۆي چوحەليگە «يگراي!» («وينا!») دەپ ايعايلايدى. ورىسشا جاقسى بىلمەيتىن گرۋزين فۋتبولشىسى ونى «يگرايۋ!» («وينايمىن!») دەپ تۇسىنەدى دە، جانىنان ءوتىپ بارا جاتقان دوپقا اياعىن دا سوزبايدى. ونىڭ ار جاعىندا تۇرعان نەتتو دا ارىپتەسىنە سەنىپ قالعاندىقتان، تابانىنىڭ استىنان زۋ ەتە تۇسكەن دوپقا ەشتەڭە ىستەي الماپتى. ءسويتىپ، جول-جونەكەي ءتىرى پەندەگە تيمەگەن دوپ زۋلاعان كۇيى قاقپاعا كۇمپ بەرەدى! بۇل – الەم چەمپيوناتتارى تاريحىنداعى بۇرىشتامادان تىكە سوعىلعان جالعىز گول ەدى. وسىدان سوڭ كوڭىل-كۇيى بۇزىلعان كسرو قۇراماسى اينالدىرعان بەس-التى مينۋتتىڭ ىشىندە تاعى ەكى گول جىبەرىپ الىپ، ماتچ 4:4 ەسەبىمەن تەڭ اياقتالادى.

ەكىنشى وقيعا ءۇشىنشى تۋردا ۋرۋگۆايمەن ويىندا بولدى. كسرو فۋتبولشىلارى 1:0 ەسەبىمەن ۇتىپ تۇرعان كەزدە شابۋىلشى يگور چيسلەنكونىڭ وڭ قاپتالدان قيعاشتاي تەپكەن دوبى قاقپا تورىنىڭ بۇيىردەگى تەسىگىنەن ىشكە ەنىپ كەتتى. تورەشى «گول بولدى» دەگەن يشارامەن دوپتى ورتاعا قويىپ، ويىندى باستاۋدى بۇيىردى. ۋرۋگۆايلىق قورعاۋشىلار جان ۇشىرىپ، وعان گولدىڭ بولماعانىن تۇسىندىرۋگە تىرىسىپ باقتى. سوندا كسرو قۇراماسىنىڭ كاپيتانى يگور نەتتو چيسلەنكونى شاقىرىپ الىپ، «گول بولدى ما؟» دەپ سۇراپتى. ول «جوق» دەپ جاۋاپ بەرگەن. نەتتو تورەشىگە ونىڭ قاتەلەسىپ تۇرعانىن تۇسىندىرگەن. فۋتبول تاريحىنداعى ەڭ ءبىر تاڭ قالارلىق جاي: تورەشى ءوز شەشىمىن وزگەرتىپ، «گولدى» سانامادى!

«قاقپانىڭ بۇيىردەگى تەسىگىنەن دوپ قالايشا ءوتىپ كەتەدى؟» دەپ تاڭدانۋشىلار از ەمەس شىعار. چەحوسلوۆاكيا – يۋگوسلاۆيا ماتچىندا بولعان مىنا ءبىر جاعدايعا قاراعاندا، جالپى چيليدەگى قاقپا تورلارىنىڭ ساپاسىنا كۇمان تۋاتىنى راس. الگى ويىننىڭ دراجەن ەركوۆيچ ەسەپتى تەڭەستىرگەن 69-مينۋتىندا قاقپاعا ەنىپ بارا جاتقان دوپتى كەرى تەۋىپ جىبەرمەك بولعان چەح قورعاۋشىلارىنىڭ ءبىرى ارىنىن ىركە الماي، بۋتسىسىنىڭ تابانىنداعى بۇدىرىمەن توردى ىلە كەتىپتى. سول-اق ەكەن، قاقپانىڭ بۇكىل تورى سەتىنەپ سالا بەرىپتى! ونى قايتا قالپىنا كەلتىرەم دەگەنشە بىرنەشە مينۋت ۋاقىت وتكەن...

