ومىرزاق اقجىگىت. ءدىن ماسەلەسى – ماسەلە بىتكەننىڭ جاۋاپتىسى
«ەردەن ەردىڭ نەسى ەرتىق؟
ەپتەستىرگەن ءىسى ارتىق!»
بولتىرىك شەشەن
«ەلىم، جۇرتىم» دەيتىن جاننىڭ ءبارىنىڭ كازىر كوكەيىندە جۇرگەن اۋىر ماسەلەنىڭ ءبىرى - ول قازاق اراسىنداعى ءدىني احۋالدىڭ سىن كوتەرمەيتىندىگى. حالقىنا جانى اشيتىن، ونىڭ كەلەشەگىنە بەي-جاي قاراي المايتىن ازاماتتاردىڭ ءوز پىكىرىن، ۇسىنىسىن، تالاپ-تىلەگىن ايتۋى - زاڭدىلىق. ەكى رەت مۋفتيلەرىمىزدىڭ قالىڭ كوپتىڭ ويىنان شىقپاعاندىعى ەلدىڭ كوڭىلىن كۇپتى ەتكەن جايى بار. كۇدىك كوپ، دەگەنمەن ءۇمىت باسىم. كۇدىكتىڭ كوپ بولاتىنى - بۇل قۇرىلتايدىڭ دا قازاقستانداعى سوڭعى جيىرما جىلداعى بارلىق مەملەكەتتىك-قوعامدىق ءىس-شارالار سياقتى كەزەكتى سپەكتاكلدىڭ ءبىرى بولىپ شىققاندىعى، مۋفتيلىك لاۋازىمعا كىمنىڭ «سايلاناتىندىعى» جۇرتتىڭ بارىنە از دەگەندە ءبىر اي بۇرىن بەلگىلى بولعاندىعى. راس، بۇعان جاڭا باس ءمۇفتيدىڭ ەش كىناسى جوق، ول ەندى ءوزىن ۇسىنىپ وتىرعان «ۇلكەن ۇيدەگىلەرگە» «مەن ونداي كيەلى ورىنعا شىنايى سايلاۋ ارقىلى عانا بارامىن، ايتپەسە بارمايمىن» دەپ شارت قويا المايدى عوي...
«ەردەن ەردىڭ نەسى ەرتىق؟
ەپتەستىرگەن ءىسى ارتىق!»
بولتىرىك شەشەن
«ەلىم، جۇرتىم» دەيتىن جاننىڭ ءبارىنىڭ كازىر كوكەيىندە جۇرگەن اۋىر ماسەلەنىڭ ءبىرى - ول قازاق اراسىنداعى ءدىني احۋالدىڭ سىن كوتەرمەيتىندىگى. حالقىنا جانى اشيتىن، ونىڭ كەلەشەگىنە بەي-جاي قاراي المايتىن ازاماتتاردىڭ ءوز پىكىرىن، ۇسىنىسىن، تالاپ-تىلەگىن ايتۋى - زاڭدىلىق. ەكى رەت مۋفتيلەرىمىزدىڭ قالىڭ كوپتىڭ ويىنان شىقپاعاندىعى ەلدىڭ كوڭىلىن كۇپتى ەتكەن جايى بار. كۇدىك كوپ، دەگەنمەن ءۇمىت باسىم. كۇدىكتىڭ كوپ بولاتىنى - بۇل قۇرىلتايدىڭ دا قازاقستانداعى سوڭعى جيىرما جىلداعى بارلىق مەملەكەتتىك-قوعامدىق ءىس-شارالار سياقتى كەزەكتى سپەكتاكلدىڭ ءبىرى بولىپ شىققاندىعى، مۋفتيلىك لاۋازىمعا كىمنىڭ «سايلاناتىندىعى» جۇرتتىڭ بارىنە از دەگەندە ءبىر اي بۇرىن بەلگىلى بولعاندىعى. راس، بۇعان جاڭا باس ءمۇفتيدىڭ ەش كىناسى جوق، ول ەندى ءوزىن ۇسىنىپ وتىرعان «ۇلكەن ۇيدەگىلەرگە» «مەن ونداي كيەلى ورىنعا شىنايى سايلاۋ ارقىلى عانا بارامىن، ايتپەسە بارمايمىن» دەپ شارت قويا المايدى عوي...
