حالىق تا، عالىمدار دا قولداپ تۇرسا...
- سىزگە باس ءمۇفتيدىڭ اۋىسۋىنا بايلانىستى بىرەر سۇراق قويسام دەپ ەدىم. بۇل سالاعا رەفورما كەرەك دەپ ايقايلاتۋ ارتىقتاۋ دا بولار. بىراق جاڭا باسشىلىقتىڭ الدىندا ەسكەرەتىن قانداي ماسەلەلەر بار دەپ ويلايسىز؟
- ءدىني باسقارمانىڭ باسشىلىعىنا كەلگەن جاس ازاماتتار «ءدىني باسقارمانىڭ جۇمىسىن قايتسەم جاقسارتام، قايتسەم جولعا قويامىن» دەپ ارەكەت ەتۋى كەرەك ەكەنى بەلگىلى. مۇمكىن ارەكەتكە كوشىپ تە جاتقان شىعار... مەنىڭ ويىمشا، قازاقستان مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسى قۇرىلتايىنىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ كەرەك. قۇرىلتاي - ەڭ تۇپكىلىكتى شەشىم شىعاراتىن جوعارعى قۇزىرەتتى ورگان. ءمۇفتيدىڭ ءوزىن قۇرىلتاي سايلايدى. وسى ۋاقىتقا  دەيىن 7 قۇرىلتاي وتكەن بولسا، جەتەۋىنىڭ دە قالاي وتكەنى ءبىزدى ويلانتپاي قويمايدى. ونىڭ سانى دا، قۇرامى دا، وعان قاتىسقان دەلەگاتتارى دا... سوندىقتان كەلەسى وتەتىن قۇرىلتايدى وتە جوعارى دارەجەدە وتكىزۋگە دايىندالۋ كەرەك. وعان قازاقستاننىڭ تۇپكىر-تۇپكىرىنەن لايىقتى عۇلامالار، عالىمدار، دىنگە جاناشىرلار، نامازحاندار، ايتار پىكىرى بار ادامدار جينالۋى قاجەت. ال سول قۇرىلتايدى جاقسىلاپ بەلگىلەپ، كەزەكتەن تىس وتكىزەتىن بولسا، سول قۇرىلتايدىڭ قۇزىرەتىندەگى ونشاقتى ماسەلە بار.  

حالىق تا، عالىمدار دا قولداپ تۇرسا...
- سىزگە باس ءمۇفتيدىڭ اۋىسۋىنا بايلانىستى بىرەر سۇراق قويسام دەپ ەدىم. بۇل سالاعا رەفورما كەرەك دەپ ايقايلاتۋ ارتىقتاۋ دا بولار. بىراق جاڭا باسشىلىقتىڭ الدىندا ەسكەرەتىن قانداي ماسەلەلەر بار دەپ ويلايسىز؟
- ءدىني باسقارمانىڭ باسشىلىعىنا كەلگەن جاس ازاماتتار «ءدىني باسقارمانىڭ جۇمىسىن قايتسەم جاقسارتام، قايتسەم جولعا قويامىن» دەپ ارەكەت ەتۋى كەرەك ەكەنى بەلگىلى. مۇمكىن ارەكەتكە كوشىپ تە جاتقان شىعار... مەنىڭ ويىمشا، قازاقستان مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسى قۇرىلتايىنىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ كەرەك. قۇرىلتاي - ەڭ تۇپكىلىكتى شەشىم شىعاراتىن جوعارعى قۇزىرەتتى ورگان. ءمۇفتيدىڭ ءوزىن قۇرىلتاي سايلايدى. وسى ۋاقىتقا  دەيىن 7 قۇرىلتاي وتكەن بولسا، جەتەۋىنىڭ دە قالاي وتكەنى ءبىزدى ويلانتپاي قويمايدى. ونىڭ سانى دا، قۇرامى دا، وعان قاتىسقان دەلەگاتتارى دا... سوندىقتان كەلەسى وتەتىن قۇرىلتايدى وتە جوعارى دارەجەدە وتكىزۋگە دايىندالۋ كەرەك. وعان قازاقستاننىڭ تۇپكىر-تۇپكىرىنەن لايىقتى عۇلامالار، عالىمدار، دىنگە جاناشىرلار، نامازحاندار، ايتار پىكىرى بار ادامدار جينالۋى قاجەت. ال سول قۇرىلتايدى جاقسىلاپ بەلگىلەپ، كەزەكتەن تىس وتكىزەتىن بولسا، سول قۇرىلتايدىڭ قۇزىرەتىندەگى ونشاقتى ماسەلە بار.  