دي ستەفانو سول كۇيى الاڭعا شىقپادى

«ۆ» توبىنا تۇسكەن يتاليا قۇراماسىنىڭ دەڭگەيى وتە جوعارى ەدى. بىراق كوماندا ءوز مۇمكىندىگىن تولىق پايدالانا العان جوق. بىرىنشىدەن، وعان باس باپكەر دجوۆانني فەرراريمەن بىرگە ۇلتتىق فۋتبول فەدەراتسياسىنىڭ باسشىسى پاولو ماتستسانىڭ قوسا جەتەكشىلىك ەتۋى كەرى اسەرىن تيگىزدى. ياعني «ەكى قوشقاردىڭ باسى ءبىر قازانعا سىيمادى»، ويتكەنى ول ەكەۋىنىڭ فۋتبولعا دەگەن كوزقاراستارى ەكى ءتۇرلى ەدى. ونىڭ ۇستىنە، تۋرنيردەگى تۇڭعىش كەزدەسۋىندە يتاليالىقتار وتە قورقاق تاكتيكا ۇستانىپ، تەڭ ويىندى قاناعات تۇتتى. ءسال باتىلىراق ويناعاندا، بالكىم، باتىس گەرمانيا قۇراماسىن ۇتىپ تا كەتەر ەدى، سەبەبى، سول جىلعى نەمىستەر اسا كۇشتى ەمەس-تۇعىن. باپكەرلەردىڭ تاعى ءبىر قاتەلىگى – الاڭ يەلەرىمەن وتكەن ەكىنشى كەزدەسۋگە قوسالقى قۇرامدى شىعاردى. بۇعان قوسا ءبىراز جايتتى تورەشىلەر شەشىپ بەرگەندەي ەدى.

جالپى چيلي – يتاليا ماتچى بىرىنشىلىكتەگى ەڭ دورەكى كەزدەسۋ بولدى. ويىننىڭ 8-مينۋتىندا-اق اعىلشىن تورەشىسى استون تەنتەكتىگى ءۇشىن دجوردجو فەررينيدى الاڭنان قۋدى. قىزۋقاندى يتاليالىق 6 مينۋت بويى ول شەشىمگە باعىنباي ءجۇرىپ الدى دا، ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ ارالاسۋىنان سوڭ عانا ارەڭ كەتتى. ال كوپ ۇزاماي چيليلىك لەونەل سانچەس كوشە توبەلەستەرىنە بەرگىسىز كورىنىستە يتاليالىق ۋمبەرتو ماسكونىڭ مۇرنىن بەت قىلا جازدادى. ال مۇنى استون كورسە دە كورمەگەن بولا قالدى. مۇنداي ادىلەتسىزدىككە شىداماعان ماريو داۆيد كوماندالاسى ءۇشىن كەك قايتارماق بولىپ، سانچەستى كانىگى بوكسشىعا ءتان ادىسپەن ۇرىپ جىققاندا، تورەشى تەك داۆيدكە عانا الاڭنىڭ سىرتىن نۇسقادى. ءسويتىپ، يتاليا قۇراماسى توعىز-اق ويىنشىمەن قالىپ، 73-مينۋتقا دەيىن شىدادى دا، ودان سوڭ قاتارىنان ەكى دوپ جىبەرىپ الدى. كەلەسى ساتىعا الاڭ يەلەرىمەن بىرگە گەرمانيا قۇراماسى شىقتى.

«س» توبىندا يسپانيانىڭ جولى بولمادى. فرانسيسكو حەنتو، حواكين پەيرو، فەرەنتس پۋشكاش (بۇرىنعى ۆەنگر) سەكىلدى شەبەر فۋتبولشىلارمەن جاساقتالعان قۇرامانى داڭقتى كاتتەناچونىڭ اتاسى ەلەنيو ەررەرا جاتتىقتىراتىن. بۇل كەزدە پۋشكاشپەن قاتار ارگەنتينالىق جارىق جۇلدىز الفرەدو دي ستەفانو دا يسپان ازاماتتىعىن قابىلداپ، جاسى 40-قا تاياعاندا العاش رەت الەم چەمپيوناتىندا ويناۋ مۇمكىندىگىنە يە بولعان ەدى. ونىڭ جاس كەزىندە ارگەنتينا فۋتبولىندا جىل سايىن جانجال تۋىنداپ، ۇلتتىق قۇراما الەمدىك دوداعا وتەك سيرەك باراتىن. الايدا فينالدىق تۋرنيرگە ءبىر اي قالعاندا دي ستەفانو اۋىر جاراقات الدى. باپكەر ونىڭ جازىلىپ كەتۋىنەن ۇمىتتەنگەندىكتەن تاڭداۋلى 22-ءنىڭ تىزىمىنە قوسىپ، چيليگە الىپ بارعان-دى. ايتسە دە، ايگىلى فۋتبولشىنىڭ ماڭدايىنا قۇداي ونداي باقىتتى جازباعان ەكەن: دي ستەفانو بۇكىل تۋرنير بويىنا الاڭ جيەگىن كۇزەتتى دە وتىردى.