ءۇمىتتىڭ باسىم بولاتىنىنىڭ باستى سەبەبى - ءمۇفتيدىڭ جاس ەكەندىگى. شەتەلدە كوپ جىل وقىپ كەلگەندىگى. قالاي بولعاندا دا بولار ءىس بولدى، بوياۋى ءسىڭدى. ەرجان مىرزا قۇرىلتايدا ءوزى ايتقانداي، «موينىنا اۋىر جۇكتى ارتتى». ەندىگى اڭگىمە - سول مىندەتتى ابىرويمەن اتقارۋدا. ءبىز ءدىنتانۋشى ادام بولماعاندىقتان ءوز الدىنا شەتى-شەگى جوق تۇتاس ءبىر الەم بولىپ تابىلاتىن يسلامنىڭ ءدىني جاعىنا تەرەڭدەمەي-اق، ماسەلەنىڭ اداميلىق، قازاقيلىق جاعىن عانا ءسوز ەتىپ كورەيىك.
بىردەن اتاپ وتەر نارسە، «قانشا كوپ بىلگەنىڭمەن كوپتەن ارتىق بىلمەيسىڭ»، «قۇلدان دا ءبىر قۇزىر» دەيدى قازاق. دەمەك، ءاربىر ناقتى ۇسىنىس، پىكىر سارالانىپ، ەلەنىپ، ەكشەلەنىپ وتىرسا عانا حالىق پەن ءدىني باسقارما اراسىندا تىعىز بايلانىس ورناماق. تىعىز بايلانىس قانا وڭ ناتيجە بەرمەك.
ونىڭ ۇستىنە، ساياسات ماسەلەسى بولسىن، ءدىن ماسەلەسى بولسىن، ءتىل ماسەلەسى (الىپپە) بولسىن، ءتىپتى «قاي ماسەلە بولسا دا «ەشكى سويسا دا قاساپشى سويسىن» دەگەن ءسوز بار، بۇل ماسەلەنى ماماندار شەشەدى، باسقالاردىڭ وعان ارالاسپاعانى ابزال» دەگەن پىكىر ءار جەردە-اق قىلاڭ بەرىپ قالادى. ءبىر قاراعاندا ءابسوليۋتتى دۇرىس بولىپ كورىنەتىن بۇل ويدىڭ استارىنا ۇڭىلسەك، ونىڭ ارى بارعاندا جارتىلاي عانا ءجون ەكەنىن كورەمىز. سەبەبى، مەملەكەت پەن قوعامداعى قولعا الىنار كەز كەلگەن باستاما، رەفورما، جاڭالىق، بارلىعى دا تۇپتەپ كەلگەندە حالىق ءۇشىن. شەشىم نەگىزىنەن مامانداردىڭ، عالىمداردىڭ وي-تۇجىرىمى ارقىلى جاسالاتىن بولعانىمىن، ونىڭ جاقسىلىعىنىڭ دا جەمىسىن جەيتىن، جاماندىعىنىڭ دا ازابىن تارتاتىن ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە سول قاراپايىم حالىق بولماق. «سوعىس دەگەن اسا جاۋاپتى ماسەلە، سوندىقتان ونى تەك اسكەريلەردىڭ ەنشىسىنە بەرىپ قويۋعا بولمايدى» دەگەن دانالىق ءسوز ءدال وسى سەبەپتى شىققان دەۋىمىز كەرەك.
ال، ءبىز ءدىن ماسەلەسى سوعىستان دا اۋىر، ءتىپتى ادامزات اتاۋلىعا قاتىستى بارلىق ماسەلە بىتكەننىڭ ىشىندەگى ەڭ جاۋاپتىسى دەر ەدىك. ويتكەنى، بۇل جەردە باسقالارمەن سالىستىرعاندا بىردەن بايقالا قويمايتىن كىشكەنتاي، بىراق اسا ماڭىزدى ايىرماشىلىق بار، ول - ءدىننىڭ، ياعني سەنىم-نانىمنىڭ ادامنىڭ ساناسىنا ەمەس، ءتۇپساناسىنا قاتىستىلىعى، ال ءتۇپسانانىڭ ساناعا ۇستەمدىك قۇراتىندىعى. ساناداعى اقىلدى تۇپساناداعى سەزىمنىڭ بيلەيتىندىگى. سول سەبەپتى دە سۇيىسپەنشىلىك سەزىمى ولەتىنىن ءبىلىپ تۇرعان ادام بالاسىن كەۋدەسىمەن پۋلەمەتتىڭ اۋزىن جابۋعا، بەلىنە بومبا بايلاپ ءوزىن-ءوزى جاۋىنىڭ ورتاسىنا اپارىپ جارىپ جىبەرۋگە جەتكىزەتىندىگى.