بىرىنشىدەن، قمدب ءوزىنىڭ قۇجاتتارىن دۇرىستاپ الۋى كەرەك. وعان قۇرىلتايدا قابىلداناتىن جارعى، تاعى دا باسقا قۇجاتتار جاتادى. سونىمەن قاتار ەلىمىزدەگى ءدىن سالاسىندا قانداي كەلەلى ماسەلەلەردى اتقارۋ كەرەك، سونىڭ جوباسىن دايىنداپ، قۇرىلتايدىڭ دەڭگەيىندە شەشكەن ابزال.
ەكىنشى ماسەلە، قازاقستاندا ءدىني ناسيحات جولعا قويىلماعان. عۇلامالار كەڭەسىن قۇرسا، قازاقستاندا عۇلامالار از ەمەس، مەنىڭشە. وعان بۇرىنعى باس ءمۇفتي راتبەك قاجى دا، شىمكەنتتەگى ابدوللا قاجى دا شاقىرىلسا دەيمىن. باسقا ولكەلەردە دە سونداي قۇراندى جاتقا بىلەتىن قاريلار بار. سىرتتان كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ ىشىندە دە قۇراننىڭ ءتاپسىرىن جاقسى بىلەتىندەر جەتەرلىك. سونداي قاداۋ-قاداۋ ادامدار عۇلامالار القاسىنا جينالۋى كەرەك. ال قازىرگىگە دەيىنگى عۇلامالار القاسىنىڭ قۇرامى دۇرىس ەمەس. مىسال ءۇشىن، سەناتور عاريفوللا ەسىم، اكادەميك ومىرزاق ايتباي، سۇلتان سارتاەۆتارعا وكپەمىز جوق. بىراق ولار يسلامنىڭ عۇلامالارى ەمەس. يسلامنىڭ تۇپكى، شاريعات ماسەلەلەرىن شەشىپ، سوعان كەڭەس ايتا الاتىن ادامدار ەمەس. عۇلامالار القاسى - قۇرىلتايدان كەيىنگى دارەجەدە تۇرعان ورگان. قۇرىلتايدى ءۇش جىلدا ءبىر رەت شاقىرا ما، الدە كەزەكتەن تىس شاقىرا ما، وعان قاراماي، عۇلامالار القاسى ءۇش ايدا ءبىر رەت جينالىپ، قوردالانعان ماسەلەلەردى شەشىپ وتىرۋى كەرەك. سول كەزدە ءمۇفتيدىڭ ءوزىنىڭ جۇگى دە جەڭىلدەيدى، قوعامعا دا پايداسى تيەدى، سونىمەن قاتار ءدىني ماسەلەلەر بىرتىندەپ-بىرتىندەپ شەشىلە باستايدى. ءوزىنىڭ اينالاسىنداعى كادر ماسەلەسى دە وتە ۇلكەن جۇمىس. مۇنى دا عۇلامالار كەڭەسى ارقىلى اقىلداسىپ شەشۋ قاجەت. ۋاحابيزم، ءسالافيزم سياقتى سىرتتان كەلگەن، ءدىننىڭ ىشىندە بۇلدىرگى بولىپ كىرگەن حيزب ۋت-تاحرير سياقتى اعىمدار قازاقستاننىڭ قاي ايماقتارىندا كەڭ ەتەك جايىپ كەتكەن، ولاردىڭ قالاي الدىن الۋ كەرەك، بۇلدىرگى اعىمدارمەن قالاي كۇرەسۋ كەرەك، وسىلاردىڭ ۇلكەن باعدارلاماسى جاسالسا. ءدىن يسلامنىڭ قازاقستانداعى ورنى، ونىڭ قارجى-قاراجات جۇيەسى قانداي بولماق؟ مەشىتتەردى سالدىرتقان، سالعىزعان پرەزيدەنت، سوسىن اكىمدەر، كاسىپكەرلەر بولاتىن. بۇرىنعى باس ءمۇفتيدىڭ، يمامداردىڭ بۇل ىسكە ونشا قاتىسى بولعان جوق. ولار تەك اشىلۋىندا، سالتاناتتى جاعدايعا قاتىسادى. ونى ارى قاراي ۇستاپ تۇرۋ، توزدىرماۋ، جاقسى جاعدايدا قىزمەت اتقارتۋ، جاماعاتتىڭ كوپ بولۋى، مەشىتتىڭ كۇندەلىكتى قارجى-قاراجاتىنا بايلانىستى. بۇل قاراجات تەك قانا جاشىككە ساداقا سالۋمەن نەمەسە ۇرلاپ-بورلەۋمەن ەمەس، قازىرگى زامانعا لايىق بانكومات جۇيەسى بار دەگەندەي، قولما-قول اقشالاي ەمەس، ەسەپ-قيساپ جۇيەسى ارقىلى ەلەكتروندى تۇردە كورسەتىلىپ تۇرۋى قاجەت. سوسىن ونىڭ قازاقستان بويىنشا تارالۋىن دا قاداعالاعان ابزال. مىسالى، باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى يمامنىڭ الاتىن ايلىعى مەن شىمكەنتتىڭ سايرام اۋدانىنداعى يمامنىڭ ايلىعىن سالىستىرۋعا بولمايدى. ءبىر جەردىڭ جاماعاتى كوپ، ءبىر جەردىڭ جاماعاتى از. بىراق يمامدار ايلىقتى ءبىر دەڭگەيدە الىپ، ورتالىقتان ءبولىپ تۇرسا، ول وتە جاقسى بولار ەدى. سوسىن مەشىتتەر تۇسكەن ءتۇسىمنىڭ 30 پايىزىن ءدىني باسقارماعا اۋدارىپ تۇرادى. ول اقشا قايدا كەتتى، زەكەت، ساداقا ماسەلەسى قالاي شەشىلىپ جاتىر؟ جاڭادان كەلگەن جاستاردىڭ الدىندا كوپ جۇمىس تۇر، قىسقاسى. 20 جىل بويى قمدب-دا قانداي ماسەلەلەر قوردالانىپ، جيناقتالىپ قالدى، سولار بىرتىندەپ-بىرتىندەپ شەشىمىن تاپسا، تۇركيادا، باسقا مەملەكەتتەردە قالاي شەشىلىپ جاتىر، سونى ەسكەرسە دەيمىز.
- قازىرگى جاڭادان كەلگەن باس ءمۇفتي «ءدىن سالاسىندا تانىمال بولعان كىسى ەمەس» دەگەن اڭگىمە ايتىلىپ ءجۇر. «قايتا جاس، جىگەرلى ادامنىڭ كەلگەنى جاقسى بولدى» دەۋشىلەر دە بار. ءسىز قاي جاعىنداسىز؟