بۇعان قاراماستان يسپانيانى ەشكىم دە كەلەسى كەزەڭگە شىعا المايدى دەپ ويلاعان جوق ەدى. اۋەلگى ويىندا چەحوسلوۆاكتاردى 90 مينۋت بويى تىقسىرعانىمەن، ولار سوڭعى مينۋتتاردا ابايسىزدا دوپ جىبەرىپ الىپ، ۇتىلىپ قالدى. چسسر فۋتبولشىلارىنىڭ وتە دورەكى ويناعانى سونشا، ماتچ بارىسىندا ءۇش بىردەي يسپاندىقتىڭ (رەيحا، ريۆيليا، سەگاررا) اياعى سىنىپ، اۋرۋحاناعا جونەلتىلدى! ويىن تىزگىنىن ۋىسىندا ۇستاي الماعان اۆستريالىق تورەشى شتاينەر بۇزاقىلارعا قارسى ەش شارا قولدانعان جوق. يسپانيا بۇدان سوڭ مەكسيكانى تىزە بۇكتىرىپ، ءۇشىنشى تۋردا برازيليا قۇراماسىمەن كەزدەستى.

پەلەنى گاررينچا جوقتاتقان جوق

الەم چەمپيوندارىنىڭ وسىدان ءتورت جىل بۇرىنعى قۇرامى تۇك تە وزگەرمەگەن ەدى. ستوكگولمدەگى داڭقتى فينالعا قاتىسقان 11 ويىنشىنىڭ بارلىعى چيليگە دە كەلدى. تەك قورعاۋشىلار بەلليني مەن ورلاندونىڭ عانا نەگىزگى قۇرامداعى ورىندارىن ماۋرو مەن زوزيمو يەلەنگەن ەدى. چەمپيونات باستالۋعا از قالعاندا باس باپكەر ۆيسەنتە فەولا قاتتى ناۋقاستانىپ قالىپ، ونىڭ ورنىنا ايمورە مورەيرا تاعايىندالدى. جاڭا باپكەر كوماندانىڭ تاكتيكالىق جۇيەسىنە دە وزگەرىستەر ەنگىزدى. الدا تەك ءۇش شابۋىلشىنى قالدىرىپ (ۆاۆا، گاررينچا جانە پەلە), ول زاگاللونى ارتقا، جارتىلاي قورعانىستىڭ سول قاناتىنا جىلجىتتى. ءسويتىپ، بۇكىل الەم 4-2-4 جۇيەسىن مەڭگەرىپ جاتقاندا، برازيليالىقتار 4-3-3 جۇيەسىنە كوشىپ كەتتى.

راس، بۇل جولى برازيليا قۇراماسىنىڭ ويىنى وسىدان ءتورت جىل بۇرىنعىداي كوزدىڭ جاۋىن الا قويعان جوق. بىراق قارسىلاستارى الەم چەمپيونىنىڭ ساپىنداعى بۇل وزگەرىستى ءتيىمدى پايدالانا المادى. «التىن نيكەنى» وزدەرىنىڭ قولىنان جۇلىپ الۋعا لايىقتى قارسىلاس شىقپاعاندىقتان عانا برازيليالىقتار چەمپيوندىق اتاعىن ساقتاپ قالدى. بۇكىل بىرىنشىلىك بويىنا ولار ءبىر عانا قۇراممەن وينادى، تەك چەحوسلوۆاكتارمەن كەزدەسۋدە جاراقاتى اسقىنعان پەلەنىڭ ورنىن ودان كەيىنگى ويىنداردا اماريلدو باستى.