ءدال وسى تۇرعىدان العاندا مەملەكەت ەشۋاقىتتا دىننەن بولەك بولا الماق ەمەس. مەملەكەتتىڭ دە، قوعامنىڭ دا باستى كۇشى ادام ەكەنى راس بولسا، ونىڭ ءدىني سەنىم-نانىمى دا ونىمەن بىرگە عوي. ادامدى قالايشا ونىڭ نانىمىنان بولەك قاراستىرۋعا بولادى؟ ونىڭ سولاي ەكەنىن مويىنداعان ەلدەر ءوزىن دە، وزگەلەردى دە جاڭىلىستىرمايدى، ۇلىبريتانيا سەكىلدى «پاتشايىم (كورولەۆا) - مەملەكەتتىڭ عانا ەمەس، اعىلشىن شىركەۋىنىڭ ء(دىنىنىڭ) دە رەسمي جەتەكشىسى بولىپ تابىلادى» دەپ، ءومىردىڭ اقيقاتىن زاڭ جۇزىندە راسىمدەپ قويادى. باتىستىڭ اقش، فرانتسيا، گەرمانيا سەكىلدى باسقا ۇلى ەلدەرى دە ءسوز جۇزىندە ءدال اعىلشىندار ءتارىزدى اشىق جازباعانمەن، ءىس جۇزىندە الگىندەي ۇستانىمنان قىلداي تايىپ كورگەن ەمەس. راس، ءسىزدىڭ ءوز ءدىنىڭىزدى ۇستانۋىڭىزعا ايقىن قارسىلىق جوق، ءتىپتى جاعداي دا جاسالعان دەۋگە بولادى، بىراق، سىزگە مەشىت اشۋ نەمەسە باسقالاي عيباداتحانا سالۋ كەدەرگىسىز جۇزەگە اسا قويمايدى. ءبىرىنشى ورىندا - اعىلشىن شىركەۋى ء(دىنى), نەمەسە پروتەستانت ياكي كاتوليك ءدىنى. جانە، بۇل بارىنشا ادىلەتتى دا ادال ساياسات، ونىڭ نەگىزىندە سول مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قۇراعان ۇلتتىڭ مۇددەسىن قورعاۋشىلىق جاتىر.
ەندەشە، ءبىز دە ءوز ءمۇفتيىمىزدىڭ يسلام ءدىنىن، ونىڭ ىشىندە حانافيا مازحابىن بار جان-ءتانىن سالىپ قورعاعانىن كورگىمىز كەلەدى. «ءبىر ۇلت - ءبىر ءتىل، ءبىر ۇلت - ءبىر ءدىن!» دەگەن ادامزاتتىق اسىل قاعيداعا ساي قازاق حالقىنىڭ بۇگىنگىدەي دىندە التىباقان، الاۋىز ەمەس، بۇرىنعىداي ءوزىنىڭ ءداستۇرلى جولىن قايتا تابۋىنا ىقپال ەتۋشى بولعانىن جانىمىز قالايدى. وزگە جولدىڭ ءبارى - ۇلتتى ولىمگە اپارار جول. باسقانى بىلمەيمىز، وسى ماقالا اۆتورى ءۇشىن ەلىمىزدەگى يسلام ءدىنىنىڭ باسشىسىنىڭ ءرولى ەلدىڭ باسشىسىنىڭ رولىنەن جوعارى. «ويباي، ەكەۋىن سالىستىرىپ نە كەرەگى بار؟!» دەپ شوشىنۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇل وي كوزى تىرىسىندە-اق «قازاق