كوپتەن بەرى باق بەتتەرىندە دە، الەۋمەتتىك جەلىلەردە دە قر سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ بۇگىنگى احۋالى تۋراسىندا ماقالالار جازىلىپ، سان الۋان پىكىر ايتىلىپ ءجۇر. وداق مۇشەلەرىنىڭ مۇشكىل ءحالى، پايدالانىلماي جاتقان شەبەرحانالار، جارياعا شىقپايتىن قارجىلىق ەسەپ، تاستاندى بالاداي تاسادا قالىپ جاتقان جاس سۋرەتشىلەر – وسىنىڭ بارىنە دالەل-دايەكتەر كەلتىرىلگەن اقپاراتتار سايتتاردا دا جارىق كورىپ جاتىر. ماسەلەنىڭ ءمان-جايىنا قانىعۋ ءۇشىن سۋرەتشىلەرگە حابارلاسقان ەدىك. كەيبىرى جاۋاپتان جالتاردى، كەيبىرى: «وداقتىڭ بىزبەن جۇمىسى جوق، ەندەشە ءبىز دە ول تۋرالى جاق اشپايمىز»، دەپ جاۋاپ بەردى. ال بىزگە پىكىر بەرگەن ءۇش كىسى دە جاقىندا سو-نىڭ سەزى وتەتىنىن ايتىپ، بۇگىنگى جاعدايلارى قالاي ەكەنىن جەتكىزدى.

ءدال وسىلاي جۇرە بەرسەك، بارىمىزدى جوققا شىعارامىز

سەمبىعالي سماعۇلوۆ،

سۋرەتشى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى:

- قۇدايشىلىعىن ايتساق، سۋرەتشىنىڭ قوعامداعى ءرولى نولگە تەڭ بولىپ وتىر. نەگە بۇلاي دەيمىن؟ ويتكەنى مەن شەت ەلدەرگە ءجيى بارامىن. دامىعان مەملەكەتتەرگە تابانىڭىز تيە قالسا، سۋرەتشىنىڭ ءرولى ۇشاقتان تۇسە سالىسىمەن بايقالا باستايدى. گەوگرافيالىق، كليماتتىق جاعدايىنا بايلانىستى قالانىڭ كورىنىسى، اسفالتتار مەن كوشەدەگى بەلگىلەردىڭ، باننەرلەر مەن پلاكاتتاردىڭ، ەسكەرتكىشتەر مەن عيماراتتاردىڭ بوياۋى – ءبارى-ءبارى الىستان كوز تارتىپ، كاسىبي سۋرەتشىنىڭ قولتاڭباسىن ايعاقتاپ تۇرادى. ال بىزدە شە؟ بىزدە ءبارى باسقاشا. ماسەلەن، باس قالامىزدىڭ ءوزى سۋىق تارتادى. ويتكەنى كوك – سۋىق رەڭ. سۇپ-سۇر اسپان، سۇر اسفالت، قاپ-قارا كيىنگەن ادامدار، ونىڭ ۇستىنە، تۋىمىزدىڭ ءتۇسى كوك دەپ جارناما باننەرلەرىنىڭ ءوزىن سول تۇسكە بويايدى – مۇنىڭ ءبارى ادامنىڭ ەڭسەسىن ەزەدى. دەگەنمەن استانا كەشكە تامان ادەمى كورىنەدى، سەبەبى شامدار جانادى. نەگە بۇلاي دەسەڭىز ايتايىن، سۋرەتشىلەردى مامان قۇرلى، دۇرىسى، ادام قۇرلى كورمەيدى. بۇنىڭ ءبىر سەبەبى ارناۋلى ءبىلىم وشاعىنىڭ جوقتىعىندا جاتىر. ءبىلىم جۇيەسى دۇرىس ەمەس. سۋرەتشىلىكتى وقىعىسى كەلەتىن جاستاردىڭ ءبىرى تەاتردىڭ، ەكىنشىسى مۋزىكانىڭ قولتىعىندا. ال قىرعىزستاندا دا، وزبەكستاندا دا سۋرەتشىلەر اكادەمياسى بار. قازاقستاندا ونىڭ كولەڭكەسى دە جوق. كەرەك بولسا، بىزدە ناتۋرا تابۋ ءۇشىن يت الەككە تۇسۋگە تۋرا كەلەدى. پەتەربوردا ستۋدەنت جىلقىنىڭ سۋرەتىن سالامىن دەسە جەتەلەپ الدىنا اكەپ بەرەدى. «بەسىگىڭدى تۇزە» دەگەن قازاق. قازىرگى جاعدايدا وسىناۋ ءسوزدى ءسال وزگەرتىپ «وقۋ ورنىڭدى جوندە» دەسەك، ماتەلدىڭ ءمانى وزگەرىپ كەتە قويماس ءسىرا!

سۋرەتشىلەردىڭ جاعدايى قوردالانعان، كۇننەن-كۇنگە قيىنداپ بارا جاتىر. سول ءۇشىن قر سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ توراعاسى جۇيەلى ءسوز ايتا الاتىن مامان بولۋعا ءتيىس. ارينە، ايتقان ءسوزىن ورىندايتىن كىسى كەرەك الدىمەن. ول شىعارماشىلىقپەن اينالىساتىن سۋرەتشىلەردىڭ جاعدايىن جاساۋى قاجەت. سودان سوڭ كورمەلەر وتكىزۋ، الىس-جاقىن شەتەلدەرمەن بايلانىس ورناتۋ جاعى دا اقساپ جاتىر. ال ءدال وسى باعىتتا جۇرە بەرسەك، بارىمىزدى جوققا شىعارامىز.

جاقىندا سو-نىڭ سەزى وتەدى. سول كەزدە جاڭا توراعا سايلايمىز. كانديدات بولىپ ءۇش كىسى تىركەلگەن ەكەن. مەن سۋرەتشىلەر اكادەمياسىن اشۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەن جامبىل ناتباەۆتى قولدايمىن.

وسى باتپاقتان الىپ شىعاتىن ادام كەرەك

احمەتجان احاتباكيەۆ،

سۋرەتشى، قازاقستانىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى:

- كەلەسى جىلى سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ قۇرىلعانىنا 90 جىل تولادى. بۇرىن وتە ابىرويلى، بەت-بەدەلدى، عاجايىپ سۋرەتشىلەر مۇشە بولعان وداعىمىز دۇركىرەپ تۇرعان ەدى. بىراق، قازىر سو-نىڭ جاعدايى وتە ناشارلاپ كەتتى. ويتكەنى، بەس جىلعا تايادى، ەشقانداي كونفەرەنتسيا، دۇنيەجۇزىلىك كورمەلەر، پلەنۋمدەر وتپەدى، وتكەننىڭ وزىندە ەستىمەدىك. ول بىلاي تۇرىپتى، قارجىلىق ەسەپتەر دە دۇرىس ەمەس، ناقتى كىرىس-شىعىس تۋرالى وداق مۇشەلەرى بەيحابار. شەتەلدەرمەن قارىم-قاتىناس ساپ تىيىلدى. قالا بەردى، مينيسترلىكپەن دە بايلانىس بار ما، جوق پا – بىلمەيمىز. كەي شەبەرحانالارىمىز تاستاندى: ىشىندەگى دۇنيەلەر سىنىپ، ۇرلانىپ جاتىر. كەي شەبەرحانالاردا، ءتىپتى، سۋ دا، اجەتحانا دا جوق.  جاعداي وتە ناشار. اتالعان ۋاقىت ارالىعىندا باسشى بولعان كىسىمىز ءارتۇرلى ماسەلەلەر مەن سۇراقتاردى بىزبەن اقىلداسپاي، ءوزى عانا شەشتى. بۇل – سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ جارعىسىنا قارسى ارەكەت. مۇنىڭ ءبارى ۇلكەن جينالىستا، وداق مۇشەلەرىمەن كەلىسە وتىرىپ اتقارۋعا ءتيىس شارۋالار ەمەس پە ەدى؟!

جەلتوقسان ايىنىڭ 23-ءى كۇنى سەزد وتەدى، جاڭادان توراعا سايلايمىز. بەس جىل بويى وسى قىزمەتتە بولعان ومىربەك جۇبانيازوۆ ءوزىن تاعى دا ۇسىنىپتى. جەكە باسىم بۇعان قارسىمىن. مەن عانا ەمەس، وداق مۇشەلەرىنىڭ كوبى قارسى. توراعالىققا كانديدات بولىپ جاتقان قالعان ەكى ۇمىتكەردىڭ باعدارلامالارىن وقىپ شىقتىم. ەكەۋى دە مىقتى مامان، ساۋاتتى ازاماتتار. ارينە، سۋرەتشىلەر تاڭداۋىن جاسايدى. مەن تەك ءبىزدى وسى باتپاقتان الىپ شىعاتىن ادام عانا جاۋاپكەرشىلىگى مول ءىستىڭ باسىندا جۇرسە دەپ تىلەيمىن.

جاس سۋرەتشىلەر تەنتىرەپ كەتتى

تولقىن تابىسبەك،

سۋرەتشى:

- سۋرەتشىلەر وداعى نەگە كەرەك؟ قوعامدىق بىرلەستىك سول ۇيىمعا قابىلدانعان ادامداردىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋگە، جاعدايىن جاساۋعا، ءبىر-بىرىمەن تاجىريبە الماسۋ ارقىلى شەبەرلىگىن شىڭداپ، كورمەلەر ۇيىمداستىرىپ، شىعارمالارىن ناسيحاتتاۋعا، شىعارماشىلىعىنىڭ جاڭا تىنىسىن اشىپ، تىڭنان جول ىزدەۋگە ارنالعان. ارينە، سولاي بولسا عانا قازاق سۋرەت ونەرىنىڭ كوكجيەگى كەڭيدى، كەڭگە قۇلاش سەرمەيدى. بىراق ەسەپ بەرۋ ءۇشىن عانا كورمە ۇيىمداستىرعان بولىپ، قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرۋعا بولمايدى. مۇنداي ۇيىمدى باسقاراتىن ادام ارت-مەنەدجەر بولۋعا ءتيىس. «بىرەۋدىڭ كوزى جاقسى، بىرەۋدىڭ ءوزى جاقسى» دەگەن قازاقىلىق بۇل جەردە جۇرمەيدى. باسشىلىققا كەلگەن ادام ۋادەسىن بەرگەن ەكەن، وندا ول ءوز ەركىمەن موينىنا جۇكتەگەن مىندەتتەمەلەرىنىڭ اياسىندا وداق مۇشەلەرىنە، ءتيىستى ورگاندارعا اتقارعان ىستەرىن جاريا تۇردە ايتۋى، قورعاپ شىعۋى كەرەك. مەرزىمى ءتامام بولعاندا ۋادەسىنىڭ تىم بولماعاندا جارتىسىن ورىنداي الماعان باسشى كەلەسى بەسجىلدىقتان دامەلەنبەسىن. ورنىنا كەلگەن ادامنىڭ كومەكشىسى بولسىن.

قازىر جاس سۋرەتشىلەر تەنتىرەپ كەتتى. شەبەرحانالارمەن قامتىلماعان، وداقتان كومەك الماعان ولار ايىنا ەڭ كەمى 70-80 مىڭ تەڭگەگە شىعارماشىلىق جاي جالداپ، جانكەشتىلىكپەن جۇمىس ىستەپ ءجۇر. مۇنداي اقشاعا ءالى كەلمەيتىندەر بولسا، جەرتولەلەر مەن شاتىرلاردى، قۋىس-قۋىستاردى پانا تۇتىپ، قالامىنان ايىرىلماعانىنا عانا شۇكىر ەتەدى.  ايتپاقشى، سيمپوزيۋمدار مەن كورمەلەر ۇيىمداستىرىلىپ تۇرادى. شەتەلدەردە بولاتىن وسىنداي جيىندارعا دا ەلىمىزدىڭ سۋرەتشىلەرى بارادى. دەگەنمەن بارىندە جۇرەتىن سول – ساۋساقپەن ساناپ الارلىق كىسىلەر. جاستاردىڭ كوبى مۇنداي «جاقسىلىقتاردان» شەت قالىپ جاتادى. مۇنىڭ ءبارى وداقتاعى ۇيلەستىرۋ جۇمىستارىنىڭ ناشارلىعىنان عانا حابار بەرەدى.

مىسالى، جازۋشىلار وداعى – ءبىز سەكىلدى قوعامدىق بىرلەستىك، ياعني، مەملەكەتتىڭ قامقورلىعىنان تىس. ولاردىڭ باسشىلىعى ۇكىمەتكە الاقان جايماي-اق ءتۇرلى-ءتۇرلى تەندەرلەرگە قاتىسىپ، مەتسەناتتارمەن بايلانىسىپ، قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساپ جاتىر. جىلىنا پالەنباي ادەبي بايگە، شىعارماشىلىق تۋرلار، كونفەرەنتسيالار وتكىزەدى، وداق مۇشەلەرىنىڭ كىتاپتارىن شىعارىپ بەرەدى. دەمەك، ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتتەرى مىقتى دەگەن ءسوز. تاريحقا ۇڭىلسەك، نەبىر سۋرەتكەرلەرگە اتىمتاي جومارت ازاماتتار قولداۋ بىلدىرگەن. ولار قازىر دە بار. تەك ىزدەپ تاۋىپ، سويلەسۋ كەرەك. بۇل كەيىنگى بەس جىلدا توراعالىق ەتكەن ومىربەك جۇبانيازوۆقا عانا ەمەس، ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العالى بەرگى جىلداردىڭ بارىنە قاتىستى.

سپورتشىلاردىڭ جەكە زالدارى بار. ال جاس سۋرەتشىلەردى ىزدەپ الماتىعا بارا قالساق، ەشقايسىسىندا شەبەرحانا جوق. وسىنداي جاعدايدا وتىرىپ، ولار ونەردى قالاي گۇلدەندىرەدى؟ ەلىمىزدە تالانتتى جاس سۋرەتشىلەر جەتەرلىك. بىراق الەم بىلمەي كەلە جاتىر. نەگىزى جاعداي جاسالسا، نەبىر جاستاردى كوتەرىپ اكەتەر ەدى. ەكىنشىدەن، ىشىنەن ىرىكتەپ ەڭ تالانتتى دەگەن جاستارعا ءار جىلى اي سايىن بەرىلەتىن ستەپەنديا تاعايىنداۋ كەرەك. سودان سوڭ سول جاستاردىڭ بارلىعى باراتىنداي جىلىنا ءبىر رەت سيمپوزيۋم وتكىزۋ كەرەك. جانە، جىلىنا ءبىر رەت ۇلكەن كولەمدە كورمە جاساۋىمىز قاجەت، سول كورمەدەن مۇراجايلار كوللەكتسيا ساتىپ الۋعا ءتيىس. ءۇمىت سوندا عانا اقتالماق.

سۋرەتشىلەر وداعىنا تۇبەگەيلى وزگەرىس، رەفورما قاجەت. الداعى سەزدەن وسىنى كۇتەمىز!

Abai.kz