برازيليانىڭ وزدەرىنە بۇرىنعىداي اسا سەنىمدى ەمەس ەكەنى اسىرەسە يسپانيامەن ويىندا بايقالدى. 35-مينۋتتا ادەلاردو ەسەپ اشقان سوڭ، پيرەنەي تۇبەگىنەن كەلگەن مەيماندار الەم چەمپيوندارىنىڭ قاقپاسىنا ءجيى قاۋىپ ءتوندىرىپ، ەسەپتى ەسەلەي تۇسۋگە مۇمكىندىك الدى. بۇل ساتتەردە جيلمار وتە شەبەر وينادى. يسپاندىقتار قارقىندى كۇشەيتە ءتۇسىپ، اقىرى ەكىنشى گولدى سوقتى: پۋشكاش دوپتى وزىنەن اسىرا شالقالاي تەۋىپ، تۋرا توعىزدىقتان ءدال ءتۇسىردى. بىراق چيليلىك تورەشى بۋستامانتە تاماشا گولدى ەشقانداي سەبەپسىز، كوپە-كورنەۋ ەسەپتەمەي تاستادى! ارتىنشا الگى ادەلاردونى برازيليالىق قورعاۋشىلار ءوز ايىپ الاڭىندا شالىپ جىقتى. تورەشى بۇعان دا كوز جۇما قارادى. اقىرى يسپان فۋتبولشىلارىنىڭ جۇيكەسى سىر بەردى. 73 جانە 86-مينۋتتاردا پەلەنىڭ ورنىن باسقان اماريلدو قوس دوپ سوعىپ، برازيليا جەڭىستى جىرىپ اكەتتى. اشۋعا بۋلىققان ە.ەررەرا «تورەشىلەردىڭ وڭتۇستىك امەريكا كوماندالارىنا بۇلاي اشىقتان-اشىق جاقتاسۋى – فيفا-نىڭ الەم الدىنداعى ابىرويىنىڭ توگىلۋى!» دەپ مالىمدەدى.

«D» توبىنان فلوريان البەرت باستاعان تاعى ءبىر تىڭ تالانتتار بۋىنىن تاربيەلەگەن ۆەنگريا قۇراماسى سۋىرىلىپ شىقتى. ەكىنشى ورىندى ارگەنتينالىقتاردان تەك دوپ ايىرماسى ارقىلى عانا باسىم تۇسكەن انگليا الدى. الايدا بۇل توپتىڭ قوس مىقتىسى دا شيرەك فينالدان ءارى اسا العان جوق. ۆەنگرلەر چەحوسلوۆاكتاردان، ال اعىلشىندار برازيليادان ۇتىلدى.

الەم چەمپيوندارىنىڭ ويىنى پلەي-وفف كەزەڭىنەن باستاپ قايتا قۇلپىرىپ شىعا كەلدى. اسىرەسە گاررينچا ايرىقشا كوزگە ءتۇستى. انگليانىڭ قاقپاسىنا سوعىلعان ءۇش گول دا سونىڭ ەڭبەگى ەدى. العاشقىسىن ول... باسپەن سوقتى. ومىرىندە تۇڭعىش رەت! ويتكەنى، گاررينچا بالا كەزىندە ابدەن سۋ ءسىڭىپ، بالشىق باتتاسقان ءبىر دوپتى باسپەن ۇرىپ كورگەن ەكەن، سودان باسى اۋىرىپ، جۇرەگى شايلىعىپ قالىپتى. ەكىنشىسىندە شابۋىلشى اۋەلەپ كەلگەن دوپتى جەرگە تۇسىرمەستەن اياعىنىڭ القىمىمەن ادەمىلەپ ۇرىپ تۋرا توعىزدىققا قادادى. «قۇرعاق جاپىراق» اتالاتىن بۇل سوققىنى ءبارى دە گاررينچانىڭ كوماندالاس ارىپتەسى – ءديديدىڭ ءادىسى دەپ اتايتىن. «نەسى بار، بۇل ءادىستى گاررينچا ارىپتەسىنەن ارتىق ورىنداماسا، كەم مەڭگەرمەگەن ەكەن» دەپ جازدى ەرتەسىنە اعىلشىن گازەتتەرى. ال چيليلىك باسىلىمدار: «ونىڭ قيسىق اياعىمەن دوپتى قالاۋىنشا بيلەتەتىن ارەكەتىن باسكەتبولشىلار قولىمەن دە قايتالاي الماس»، – دەپ ءسۇيسىندى.