- بۇل سۇراق قازىر قوعامدا وتە وزەكتى بولىپ تۇر. مۇرات تەلىبەكوۆ سياقتى اشىنعاندار كەشە ءبىر پىكىر ايتىپتى: «ەشكىم تانىماعان، ەشكىم بىلمەيتىن ادامدى جالعىز ءوزىن بالاماسىز قالاي سايلايدى؟ ونداي ءتارتىپ بولاتىن بولسا، باس مۇفتيلىككە ۇلتتىق بانكتىڭ توراعاسى گريگوري مارچەنكونى دا ساقالى بار ەكەن دەپ سايلاي سالمايمىز با؟»، - دەپتى. ەندى وسىعان دەيىن جەتتىك، كوردىڭىز بە؟ ول ەندى مىسىردا وقىپ كەلگەن. ءدىني باسقارمادا ىستەگەن. بىراق باس ءمۇفتي بولاتىن ادام حالىققا تانىمال بولۋ كەرەك. ونىڭ بەلگىلى ءبىر ماسەلەلەر بويىنشا پىكىرى، كوزقاراسى دا بەلگىلى بولۋ كەرەك. مىسال ءۇشىن، ەرتەڭ وعان ۋاحابيزم تۋرالى ءپاتۋا ءبىلدىرۋ كەرەك بولادى. سوندا ونىڭ ءپاتۋاسى بىزدەگى شاريعي ماسەلەلەرگە قايشى كەلىپ جاتاتىن بولسا، قوعام قايتپەك سوندا؟ سونداي-سونداي ماسەلەلەردىڭ باسىن شەشىپ الىپ قانا، باس مۇفتيلىككە سايلاۋىمىز كەرەك ەدى. كەزىندە ءابساتتار دەربىسالى دە اياقاستىنان كەلدى. ەندى مىنا جاس ازامات تا سولاي كەلىپ وتىر. نەگىزى جاس ءارى وقىعان ازاماتتىڭ بولعانىنا قارسى ەمەسپىز. دەگەنمەن بەلگىلى ءبىر پرينتسيپتەر بويىنشا، ەڭ باستىسى شاريعات بويىنشا مىڭداعان جىلدار بويى قالىپتاسقان ۇعىم سول، باسشى بولاتىن ادام، ءدىن باسشىسى بولسىن، ەل باسشىسى بولسىن، ونىڭ اكە-شەشەسى نەكەلى جاعدايدا تۋدى ما، وسىنى ارنايى بەيتاراپ كوميسسيا تەكسەرۋى كەرەك. ەگەر نەكەسىز جاعدايدا تۋسا شايتان ارالاستى دەگەن ءسوز. ياعني شايتاني ادام بولادى. ول ادامدى باسشىلىققا قويۋعا بولمايدى، ونىڭ ارتىنان ەرگەن ادامدار شايتاني بولىپ كەتەدى. بۇل تەك قانا ءابساتتار مەن ەرجانعا عانا قاتىستى ەمەس، بولاشاقتا كىم بولسا، ول بولسىن، ولاردى قويۋ شارتتارىنىڭ ءبىرى. ال بىزدە مۇفتيلىككە سايلاۋ جۇيەسى قالىپتاسپاعان. قۇرىلتاي دۇرىس قالىپتاسپاعاننان كەيىن، بالاما، الۋان ءتۇرلى پىكىرلەر بولماعاننان كەيىن، بۇل قولجاۋلىق سياقتى بولىپ كەتەدى. جالپى تالقىعا ءتۇسىپ، سونىڭ ىشىنەن سۇرىپتالىپ بارىپ، سايلاناتىن بولسا، حالىق تا، عالىمدار دا قولداپ، جاقسى جۇمىس ىستەپ كەتەدى.
- «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىنىڭ ۇجىمى جاقىندا ءدىني باسقارماعا حات جولداپتى. سونى كورە الدىڭىز با؟
- وقىمادىم، بىراق سىرتتاي ەستىپ جاتىرمىن...