حالقىنىڭ رۋحاني كوسەمى» اتانعان احمەت اتامىزدىڭ «ءتىل جوقتا - ءدىل جوق، ءدىل جوقتا - ءدىن جوق، بۇل ۇشەۋى جوقتا - ەل جوق!» دەگەن سوزىنەن تۋىنداپ وتىر. وشاقتىڭ ءۇش بۇتى سەكىلدى ءۇش ۇستىننىڭ بىرەۋى اقساپ جاتسا، سونىڭ سالدارىنان ەلدىڭ جويىلماعى كۇن ساناپ قيالدان شىنعا اينالىپ كەلە جاتسا، ءدىن باسىنىڭ ءرولى اسقاقتاماعاندا قايتەدى؟
ءبىزدىڭ ۇلتىمىزدىڭ وكىلدەرى قايشى تيگىزبەي قابا ساقال قويماسا، بەتى-قولىن تۇمشالاپ حيجاپ كيمەسە مۇسىلمان بولىپ سانالماي قالا ما؟ نەگە ولار مەشىتتە ساپتىڭ ءسانىن بۇزىپ، پايعامبارىمىز (س.ۋ.ءا.) امانات ەتىپ كەتكەندەي يىق تىرەستىرىپ تۇرۋعا مۇمكىندىك بەرمەي، كەشىرىڭىزدەر، شاپتىرۋعا ىڭعايلانعان مال سەكىلدى تالتايىپ تۇرۋلارى ءتيىس؟ نەگە مۇسىلمان قازاقتىڭ سىرت كورىنىسى كوز سۇيسىنەتىندەي سىپايى، ادەمى كورىنبەي، ادامدى جيىركەندىرەتىندەي سۇمپايى بولۋى كەرەك؟ ءوزىمىز كوزىن كورگەن، سوناۋ «نەكالايدىڭ زامانىندا» ءبىلىم العان عۇلاما اتالارىمىز ايناعا قاراپ، ساقالدارىن قايشىمەن باسىپ وتىرۋشى ەدى عوي؟ سوندا ولار شالا مۇسىلمان بولعان-داعى، بۇگىنگى ءبىلىمى جوق، ۇيىندەگىلەرگە شەلپەك پىسىرتپەيتىن، ارۋاقتارعا ءيىس شىعارتىپ، قۇران باعىتتاتتپايتىن، اكە-شەشەسىنە مۋزىكا تىڭداتپايتىن، تەلەديدار كورسەتكىزبەيتىن جاس بالالار شىنايى مۇسىلمان بولىپ شىعا كەلگەنى مە؟
ايتپاقشى، سول اتالارىمىزدىڭ كوزى تىرىسىندە ءبىزدىڭ بويجەتكەن اپكەلەرىمىز باسىنا ۇكىلى تاقيا، ۇستىنە قىناما بەل قامزول كيۋشى ەدى. تاماعى مەن قولى بىلەزىگىنەن جوعارى جارقىراپ اشىق جۇرەتىن. نەگە؟ ويتكەنى، ول قىز بالا، جىگىتتەردىڭ كوزى ونىڭ يتەلگىنىڭ تاماعىنداي بۇلكىلدەگەن اپپاق تاماعىنا، («اققۋ مويىن، اق تاماق، قارا قاستى، كورىپ ەڭ ونداي سۇلۋ بۇدان بۇرىن!؟» اباي), «جۇپ-جۇمىر جاس بالانىڭ بىلەگىندەي اپپاق» (اقىن سارا) قولىنا، قۇمىرسقا بەلىنە، ارشىن توسىنە ءتۇسۋى ءتيىس، قىز قىزىقتىرۋى، كەلبەتىمەن بولماسا دا سىمداي سىمباتىمەن، سولقىلداعان شىبىقتاي بادەنىمەن بوزبالانى وزىنە تارتۋى ءتيىس.