ايتپاقشى، برازيليا – انگليا ماتچىندا ەستە قالارلىق توسىن وقيعا بولدى. رونالد سپريندجەتت قورعاپ تۇرعان قاقپانىڭ جانىنا قايدان شىققانى بەلگىسىز ءبىر يت كەلە قالىپتى. ونىڭ «اۋف!» دەپ ۇرگەن داۋسىنىڭ قاتتى ءھام قاپەلىمدە ەستىلگەنى سونشالىق، اعىلشىن قاقپاشىسى قولىنداعى دوبىن ءتۇسىرىپ الىپتى. بارا-بارا ەركىنسىپ، «ويىنعا ارالاسىپ» بارا جاتقان حايۋاندى الاڭنان شىعارىپ تاستاۋ ءۇشىن تاياۋ ماڭداعى فۋتبولشىلاردىڭ ءبىر-ەكەۋى ونى ۇستاپ الماق بولادى. بىراق ولاردىڭ ارەكەتىنەن ەشتەڭە شىقپايدى. مىنە، وسى ساتتە اعىلشىن جارتىلاي قورعاۋشىسى دجيممي گريۆزدىڭ باسى ىستەپ-اق كەتەدى: ول دەرەۋ ءتورت اياقتاپ تۇرا قالىپ، ءتىلىن سالاقتاتىپ، الگى يتكە قاراپ شاۋىلدەپ قويا بەرىپتى. «بۇ نە پالە تاعى؟» دەپ اڭ-تاڭ قالعان يت ونىڭ جانىنا كەلىپ، يىسكەلەي باستاعان ەكەن، گريۆز ونى شاپ بەرىپ ۇستاي الادى...

ورىس گازەتتەرى ءياشيندى كىنالادى

شيرەك فينالدىڭ قالعان ەكى كەزدەسۋىندە يۋگوسلاۆيا نەمىستەردەن باسىم تۇسسە، چيلي قۇراماسى كسرو كومانداسىن تىزە بۇكتىردى. ورىس ءباسپاسوزى جەڭىلىسكە ءياشيندى كىنالى دەپ تاۋىپ، بايعۇس قاقپاشىنى جەردەن الىپ، جەرگە سالدى. جىل بويىنا باق ونىڭ اتى-ءجونىن اتامادى، ءتىپتى ەل بىرىنشىلىگىندە ەرلىك كورسەتىپ جاتسا دا، ءۇنسىز قالدى. شىن مانىندە چيليلىكتەر سوققان ەكى گولدىڭ بىرىنە ءبىرشاما ايىبى بار دەگەنمەن، ساتسىزدىككە تەك ياشين عانا كىنالى ەمەس ەدى. ول ءتىپتى بۇل دوداعا ەكىنشى قاقپاشى رەتىندە كەلگەن بولاتىن، ىرىكتەۋ ويىندارىنان بەرى قاقپا كىلتىن كسرو-نىڭ 1961 جىلعى ۇزدىك فۋتبولشىسى، كەيىن تانىمال سپورت كوممەنتاتورى بولعان ۆلاديمير ماسلاچەنكو بەرىك ۇستاپ كەلە جاتقان-دى. بىراق الەم چەمپيوناتى باستالۋعا ءبىر اپتا قالعاندا، كوستا-ريكامەن جولداستىق كەزدەسۋدە ماسلاچەنكو اۋىر جاراقات الىپ، ساپتان شىعىپ قالدى دا، باس باپكەر گ.كاچاليننىڭ، امال جوق، اسا بابىندا بولماي تۇرعان ياشينگە سەنىم ارتۋىنا تۋرا كەلدى. چيليدەگى قاتەلىگى ءۇشىن سىنعا ۇشىراسا دا، 1963 جىلى الەم قۇراماسىنىڭ ساپىندا انگليا كومانداسىنا قارسى جولداستىق كەزدەسۋدە عالامات شەبەرلىگىمەن دۇنيە ءجۇزىن تامساندىرعان داڭقتى قاقپاشى اقىرى «فرانس فۋتبول» جۋرنالى ۇيىمداستىراتىن «التىن دوپ» جۇلدەسىنىڭ يەگەرى اتاندى. وسىدان سوڭ عانا ورىس گازەتتەرىنىڭ اشۋى باسىلىپ، ونى «كەڭەس فۋتبولىنىڭ ماقتانىشى» دەپ جازا باستادى.

