Eurasiareview سايتى "رەسەيدىڭ باتىس قازاقستانعا اگرەسسيا جاساۋى مۇمكىن بە" دەگەن تاقىرىپ اياسىندا ماقالا جاريالادى. ماقالانىڭ قىسقاشا نۇسقاسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

جاقىندا عانا بەلگىلى ۋكراين ءجۋرناليسى دميتري گوردون رەسەي فەدەراتسياسى مەن قازاقستان اراسىندا سوعىس بولا ما دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، داۋ بولدى. ول ەگەر رەسەي ۋكراينانى جاۋلاپ السا، قازاقستانعا باسىپ كىرۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتقان بولاتىن. "رەسەي قازاقستانمەن سوعىسىپ قانا قويماي، ونى تەز ارادا جەڭىپ، بودان ەتەر ەدى. الايدا ەندى رەسەيدىڭ وعان كۇشى جەتپەيدى، سەبەبى ءبىز ولاردى ابدەن سىلەكپەسىن شىعارىپ، قالجىراتتىق", - دەدى ول.

گوردوننىڭ بۇل پىكىرى قازاقستان حالقىن قوس پىكىر الاڭىنا ءبولدى. ءبىر تاراپ ونى قولداسا، ەكىنشى تاراپ "قازاقستان وڭاي شاعىلار جاڭعاق ەمەس" دەۋمەن بولدى.

گوردون ءپۋتيننىڭ ارمانى كەڭەس وداعىن قالپىنا كەلتىرۋ ەكەندىگىن دە ايتقان بولاتىن. ول "بۇرىنعى كەڭەستىك ەلدەردى جيناۋ مۇمكىن بولماسا، پۋتين ۋكراينا، بەلارۋس، رەسەي جانە قازاقستاندى قوسىپ الۋعا نيەتتى" دەدى. ۋكراينا اسكەرى بۇل جوسپاردىڭ تاس-تالقانىن شىعارعانىن دا ايتتى.

سوڭعى كەزدەرى باق بەتتەرىندە "رەسەي قازاقستانعا شابۋىل جاساۋ ءۇشىن ورال مەن رەسەي شەكاراسى ماڭىندا 200 مىڭ ادامدىق توپتى دايىنداپ جاتىر، سوندىقتان رەسەيلىكتەردىڭ قازاقستاندا رۋسوفوبيا بار دەپ سىناي باستاعانى تاڭقالارلىق ەمەس" دەگەن اقپارات تارادى. بۇدان شىعاتىن ءبىر عانا قورىتىندى بولۋى مۇمكىن، رەسەي سولتۇستىك قازاقستاندى باسىپ الۋدى ويلايدى، ويتكەنى ول ايماقتا ورىس تىلدىلەر كوپ. الايدا "بۇل ءدال قازىر ماسكەۋگە كەرەك پە جانە كرەملدىڭ جاقىن قاشىقتىقتاعى جوسپارىنا كىرە مە" دەگەن دە سۇراق بار.

سولتۇستىك قازاقستان ءوز الدىنا رەسەيدى قىزىقتىرماعانى جانە ءالى دە قىزىقتىرماۋى مۇمكىن. بۇل ايماقتى ۋكراينانىڭ ونەركاسىپتىك ەكونوميكاسىنىڭ جۇرەگى بولعان دونباسپەن دە، رەسەيدىڭ قارا تەڭىز فلوتى ورنالاسقان قىرىم تۇبەگىمەن دە سالىستىرۋعا بولمايدى. ماسكەۋ بۇل ءوڭىردى باسىپ العان كۇننىڭ وزىندە، رەسەي فەدەراتسياسى ازايىپ، قارتايىپ بارا جاتقان ەتنيكالىق ورىس حالقى بار دەپرەسسياعا ۇشىراعان جانە دونورلىققا تاۋەلدى تاعى ءبىر ايماقتى وزىنە ماسىل ەتىپ الادى. قازاقستانداعى ولكەلەردىڭ 18 پايىزى عانا دونور بولىپ تابىلادى. بۇل اتىراۋ مەن ماڭعىستاۋ وبلىستارى، استانا مەن الماتى قالالارى. قالعان 82 پايىز ايماق رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن بەرىلەتىن كومەككە مۇقتاج. بۇلاردىڭ ىشىنە سولتۇستىك قازاقستاننىڭ بارلىق ءتورت وبلىسى دا كىرىپ تۇر.

تاعى ءبىر ەسكەرەتىن جايت بار. رەسەيدىڭ سولتۇستىك قازاقستاندى نەمەسە ونىڭ كەز كەلگەن بولىگىن اننەكسيالاۋىن يسلام الەمى قازاق جەرىنە اشىق تۇردە باسىپ كىرۋ، ياعني ءوز مۇسىلمان باۋىرلارىنا جاسالعان اگرەسسيا رەتىندە قاراستىرۋى مۇمكىن.سەبەبى قازاقستاندىقتاردىڭ باسىم بولىگى يسلام ءدىنىن ۇستاناتىندار.