قازاقستاندا يسلامي-شاريعي ءبىلىم جۇيەسى جولعا قويىلعان جوق
- ءدىني باسقارمانىڭ الدىنا «ابايلىقتار» ون ماسەلە قويىپتى. سونىڭ بىرەۋىندە «قازاقستاندا ءدىني ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورىندارىنىڭ جۇيەسى بىركەلكى ەمەس» دەپتى. جالپى قازاقستانعا ستاندارتتى ءدىني ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورىندارى  قاجەت پە؟
- مىندەتتى تۇردە، بىزدە يسلامي ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى قالىپتاسۋى كەرەك. بۇعان جيىرما جىلىمىزدى جوعالتتىق. كەزىندە راتبەك قاجى دا بۇعان كۇش سالامىن دەدى، بىراق ناتيجەسىز بولدى. ول كىسى «يسلام ۋنيۆەرسيتەتى» دەپ قۇرىپ، وعان 21 جاستاعى جاس ازاماتتى رەكتور عىپ قويعانىن بىلەمىز. ول يسلام ۋنيۆەرسيتەتىن 1990 جىلدىڭ باسىنان 2000 جىلعا دەيىن قازىرگى يمامداردىڭ كوبى ءبىتىردى. بىراق يسلام ۋنيۆەرسيتەتى قازاقستانداعى ءدىن، ءبىلىم تۋرالى زاڭعا بايلانىستى جۇمىس ىستەمەگەننەن كەيىن، ءبىلىم مينيسترلىگىندە يسلام ۋنيۆەرسيتەتى دەپ تىركەلمەگەننەن كەيىن، ارنايى ديپلوم بەرۋگە قۇزىرەتتى بولمادى. ال 2000 جىلى باس ءمۇفتي بولىپ كەلگەن ءابساتتار دەربىسالى «مەن قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە پرورەكتور بولىپ ىستەگەم، ءبىلىم سالاسىندا عىلىم دوكتورىمىن، پروفەسسورمىن. سوندىقتان بۇل ماسەلەنى تەز شەشىپ تاستايمىن» دەپ بەلسەنە كىرىسىپ، ارتىق-ارتىق سوزدەر ايتقانىن بىلەمىز. ون ءۇش جىل بويى ول ماسەلەنى ءابساتتار قاجى دا شەشكەن جوق.  «نۇر مۇباراك» ۋنيۆەرسيتەتى راتبەك قاجىنىڭ كەزىندە نەگىزى قالانىپ، كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلىپ جاتقان بولاتىن. مىسىر جاقتان مىسىردىڭ ءدىن مينيسترلىگى قۇرىلتايشى بولسا، قازاقستان تاراپىنان قازاقستان مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسى قۇرىلتايشى بولۋى كەرەك بولاتىن. 2000 جىلدىڭ باسىندا قازاقستاننىڭ مادەنيەت، اقپارات جانە قوعامدىق كەلىسىم مينيسترلىگى ءوزىمىز جاقتان قۇرىلتايشى بولىپ بەكىدى. ول كەزدە، بىلەسىڭ، ءدىن تۋرالى زاڭ 1992 جىلعى ەدى. «مەملەكەت ءدىننىڭ ىسىنە ارالاسپاۋى كەرەك» دەگەن تارماق بار. سوندىقتان مادەنيەت مينيسترلىگى ءدىن كادرلارىن دايىندايتىن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قۇرىلتايشىسى بولۋى زاڭعا دا قايشى ەدى. قازىرگى ءبىلىم تۋرالى زاڭنىڭ نەگىزىندە ءتۇپ-تۇقيانىن تەكسەرىپ قاراساڭىز، بۇل ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جۇمىس ىستەپ تۇرعانى زاڭسىز بولىپ شىعادى. سوندىقتان ءبىزدىڭ قوعامدا جوعارى ءبىلىم بەرەتىن يسلام ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭدىق نەگىزى ءالى جاسالعان جوق.
