عابيدەن مۇستافين قازاق ادەبيەتىندە ويىپ ورىن العان قالامگەر. ونىڭ تۋىندىلارى قالىڭ وقىرماننىڭ جۇرەگىنە بويلاعان. ءبىر بويىندا تۇنىپ تۇرعان الۋان قاسيەتىن ءتىپتى سوناۋ كەڭەس ءداۋىرىنىڭ وزىندە ايرىقشا باعالاعان. جۇرتتىڭ دەنى ونى جازۋشى رەتىندە عانا تانىسا، انشىلەر قاۋىمى جەتەكشىلىك قىرىنا قانىق.

سوعىس جىلدارىندا انشىلەردەن قۇرىلعان توپتى الىپ، مايدان شەبىنە بارعانىن، رۋحتى وياتار كونتسەرتتەر قويعانىن ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلە بەرمەس.

جۋىردا ارحيۆ قورىنا عابيدەن مۇستافين جايلى تىڭ دەرەكتەر كەلىپ قوسىلدى. ەش جەردە جارىق كورمەگەن ءبىرسىپىرا قۇجاتتارىن ونىڭ جيەنى امان قۇرمانگاليەۆ ارنايى الىپ كەلدى.

كەڭەس داۋىرىنەن سىر شەرتەتىن قۇجاتتاردا عابيدەننىڭ قازاق مەملەكەتتىك فيلارمونياسىنىڭ ارتىستەر بريگاداسىنىڭ جەتەكشىسى بولعانىن جانە ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن تالاي ماراپات العانى جايلى كەڭىنەن ايتىلادى.

ماسەلەن، مىنا ءبىر قۇجاتتا بىلاي دەيدى:

«جازۋشى عابيدەن ءمۇستافيننىڭ جەتەكشىلىگىمەن قازاق سسر ونەرپازدارىنىڭ كونتسەرتتىك بريگاداسىنىڭ كەلۋى اسكەرىمىزدىڭ ومىرىندەگى وراسان وقيعا بولدى. ولاردىڭ ونەرلەرى — ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ جارقىن بەينەسى. كەڭەستىك تىل مەن مايدان اراسىنداعى تىعىز بايلانىستىڭ كورىنىسى».

تاعى ءبىر قۇجاتتا گۆارديالىق ديۆيزيا كومانديرى گەنەرال-مايور چەرنوۆتىڭ اتىنان العىس حات كەلگەن.

وندا:

«كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى گەنەرال-مايور پانفيلوۆ اتىنداعى لەنيندىك اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ 8-گۆارديالىق قىزىل تۋ وردەندى قۇرامىندا بولعان كەزەڭدەگى قازاق مەملەكەتتىك فيلورمونياسىنىڭ ارتىستەرى بريگاداسىنىڭ جۇمىسى تۋرالى پىكىر:

ءسىز باسقارعان قازاق فيلارمونياسىنىڭ ارتىستەر بريگاداسى 1942 جىلدىڭ 17 جەلتوقسانىنان 1943 جىلدىڭ 11 قاڭتارىنا دەيىن سولداتتار مەن كومانديرلەرگە 55 كونتسەرت بەردى.

قازاقستاننان ارتىستەر بريگاداسىنىڭ كەلۋى ديۆيزيا قۇرامى ءۇشىن قۋانىشتى حابار بولدى. جاۋىنگەرلەر مەن كومانديرلەردىڭ رۋحىن كوتەرىپ قانا قويماي،  ەلدە قالعان اعايىن - تۋىس، وتباسى جايلى حابار جەتكىزدى. اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعى مەن كۇننىڭ سۋىعىنا قاراماستان جۇرەك جىلۋىنا بولەدى. اسەم ءان اۋەلەپ، بي بيلەندى. بايان، دومبىرا، بالالايكا،  گيتارا اسپاپتارىندا ءتۇرلى ءان شىرقالدى»،- دەي كەلە، كونتسەرتتىك ۇجىمعا زور العىسىن بىلدىرەدى.

ءسويتىپ وتتى جىلدارى، ياعني 1942-1943  جىلدارى ارالىعىندا جۇزدەگەن كونتسەرتتەر ۇيىمداستىرادى.