ءسوز جوق، دودانىڭ ەڭ ۇزدىك ماتچى جارتىلاي فينالداعى برازيليا مەن ءچيليدىڭ بەلدەسۋى ەدى. شيرەك فينالدا اعىلشىنداردىڭ قاقپاسىنا ەكى دوپ سوققان گاررينچا بۇل ويىندا دا جارقىراي كورىندى. جالپى، بۇرىن پەلە مەن ۆاۆاعا پاس شىعارىپ بەرىپ، سولاردىڭ كولەڭكەسىندە جۇرەتىن برازيليالىق «جەتىنشى نومەر» وسى چەمپيوناتتىڭ ناعىز جۇلدىزىنا اينالدى. چيليمەن ويىندا ول ءوزى ەكى دوپ سوعىپ قانا قويماي، ۆاۆاعا دا قوس ناتيجەلى پاس شىعارىپ بەردى. وعان ەش قارسى تۇرا الماعاندارىنا اشىنعان الاڭ يەلەرى شابۋىلشىدان قايتىپ كەك الارىن بىلمەگەن سەكىلدى. ايتەۋىر قورعاۋشى ەلاديو روحاس ونىڭ سوڭىنان ءتۇسىپ، قايتا-قايتا شالىپ جىعا بەردى. ابدەن ءتوزىمى تاۋسىلعان گاررينچا (ول ەشقاشان دورەكىلىككە دورەكىلىكپەن جاۋاپ بەرمەيتىن) كەزەكتى جىعىلىستان سوڭ، ورنىنان اتىپ تۇرىپ، بۇزاقىنى قۋا جونەلدى. روحاس بەزەكتەپ قاشتى. قۋىپ جەتكەن گاررينچا ازىلدەگەن سىڭاي تانىتىپ، بۋتسىسىنىڭ ۇشىمەن ونىڭ قۇيرىعىنان ءجاي عانا تۇرتە سالدى («تەپتى» دەۋگە مۇلدە كەلمەيدى). الاڭداعى ويىنشىلاردىڭ ءبارى دە (برازيليالىقتار دا، چيليلىكتەر دە) قىران-توپان كۇلكىگە باتتى. روحاس تا ىرجيىپ، مانەمەن (گاررينچانىڭ ەسىمى – مانۋەلدىڭ قىسقارعان ءتۇرى) قول الىسىپ، تاتۋلاسقالى تۇر ەدى، پەرۋلىك تورەشى مالدونادو ياماساكي... شابۋىلشىنى الاڭنان قۋىپ شىقتى! گاررينچا كەتىپ بارا جاتقان كەزدە ونىڭ باسىنا تريبۋنادان الدەكىمنىڭ لاقتىرعان بوتەلكەسى ءتيىپ، دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنۋگە تۋرا كەلدى.

برازيليا مەن چەحوسلوۆاكيا كەزدەسكەن فينالدىق ماتچتىڭ الدىندا ءتۋرنيردىڭ تارتىپتىك كەڭەسىنىڭ باسقوسۋى بولدى. وندا تاڭ قالارلىق شەشىم قابىلداندى: الەمدىك بىرىنشىلىكتەر تاريحىندا تۇڭعىش رەت الاڭنان قۋىلعان ويىنشىعا كەلەسى ماتچقا قاتىسۋعا رۇقسات ەتىلدى. فيفا باسشىلارى گاررينچاعا كورسەتىلگەن قىزىل قاعازدىڭ نەگىزسىز ەكەنىن وسىلاي مويىندادى. فينالدا دا مانە ءوز كومانداسىنىڭ بارلىق شابۋىلىنا قاتىسىپ وتىردى. پەلە جاراقات الىپ ساپتان شىعىپ قالعان سوڭ دا، باس باپكەر مورەيرا وعان قولداۋ كورسەتتى. «مەن پەلەنىڭ ۇنەمى الاڭ جيەگىنەن تابىلىپ، جىگىتتەردى جىگەرلەندىرىپ وتىرۋىن قالادىم، – دەيدى ول. – ونىڭ مورالدىق قولداۋى الاڭداعى جىگىتتەردى ودان بەتەر ارقالاندىرىپ جىبەردى. ياعني، كوماندانىڭ شابىتىن قوزدىرۋشى فاكتوردىڭ ءبىرى وسى پەلە ەدى. ال الاڭداعى ويىن تىزگىنىن مەن گاررينچاعا سەنىپ تاپسىردىم».

