ەندى قازاق ءتىلىنىڭ، ياعني، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ كوتەرەتىن  جاۋاپكەرشىلىگىن كەڭەيتىپ، اتقاراتىن ءرولىن كۇشەيتپەسە جانە وسى باعىتتا ءتۇرلى شارالاردى ۇيىمداستىرىپ، ارنايى باعدارلامالار قابىلداماسا  تىم  كەش بولادى. تاۋەلسىزدىك جىلدارى ۇلتىمىزدىڭ ءۇشىنشى ۇرپاعى جەلكىلدەپ ءوسىپ كەلەدى. ولاردىڭ بولاشاقتا مەملەكەتىمىزدىڭ شاڭىراعىن ۇستاپ تۇراتىن ناعىز وتانشىل بولىپ ءوسۋ ءۇشىن، انا ءتىلىمىزدىڭ رەسپۋبليكادا جان-جاقتى دامۋى، سونداي-اق، ونىڭ ەلدى، قوعامدى بىرىكتىرۋشى كۇشكە اينالۋى اسا قاجەت-اق. مىسالى: رەسەيدىڭ ءپاتريوتيزىمى - (وتانشىلدىعى) ونىڭ تىلىندە عانا. ال ەندى، امەريكانىڭ اسىرە ماقتانىشى -  دەموكراتياسى مەن ەكونوميكاسىنىڭ شارىقتاپ دامۋى، اسپەتتەپ ايتقاندا، «الەم قوجاسى» اتانۋى.

ەلىمىزدىڭ ءبىر ۋىسقا جينالماي تۇرعانى، بىزدەگى ەكى ءتىلدى قوعامنىڭ قالىپتاسۋى. قازىرگى كۇندەرى رەسپۋبليكامىزدا قازاقتاردىڭ سانى جەتپىس پايىزعا جەتتى (شىندىعىندا ودان دا كوپ بولۋى مۇمكىن). كەزىندە، ەلدەگى ءتول ۇلتتىڭ پايىزى ەلۋگە جەتپەي تۇرعاندا، ەكس-پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ بىزدەگى تەلەارنالاردىڭ بىرەۋىن عانا، ورىس تىلدىلەردى الدارقاتا ءجۇرىپ، ءايتىپ-ءبۇيتىپ، تولىقتاي قازاق تىلىنە كوشىرىپ ەدى. سوندا، قازاق ءتىلدى كورەرمەندەر ءبىر قۋانىپ ەدى. ال ەندى، قازىرگى كۇندەرى، سول ءبىر ارنانىڭ قازاقشاسى، ءبىزدىڭ وڭتۇستىك جانە باتىس ولكەلەرىنە، سونىمەن قاتار، وزگە دە قازاق ءتىلدى وڭىرلەرگە ازدىق ەتۋدە. ەلۋ دە ەلۋ دەگەننىڭ كۇنى باياعىدا وتكەن (بۇل تەوريا سوناۋ گ.ۆ.كولبيننىڭ تۇسىنداعى داۋىردە پايدا بولعان، سودان بەرى ءالى كەلەدى). ەلىمىزدە ۇلتىمىزدىڭ پايىزى بۇگىنگى كۇنى جەتپىستەن اسقان سوڭ جانە بۇل قازاق مەملەكەتى بولعاندىقتان، ەڭكەيگەن قارتىنان باستاپ، ەڭبەكتەگەن بالاسىنا دەيىن تەلەديدارعا ءار ۋاقىت تەلمىرەتىندىكتەن، بىزگە قازاق تىلىندە سويلەيتىن ارنالاردىڭ سانىن كوبەيتۋ، بۇگىنگى كۇننىڭ باستى تالابى. «قازاقستان» تەلەارناسى سەكىلدى، «حابار» ارناسىن دا، تولىقتاي قازاق تىلىنە كوشىرۋ كەرەك. ۋاقىتى كەلدى.  سولتۇستىكتەگى كىشىگىرىم ورىس ءتىلىدى قوعامعا ءجون-جوسىقسىز جالتاقتاي بەرۋدىڭ كەرەگى جوق. ولارعا ەلىمىزدەگى كوممەرتسيالىق جانە رەسەيدىڭ بىزدەگى (اتىس-شابىسقا تولى) تەلەارنالارى دا جەتكىلىكتى. ۇلتتىق ءتىلىمىزدى، ءداستۇرىمىزدى، سونداي-اق، سەنىمىمىزدى ء(دىنىمىزدى) وزگە ءتىلدىڭ ىقپالىنا تۇسپەي جانە ۇيىعان ورتامىزدى ىرىتپەي،  ۇستاپ تۇرۋىمىز كەرەك.