ەكىنشى ماسەلە، ولارعا كىم ۇستازدىق ەتەدى؟ بىزدە ءدىن سالاسىندا ۇلكەن عالىمداردىڭ، فيلولوگتاردىڭ بىرەۋى مىسىردان، بىرەۋى تۇركيادان، بىرەۋى ساۋد ارابيادان وقىپ كەلىپ جاتىر. ال ءبىز ءابۋ حانيفا مازحابىندامىز. بۇرىنعى 300 جىلعى ورىس وتارشىلدىعى، كەشەگى 70 جىلدىق كەڭەستىك اتەيستىك ءتارتىپ، سول كەزدە قالىپتاسقان تەرىس ۇعىمداردى بىرتىندەپ ارشىپ، قازىرگى قازاققا يسلامي جولىمىزدى كورسەتەتىندەي عالىمدار بىزدە جوقتىڭ قاسى. وسىنى دۇرىس قالىپتاستىرماساق، وزىمىزگە قىزمەت ەتەتىن دۇرىس يمامدار دا شىقپايدى. قازىر مىسىردا وقىپ كەلگەن ازاماتتاردى حاباشيلەر دەپ كىنالاپ جاتىر. ويتكەنى، مىسىردا «اعايىندى مۇسىلماندار» دەگەن توڭكەرىس جاساپ جاتىر. ول - باتىستىڭ جوباسى. باتىس ولارعا اقشا بەرگەن. سول ءال-ازھار ۋنيۆەرسيتەتى سۇلتان بەيبارىس قۇرعان ۋنيۆەرسيتەت. مىڭ جىل بويى يسلام الەمىنە ۇلكەن عىلىمي وردا بولىپ قىزمەت ەتىپ تۇردى. الايدا سوڭعى ءجۇز جىلدىڭ ىشىندە بۇل ۋنيۆەرسيتەتتىڭ وزەگىنە قۇرت ءتۇستى. ونىڭ ىشىنەن وتە قيىن ادامدار شىعا باستادى. مىسالى، قۇرانيت دەگەن تەرىس اعىم بار. ول امەريكاداعى ورتالىققا باعىنادى. 1974 جىلى ءال-ازھار ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن ءابىلمانسۇر دەگەن اعامىز قۇرانيتتەردىڭ تەرىس اعىمىنىڭ تەورياسىن جاساپ، بىزگە جىبەردى. يسلامنىڭ ءوزىنىڭ ىشىنەن ىرىتەتىن ءتۇرلى تەرىس اعىمداردىڭ تەوريالىق، پراكتيكالىق نەگىزدەرىن جاساپ جاتقاندار وسى ءال-ازھار ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەندەر. ونىڭ سىرتىندا 2006 جىلى بىزدە مىنانداي جاعداي بولدى. ءوزىم شەتەلگە ءبىر ساپارمەن بارا جاتقان كەزدە، ماعان كوپ ازاماتتار حابارلاسىپ كومەك سۇرادى. مىسىردا وقىپ جاتقان جيىرما ۇشتەي قازاق جاستارىن، بەتتەرىنە پەردە جاپقان مەملەكەتتىك قۇپيا اسكەر كەلىپ، ءبىر ءتۇننىڭ ىشىندە تۇرمەگە توعىتادى. «تەرىس اعىم وقىپ جاتىر» دەگەن جەلەۋمەن. دەرەۋ پرەزيدەنت اكىمشىلىگى بار، ونىڭ جانىنداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميسسيا بار، سوسىن سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى بار، سولارعا اتتارىن اتاپ، حات جازۋعا كەڭەس بەردىم. ول جەردە ءوزىم تانيتىن ازاماتتارعا دا ءوتىنىش جاسادىم. ولار سول ىسكە ارالاسىپ، قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى نوتا بەرىپ، ەكى-ءۇش كۇننىڭ ىشىندە قاراپ، ول جاقتاعى ەلشىمىز ارالاسىپ، جاستاردىڭ ءبارىن شىعارىپ الۋعا سەبەپشى بولدى. مۇنى ايتىپ وتىرعان سەبەبىم، ول جەردە وقىعان جاستاردىڭ كىمنەن، قاي باعىتتا  ءدارىس العانىن ءبىز بىلمەيمىز. بۇل - كوڭىلدەگى كۇماندى ۇلعايتىپ تۇرعان ماسەلە. سوندىقتان قازاقستاننىڭ جوعارى ءدىني ءبىلىم بەرەتىن ورداسى سونداي-اق مىقتى ۇستازدارى، عۇلامالارى بولۋىنا جاعداي جاسالۋى كەرەك. سوندا عانا ءبىز ءوزىمىزدىڭ مۇددەمىزدى كوزدەيتىن ءدىني كادرلاردى دايىنداپ شىعارا الامىز.