قازاقستانداعى ورىستار وقيعانىڭ مۇنداي سيپاتتا بولۋىنان قورقىپ، ونىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ءبارىن جاساۋعا دايىن سياقتى. ۋكراينادا سوعىس باستالعانعا دەيىن از ۋاقىت بۇرىن Ukraina.ru سايتى اندرەي گروزيننىڭ "ۋكراينا قازاقستان ەمەس، سوندىقتان رەسەي ول ءۇشىن (قازاقستان رەسپۋبليكاسى) ءۇشىن اقىرىنا دەيىن كۇرەسەدى" دەگەن ماقالاسىن جازعان ەدى.

ول رەسەيدىڭ قازاقستاندى ىقپالىنان جوعالتىپ الۋدان قورقاتىنىن جازدى. سەبەبى رەسەي ءۇشىن قازاقستان وتە ماڭىزدى. بۇل ونىڭ تەرريتوريالدىق تۇتاستىعى مەن ورتالىق ازيانىڭ وزگە ەلدەرىنە شىعۋ مۇمكىندىگى، قىتاي ىقپالىنا قارسى تۇرۋ جانە ازياعا باستار جولى سانالادى دەيدى ماماندار.

ماقالادا اۆتور بىلاي دەپ توپشىلايدى. قازاقستان بيلىگىنە انتيرەسەيلىك كوزقاراستاعى تۇلعالاردىڭ كەلۋى ماسكەۋدى الاڭداتادى. ەگەر تەندەنتسيا جالعاساتىن بولسا، رەسەي قازاقستانعا اسكەري كونتينگەنت كىرگىزۋى مۇمكىن. ول ورتالىق ازيانى باقىلاۋدا ۇستاۋ، تاسىمال جولدارىن باقىلاۋ ءۇشىن سولاي ەتەدى. ورتالىق ازيانىڭ وزگە ءتورت ەلىنە شىعاتىن ەڭ قىسقا جول قازاقستاننىڭ باتىسى ارقىلى جاتىر. بۇل ايماقتا سونىمەن بىرگە ەكونوميكا ءۇشىن وتە ماڭىزدى كەنىشتەر، مۇناي قورى مەن گاز وشاقتارى ورنالاسقان. Chevron, Eni, BG Group, Royal Dutch Shell, TotalEnergies سىندى كومپانيالار قىزمەت ەتۋدە.

2001 جىلى باتىس كۇشتەرى اۋعانستانعا كىرگەندە Le Monde گازەتى 27 قىركۇيەكتە ماقالا جازىپ، بىلاي دەدى: "ورتالىق ازياداعى بەس ەلدى الىپ قاراساق، ۇزاقمەرزىمدى كورسەتكىشتە تۇركىمەنستان مەن مۇنايى مول باتىس قازاقستان عانا قىزىعۋشىلىق تۋدىرۋى مۇمكىن. سول سەبەپتى ناتو اۋعانستاننان كەتكەن ساتتە وسى ەكى ەلدە ەكونوميكالىق جوبالار جاساۋى مۇمكىن، الايدا وزگە ەلدەر ءۇشىن ەكونوميكالىق تۇرعىدان كۇرەسىپ، كۇش سالۋدىڭ نەگىزى جوق".

سوڭعى ۋاقىتقا دەيىن ماسكەۋ باتىسقا گاز بەن مۇنايىن ساتىپ كەلگەندىكتەن، قازاقستان مۇنايى مەن گازى ءۇشىن قاتتى تالاسا قويمادى. الايدا ول نارىقتى قىتاي مەن ەۋروپا اقىرىنداپ يەمدەنىپ جاتقان بولاتىن. قازاقستان بولسا كتك مۇناي قۇبىرى مەن اتىراۋ-سامارا قۇبىرى ارقىلى مۇناي ساتۋىن جالعاستىرۋدا. ال بۇل ساتتە رەسەي مۇنايى مەن گازىنان باتىس باس تارتىپ جاتىر.

كرەمل قازاقستاننىڭ ترانسكاسپي باعىتىن دامىتۋدى جالعاستىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعانىن، تۇركىمەنستاندى تۇركيا مەن ءازىربايجاننىڭ بىرتە-بىرتە وسىنداي شەشىمگە يتەرمەلەپ جاتقانىن دا نازاردان تىس قالدىرا المايدى. وسى جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ، ماسكەۋ باتىس قازاقستاندى ءوز ىقپالىنا الۋعا نيەتتى دەگەن دە بولجامدار ايتۋعا بولادى.

Abai.kz