ناتيجەدە برازيليا قۇراماسى قاتارىنان ەكىنشى رەت الەم چەمپيونى اتانىپ، يتاليانىڭ 30-جىلدارداعى تاماشا تابىسىن قايتالادى.

ويىن ناتيجەلەرى

فينالدىق تۋرنيرگە 16 كوماندا قاتىستى.

32 ويىن وتكىزىلدى، 89 دوپ سوعىلدى (ورتا ەسەپپەن 2,78 گول).

«ا» توبى

ۋرۋگۆاي – كولۋمبيا – 2:1,  كسرو – يۋگوسلاۆيا – 2:0, يۋگوسلاۆيا – ۋرۋگۆاي – 3:1, كسرو – كولۋمبيا – 4:4, كسرو – ۋرۋگۆاي – 2:1, يۋگوسلاۆيا – كولۋمبيا – 5:0

«ۆ» توبى

چيلي – شۆەيتساريا – 3:1, يتاليا – گەرمانيا – 0:0, چيلي – يتاليا – 2:0, گەرمانيا – شۆەيتساريا – 2:1, چيلي – گەرمانيا – 0:2, يتاليا – شۆەيتساريا – 3:0

«س» توبى

برازيليا – مەكسيكا – 2:0, چەحوسلوۆاكيا – يسپانيا – 1:0, برازيليا – چەحوسلوۆاكيا – 0:0, مەكسيكا – يسپانيا – 0:1, برازيليا – يسپانيا – 2:1, مەكسيكا – چەحوسلوۆاكيا – 3:1

«D» توبى

ارگەنتينا – بولگاريا – 1:0, انگليا – ۆەنگريا – 1:2, انگليا – ارگەنتينا – 3:1, ۆەنگريا – بولگاريا – 6:1, ۆەنگريا – ارگەنتينا – 0:0, انگليا – بولگاريا – 0:0

شيرەك فينال

چيلي – كسرو – 2:1, گەرمانيا – يۋگوسلاۆيا – 0:1, برازيليا – انگليا – 3:1, ۆەنگريا – چەحوسلوۆاكيا – 0:1

جارتىلاي فينال

برازيليا – چيلي – 4:2, چەحوسلوۆاكيا – يۋگوسلاۆيا – 3:1

3-ورىن ءۇشىن ماتچ

چيلي – يۋگوسلاۆيا – 1:0

فينال

برازيليا – چەحوسلوۆاكيا – 3:1

17 ماۋسىم. سانتياگو. «ناسونال» ستاديونى. 68 679 كورەرمەن. تورەشى لاتىشەۆ (كسرو).

برازيليا: جيلمار، دج.سانتوس، ماۋرو، زوزيمو، ن.سانتوس، زيتو، ديدي، گاررينچا، ۆاۆا، اماريلدو، زاگاللو.

چەحوسلوۆاكيا: شرويف، تيحي، نوۆاك، پوپلۋحار، پلۋسكال، ماسوپۋست، كۆاشنياك، پوسپيحال، شەرەر، كادرابا، ەلينەك.

گولدار: ماسوپۋست، 15 (0:1), اماريلدو، 17 (1:1), زيتو، 69 (2:1), ۆاۆا، 78 (3:1).

سۇرمەرگەندەر

گاررينچا جانە ۆاۆا (برازيليا), ل.سانچەس (چيلي), ەركوۆيچ (يۋگوسلاۆيا), ۆ.يۆانوۆ (كسرو), البەرت (ۆەنگريا) – ءبارى دە 4 دوپتان.

ساكەن سىبانباي

Abai.kz