تاعى ءبىر ايتارىمىز، ارالاس مەكتەپتەردىڭ سانىن قىسقارتۋ، وقۋ-اعارتۋ مينيستىرلىگىنىڭ كۇن تارتىبىندە تۇرۋى ءتيىس. ول ءۇشىن، رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى  بالاباقشالاردىڭ تەك قانا مەملەكەتتىك تىلدە بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. سوندا، وزگە تىلدەگى مەكتەپكە باراتىن جەتكىنشەكتەردىڭ سانى، كۇرت كەميدى.

وسىدان ءبىراز جىلدار بۇرىن يمانعالي تاسماعامبەتوۆ اعامىز استانا قالاسىنىڭ اكىمى بولىپ جۇمىس ىستەپ جۇرگەندە، قالا تۇرعىندارىمەن كەزدەسۋىندە: «بيىل ەلوردادا ەلۋ بالاباقشا اشىلدى، ەلۋىدە انا تىلىمىزدەگى بالاباقشالار»، - دەپ ايتقانىن تىڭداپ ەدىم. مىنە، وسىلاي جاڭادان اشىلاتىن بوبەكجايلاردى قازاق تىلىندە ىسكە قوسۋ، سونىمەن قاتار، بۇرىننان كەلە جاتقان ەكى ءتىلدى توبى (قازاق، ورىس تىلىندەگى) جۇمىس ىستەيتىن بالاباقشالاردى مۇمكىندىگىنشە  مەملەكەتتىك تىلگە اينالدىرۋ، قاجەت. بۇل انا ءتىلىمىزدىڭ ەلىمىزدە كەڭىنەن قانات جايۋىنا ۇلكەن كومەك بولارى ەدى.

سونداي-اق، ءتىلىمىزدىڭ كۇشەيۋىنە، اتا زاڭىمىزدا مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلى بولعان سوڭ، مەملەكەتتىك قىزمەتكە جاڭادان قابىلداناتىن جاستاردىڭ، وسى تىلدە ەمتيحان تاپسىرۋىن زاڭداستىرۋ كەرەك-اق. كەيىنگى كەزدە، ەلىمىزدىڭ ازاماتتىعىن الۋ ءۇشىن، قازاق تىلىنەن ەمتيحان تاپسىرۋدى ۇكىمەت ىسكە اسىرىپ جاتىر ەمەس پە؟! سوندا، بيلىك دالىزىندە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ  جاعدايى جاقسارىپ جانە رەسپۋبليكا اۋماعىندا قاپتاعان قارا ورىستاردىڭ سانى قىسقارار  ەدى.

تاريحقا ءۇڭىلىپ قاراساق، ءبىزدىڭ ۇلتىمىز ءبىر ەمەس، بىرنەشە يمپەريالار قۇرعان ەل-جۇرت بولىپ تابىلادى. دەگەنمەن، ءبىز تۇرمىس كەشىپ جاتقان ءتول مەملەكەتىمىزدە كوكىرەگىمىزدى كەرىپ  ماقتاناتىن، ءوز ۋاقىتىندا اتا-بابالارىمىز قۇرعان،  ۇلى تاريحىمىزعا ارنالعان ەشبىر داقپىرتتى اتاۋلار جوق. مىسالى: كەيىنگى جىلدارى سارىارقانىڭ توسىندە، كەزىندەگى جوشى قاعاناتى قۇرعان  التىن وردا يمپەرياسىنا بايلانىستى ايتارلىقتاي جۇمىستار جاسالىنىپ جاتقانىن كورىپ ءجۇرمىز. بىراق، سولتۇستىكتەگى ەسۋاس كورشىمىزدەن قورقىپ، وتە قۇپيا اتقارىلۋدا. ءتىپتى، وسى جۇمىس جايىندا جانە ونىڭ تاريحي ءمان-ماعىناسى جونىندە جاستارىمىزدىڭ كوبى بىلمەيدى دە. سوندىقتان، ەلىمىزدەگى ءبىر قالانىڭ، نەمەسە ەلوردامىز استانانىڭ اتىن التىن وردا قالاسى دەپ اتاساق، ارتىق بولماس! شىندىعىندا، بۇل ۇلتىمىز ءۇشىن جانە الدىمىزداعى كەلەر جاس ۇرپاق ءۇشىن، ۇلكەن وتانشىلدىقتى (پاتريوتيزم) تۋعىزار ەدى. سونىمەن قاتار، اينالاداعى ۇلكەندى-كىشىلى مەملەكەتتەرگە، اسىرەسە ەكى جاعىمىزداعى  ايداحار مەن ايۋعا كەرەمەتتەي سەس بولارى ەدى. ەل بولۋ ءۇشىن، ۇلتقا  كەرەكتى ىستەردى اتقارۋ ، بيلىكتىڭ نەگىزگى مىندەتىنىڭ ءبىرى دەپ ۇعۋىمىز قاجەت -اق. ەلدىڭ ۇلى  بولا الماعان بيلىك، ەشۋاقىتتا اعاسى دا بولا المايدى.

بەيسەنعازى ۇلىقبەك،

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz