جاقىندا «ۇلان» گازەتىنەن ءبىر ماقالانى وقىپ، جاعامدى ۇستادىم. نەگە دەيسىز عوي؟ سەبەبى، قازاق كينوسىنىڭ جارىق جۇلدىزىنىڭ ءبىرى «مەنىڭ اتىم قوجا» ءفيلمىنىڭ كورسەتىلۋىنە تيىم سالماقشى ەكەن. ۇرپاقتىڭ پسيحولوگياسىنا كەرى اسەر ەتەدى ەكەن دەيدى.

تۇرىكتىڭ تالاي كينوسى كوگىلدىر ەكرانىمىزدا تايراڭداپ جۇرگەندە، ءبىزدىڭ جاقۇت جىلارىمىز ونىڭ كولەڭكەسىندە نەگە كورىنبەي جاتۋى قاجەت؟ قوجادان ۇلگى الماساڭ، وعاش قىلىق بايقامادىم. ءتارتىبى بۇزىلعان وقۋشى ءوزىنىڭ ۇستازدارىنىڭ، اتا-اناسىنىڭ الدىندا كەشىرىم سۇراپ جاتسا نەسى بار ەكەن؟ بۇزىق بالا دەيتىندەي ەمەس، كينودا قوجانى ءوزىنىڭ ومىرىندە اكەسى جوق بولىپ قينالسا دا، قاتارىن كۇلدىرىپ، كورەرمەندى ۇلكەن وي مەن سۇلۋلىقتىڭ اراسىنا كىرگىزەتىن كەيىپكەر ەتىپ كورسەتەدى.

تۇرىكتىڭ «دەنيزىن» كۇللى قازاق جولىقتىردى. شىندىقتى كورسەتەمىز دەپ، ناعىز وتىرىكتىڭ قايماعىن بەينەلەيدى. ناعىز ماحابباتتى سۋرەتتەيمىز دەپ، بۇگىن بىرەۋمەن جۇرەدى، ەرتەسى ونىڭ جاقىن قۇربىسىمەن جۇرەتىن جاستاردىڭ اراسىنان جوق ماحابباتتى كورسەتسە، ناعىز سۇيىسپەنشىلىككە تولى وتباسىنى كورسەتەمىز دەيدى. بىراق ءۇيدىڭ وتاعاسى جاس قىزبەن قولتىقتاسىپ كەتسە، بالالارى ءبىر-ءبىرىن جەك كورەدى. اناسى بالالارىنىڭ اكەسىن ۇناتپاي تىرجيىپ جۇرەدى. ال، مىنە، ونەگەسى مەن بەرەكەسى جاراسقان تۇرىكتىڭ ۇلى كينولارى وسى ما؟

جاقىندا «ۇلان» گازەتىنەن ءبىر ماقالانى وقىپ، جاعامدى ۇستادىم. نەگە دەيسىز عوي؟ سەبەبى، قازاق كينوسىنىڭ جارىق جۇلدىزىنىڭ ءبىرى «مەنىڭ اتىم قوجا» ءفيلمىنىڭ كورسەتىلۋىنە تيىم سالماقشى ەكەن. ۇرپاقتىڭ پسيحولوگياسىنا كەرى اسەر ەتەدى ەكەن دەيدى.

تۇرىكتىڭ تالاي كينوسى كوگىلدىر ەكرانىمىزدا تايراڭداپ جۇرگەندە، ءبىزدىڭ جاقۇت جىلارىمىز ونىڭ كولەڭكەسىندە نەگە كورىنبەي جاتۋى قاجەت؟ قوجادان ۇلگى الماساڭ، وعاش قىلىق بايقامادىم. ءتارتىبى بۇزىلعان وقۋشى ءوزىنىڭ ۇستازدارىنىڭ، اتا-اناسىنىڭ الدىندا كەشىرىم سۇراپ جاتسا نەسى بار ەكەن؟ بۇزىق بالا دەيتىندەي ەمەس، كينودا قوجانى ءوزىنىڭ ومىرىندە اكەسى جوق بولىپ قينالسا دا، قاتارىن كۇلدىرىپ، كورەرمەندى ۇلكەن وي مەن سۇلۋلىقتىڭ اراسىنا كىرگىزەتىن كەيىپكەر ەتىپ كورسەتەدى.

تۇرىكتىڭ «دەنيزىن» كۇللى قازاق جولىقتىردى. شىندىقتى كورسەتەمىز دەپ، ناعىز وتىرىكتىڭ قايماعىن بەينەلەيدى. ناعىز ماحابباتتى سۋرەتتەيمىز دەپ، بۇگىن بىرەۋمەن جۇرەدى، ەرتەسى ونىڭ جاقىن قۇربىسىمەن جۇرەتىن جاستاردىڭ اراسىنان جوق ماحابباتتى كورسەتسە، ناعىز سۇيىسپەنشىلىككە تولى وتباسىنى كورسەتەمىز دەيدى. بىراق ءۇيدىڭ وتاعاسى جاس قىزبەن قولتىقتاسىپ كەتسە، بالالارى ءبىر-ءبىرىن جەك كورەدى. اناسى بالالارىنىڭ اكەسىن ۇناتپاي تىرجيىپ جۇرەدى. ال، مىنە، ونەگەسى مەن بەرەكەسى جاراسقان تۇرىكتىڭ ۇلى كينولارى وسى ما؟

ودان قالا بەرسە، ءبىر ۋىس ءدارى ءىشىپ الادى، بىراق ول ولمەيدى. وكىنىشتىسى، ءتىرى قالىپ جاتادى. نەگە وكىنىشتىسى دەيسىز عوي؟ سەبەبى قازاق جاستارى «مەن پەلين حانىم سەكىلدى ءدارى ءىشىپ السام، سوسىن اتا-انام مەنىڭ جاعدايىمدى تۇسىنەر ەدى» دەگەن ويمەن ءوزىنىڭ جاس ءومىرىنىڭ قيىلىپ كەتكەندىگىن بايقاماي قالىپ جاتادى.

ءۇندىنىڭ كينولارى ءتاپ-ءتاۋىر ەدى، بىراق جاستايىنان تۇرمىسقا شىققان ءانانديدى بىزگە كورسەتەدى. جارايدى، ول ءۇندى حالقىنىڭ ەرتەدەگى ءبىر ءداستۇرى شىعار. بىراق ولاردىڭ مادەنيەتى بىزگە نەگە كەرەك؟ الدە قىزدارىمىزدىڭ شەكەسىنە قىزىق بوياق جاعىپ، قۇلاعىنان مۇرنىنا دەيىن تەسىپ، ءۇندىنىڭ جىگىتىنە ۇزاتىپ جىبەرگەلى جاتىر مە ەدىك؟

وسىنداي تاربيەسى مەن ماعىناسى جوق كينولاردى كورسەتىپ، نەگە تەك بەردىبەك سوقپاقباەۆتىڭ ۇلكەن ەڭبەگىمەن جازىلعان «مەنىڭ اتىم قوجانى» كورىپ قالدى ەكەن!؟ مىسالى، مەن قانشا تيىم سالسا دا، «مەنىڭ اتىم قوجانى» دا، «مەنىڭ دە اتىم قوجانى» دا كورەتىن بولامىن. ياعني، مەن جاقۇت شىعارمانىڭ ەكراننان الىنىپ تاستاۋىنا ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسىمىن!

مەنىڭ اشۋىما تيگەنى، رۋحى بيىك قازاعىمنىڭ كينولارىنىڭ دارەجەسىن اسقاقتاتۋدىڭ ورنىنا باسا بەرەدى. ءبىر نارسە ايتايىن: بۇرىندا قۇدايدىڭ قازانىندا 10 ورىس، 10 نەمىس، 10 قازاق قايناپ جاتسا كەرەك. سوندا 10 نەمىستىڭ ارقايسىسىنا ءجۇز-جۇزدەن، 10 ورىسقا ون-وننان كۇزەتشى قويىپتى. قۇدايدان بىرەۋ سۇراپتى «نەگە قازاققا كۇزەتشى قويماعانسىڭ؟» دەپ. سوندا ءجۇز نەمىستىڭ بىرەۋى شىقسا، ياعني بۇكىل نەمىس قاشىپ كەتەدى دەگەن ءسوز. بىرەۋى شىقسا، قايتسە دە قالعاندارىن قۇتقارادى. ال ورىستىڭ بىرەۋى شىقسا، ءوز جايىمەن كەتە بەرەدى. قازاقتىڭ بىرەۋى شىعىپ بارا جاتسا، بىرەۋى اياعىنان تارتىپ، «ءبىز وسىندا جاتقاندا، سەن قايدا باراسىڭ؟» دەيدى ەكەن.

ءاي، قازاق-اي! ءوزىمىزدىڭ ەلىمىزدە، جەرىمىزدە ورىسشا سويلەپ، جۇلدىزداي جارقىراعان تۋىندىلارىمىزدى كورە الماي قالماساق بولعانى.

جاقسىلىق ايگەرىم،

الماتى وبلىستىق

ي.نۇسىپباەۆ اتىنداعى

№4 مەكتەپ-ينتەرناتتىڭ

10-سىنىپ وقۋشىسى.

Abai.kz