ال ءابساتتار قاجىعا قايتىپ ورالاتىن بولساق، راتبەك قاجىنىڭ كەزىندە بولعان يسلام ۋنيۆەرسيتەتىن وزگەرتىپ، قازاق ۋنيۆەرسيتەتى دەگەن سياقتى جاڭا وقۋ ورنىن اشامىن دەدى، بىراق ودان ەشتەڭە شىقپادى، زاڭ جاعىنان دا، قارجى جاعىنان دا. ودان كەيىن قازاق يسلام ۋنيۆەرسيتەتى دەپ اشۋعا ارەكتە جاسادى. مىسىر جاعىنان 500 مىڭ با، الدە ميلليون دوللار ما، اقشا الدى، بىراق ونى دا اشقان جوق. ابدوللا قاجىنى رەكتور بولادى دەپ شاقىرعان، قۇجاتتارىن بەكىتكەن. بىراق ۇلكەن عۇلامانى رەنجىتىپ، قايتادان شىمكەنتكە قايتارۋعا تۋرا كەلدى. سودان ول العان اقشاسىن دا، باسقاسىن دا يگەرۋ ءۇشىن يمامداردىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ كۋرسىن اشتى. كۋرس دەگەن نە؟ جۇمىس ىستەپ جاتقان يمامداردى شاقىرادى دا، 2-3 اي ءدارىس بەرگەن بولادى. ولار ودان ۇلكەن ءبىلىم المايدى، سەبەبى، ولارعا ءدارىس بەرەتىن كادرلار جوقتىڭ قاسى. قازاقستاندا يسلامي-شاريعي ءبىلىم جۇيەسى جولعا قويىلعان جوق، ءسويتىپ.

باس مۇفتيدە ساقال بولعانى دۇرىس
- سوڭعى سۇراق، ساقالعا قاتىستى اراگىدىك داۋ تۋىپ تۇراتىنى بار بىزدە. «جاڭا سايلانعان باس ءمۇفتيدىڭ ساقالى جوق ەكەن» دەگەن اڭگىمە ايتىلىپ قالدى. پىكىرىڭىز قانداي؟
- ساقال - پايعامبارىمىزدىڭ سۇننەتى. ءوز باسىم 1992 جىلى ساقال قويدىم. ول كەزدە مەملەكەتتىك قىزمەتتە ءجۇردىم، ۆيتسە-مينيستر دەڭگەيىندە دە بولدىم، پرەزيدەنتتىڭ الدىندا دا جۇردىك. بىراق وسى كۇنگە دەيىن ماعان بىرەۋ «سەن ساقال قويىپسىڭ» دەپ تەرىس ءسوز ايتقان ەمەس. 1992 جىلدارى راتبەك قاجىنىڭ ساقالى بولعان جوق. كەيىن پرەزيدەنت بار، تاعى باسقالار ايتىپ ءجۇرىپ، ول كىسى ساقال-مۇرت قويدى. ءابساتتار قاجىعا: «ساقالىڭىزدى قويىڭىز، ءوسىرىڭىز، كوسە ەمەسسىز» دەپ پرەزيدەنت بىرنەشە رەت ايتتى. سودان كەيىن ول كىسى ساقال ءوسىردى. ال جاڭادان كەلگەن ءمۇفتي مەن ونىڭ ەكى نايبىنا قاراساڭىز، جىلماعاي، جوعارى كۋرستىڭ ستۋدەنتتەرى سياقتى. ونداي بولمايدى. بۇلار ءدىن قىزمەتكەرلەرى، ءبىراز جىل يمام بولىپ ىستەگەن. ولاردىڭ ءتۇرى دە، بەت-كەلبەتى دە، ءجۇرىس-تۇرىسى دا، كيگەن كيىمى دە سول قىزمەتىنە سايكەس بولۋى كەرەك. سوندىقتان حالىقتىڭ ايتىپ وتىرعان تىلەگى، ولاردىڭ جەكە باسىنا جاماندىق ويلاۋ ەمەس، كەرىسىنشە، ورىندى تالاپ دەپ ويلايمىن. ونى تالاپ ەتۋگە حالىقتىڭ حاقىسى بار. ول جەكە اكىمنەن نەمەسە مينيستردەن تالاپ ەتىپ جاتقان جوق قوي. باس مۇفتيدەن تالاپ ەتىپ جاتىر. 
دايىنداعان - بالجان مۇراتقىزى

"حالىق ءسوزى" گازەتى