ايتپاقشى، تاعى ءبىر دەرەك كوزدەرىندە ەلگە ايگىلى «جاس قازاق» ءانىنىڭ اتاۋىن قويۋعا سەبەپشى بولعانى تۋرالى مالىمەت بار:

فرونتتا جاۋىنگەرلەردىڭ رۋحىن كوتەرۋگە اتسالىسقان انشىلەردىڭ قاتارىندا — رامازان ەلەباەۆ بار ەدى. بىردە رامازان جۇسىپبەك ەلەبەكوۆكە «جاس قازاق»  ءانىن تىڭداتۋعا بارادى. ءاندى ءوز داۋىسىندا، ناقىشىنا كەلتىرىپ شىرقاپ بەرۋىن وتىنەدى.  بۇل ءان سوعىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان تولەگەن توقتاروۆقا ارنالعانىن ايتادى. اۋەلگىدە ءان «جاس قابىر باسىندا» دەپ اتالعان ەكەن. ءان شۋماقتارى بىلاي توگىلەدى.

قار جامىلعان كەڭ دالا قانعا بوگىپ،
كۇرىلدەيدى سۇر اسپان ءولىم توگىپ،
جاس قازاق، مۇرتتاي ۇشتى ۋرالاپ.

جانىن قيىپ كەتە الماي جاس ومىردەن،
اسقاقتاعان ومىرگە ورمەلەۋمەن،
جاس قازاق، جاتتى كوزى وت جايناپ.

سول بەتىندە جان بەردى، ول تۇرمادى،
ارى ءۇشىن ەلىنىڭ بوپ قۇربانى.
جاس قازاق، اتىلدى وقتاي كورە ساپ.

ەل قورعاعان مايداندا جاس ارىستان،
تولەگەندەي ارتىڭدا قالدىر داستان.
جاس قازاق، جاتتى جاۋىن جانىشتاپ.

اسەرلى ءان جاۋىنگەرلەردىڭ جۇرەگىن قوزعاعان. ايتسە دە، ءاننىڭ اتاۋىن عابيدەنگە وزگەرتۋدى سۇرايدى.

مۇنداي رۋحتى ءاننىڭ جارىق كورۋىنە شىنايى ىقىلاسىن بىلدىرگەن عابيدەن ءاننىڭ اتاۋىن «جاس قازاق» دەپ وزگەرتۋىن ۇسىنىپتى.

وسىلايشا، تانىمال انشىلەرگە جەتەكشىلىك ەتىپ، قان مايداندى دا كوزبەن كورگەن.

ءتىپتى ءبىر دەرەكتە انشىلەر توبىن حالىق قاھارمانى باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ ءوزى ارنايى قارسى الىپ، كۇتكەنى جايلى ايتىلادى.

بيىل ەسىمى ەلدىڭ جۇرەگىندە جازىلعان جازۋشى عابيدەن ءمۇستافيننىڭ تۋىلعانىنا 120 جىل.

وسىعان وراي قازاقستان رەسپۋبليكاسى ورتالىق مەملەكەتتىك ءارحيۆى قالامگەردىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا قاتىستى قۇجاتتاردى جيناقتاپ وتىر.

ءبىر ايتا كەتەرلىگى، 1960 جىلى عابيدەن ءمۇستافيننىڭ ءوزى وسى ارحيۆكە  جەكە قۇجاتتارىن تاپسىرعان.

بۇگىندە ارحيۆ قورىندا 1926-1959 جىلدار ارالىعىن قامتيتىن 83 قۇجات بار، اتاپ ايتقاندا: قولجازبالارى، روماندارى، پوۆەستەرى، وچەركتەرى مەن ماقالالارى، سونىمەن قاتار حاتتار، پىكىر الماسۋلار، شاقىرۋلار،  قۇتتىقتاۋلار جانە ءوزىنىڭ جەكە قۇجاتتارى جيناقتالعان. ال،  1973 جىلى جازۋشىنىڭ جەكە تەكتىك قورى 85 قۇجاتپەن تولىقتى.

داۋت كۋلاي

قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ ارحيۆ ىستەرى جانە قۇجاتتامانى باسقارۋ كوميتەتىنىڭ «ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆ» رمم جەكە تەكتىك ارحيۆتەرمەن جانە تاريحي-قۇجاتتىق توپتامالارمەن جۇمىس جاساۋ ءبولىمىنىڭ جوعارى دەڭگەيدەگى ءارحيۆيسى

Abai.kz