دەگەنمەن، دانا قازاق، جانى ناعىز ءتۋابىتتى دەموكرات قازاق ءبارىن ويلاستىرعان - تۇرمىسقا شىققان قىزدىڭ كيىمى كۇرت وزگەرەتىن. ەندى قامزول قىناما بەل بولمايدى، تىكە تۇسەدى. قىزدىڭ باسىنا جەلەك سالىنادى. ءسويتىپ، اپپاق تاماق، قىپشا بەل سىرت كوزدەن جاسىرىلادى. نە ءۇشىن بۇنىڭ ءبارى؟ سەبەبى، ول ەندى بىرەۋدىڭ باسىبايلى ايەلى، وزگە جىگىتتەردى بۇرىنعىداي وزىنە تارتۋعا بولمايدى، ولاي ەتۋ ادەپسىزدىك، كورگەنسىزدىك، ارانداتۋشىلىق بولىپ شىعادى. ءسابيلى بولعاننان كەيىن جەلەكتىڭ ورنىنا كيمەشەك كيىلەدى. («جەلەگى تۇسپەگەن جاس كەلىنشەك» دەگەن ءسوز سودان ايتىلعان). كيمەشەك ونىڭ مارتەبەسى جوعارىلاعانىن، جاي ايەلدەن انا قاتارىنا كوتەرىلگەنىن بىلدىرەدى. ءارى كيمەشەك بالانى ەمىزۋگە ىڭعايلى، كەلىنشەكتىڭ كوكىرەگىن جاۋىپ تۇرادى. (بۇدان 15 جىلداي بۇرىنعى ءبىر كورىنىس ءالى كوز الدىمدا. اۋىلداعى مولدانىڭ ۇيىنە ءمىنايى سەبەپپەن بارا قالدىم. كەلىن شاي اكەلدى. ءبىر كەزدە كىشكەنتاي بالاسى جىلاپ ەدى، ورىستىڭ ىشىندە وسكەن كەلىن بالاسىن الدىنا الىپ، تورسىقتاي اپپاق ەمشەگىن شىعاردى دا، بىزگە قاراما-قارسى وتىرعان كۇيى، تۇك بولماعانداي ءشاي قۇيۋىن جالعاستىرا بەردى. ەلۋدەن ەندى اسقان مولدەكەڭ ءشاي جينالعانشا باسىن جەردەن كوتەرە العان جوق... «تاربيە كورمەگەن!» دەپ قازاق وسىندايلاردى ايتادى).
ءبىزدىڭ ءمۇفتيىمىز وسىنىڭ بارىنە ءباتۋا شىعارا الاتىن، قامىردان قىل سۋىرعانداي ەتىپ، ەلدىڭ باسىن بىرىكتىرە الاتىن تۇلعا بولۋى كەرەك دەپ ويلايمىز ءبىز. ارينە، ەڭ الدىمەن، سول ءدىننىڭ، ءدىني باسقارمانىڭ اينالاسىنداعى ءارتۇرلى باعىتتاعى توپتاردىڭ ءوزىنىڭ باسىن ءبىر ارناعا توعىستارا الماسا، ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز بۇلىڭعىر. جالپى، ءدىن ادام ءۇشىن بە، ادام ءدىن ءۇشىن بە؟ بىزدىڭشە، ءبىرىنشىسى. سەبەبى، اللا-تاالانىڭ جاراتقان ون سەگىز مىڭ عالامىنىڭ ىشىندەگى ەڭ ابزالى - ادام بالاسى. ءدىن، ونىڭ ىشىندە يسلام ءدىنى ادام بالاسىن بىرىكتىرۋگە جۇمىس ىستەيدى. ول سوندا عانا - ءدىن. ىرىتۋگە جۇمىس ىستەۋ - ءازازىلدىڭ جولى. ءبىز، اسىرەسە بۇگىنگى تاڭدا، قاي نارسە قازاقتىڭ باسىن قۇراۋعا، سۇتتەي ۇيىتۋعا جۇمىس ىستەيدى، سول نارسەگە عانا قىزمەت ەتۋىمىز كەرەك. «زاچەم نام دوروگا، ەسلي ونا نە ۆەدەت ك حرامۋ؟» دەگەن ۇلاعاتتى ءسوز بار.
دەمەك، باسىمىز بىرىكپەي جاتسا، وعان ءدىن-يسلام كىنالى ەمەس، ونىڭ ىشىندەگى «حرامعا» اپاراتىن ءوز جولىمىزدى، ۇلتىمىزعا ءتان ءوز ورنىمىزدى تابا الماي جۇرگەن ءوزىمىز كىنالىمىز. اقىندار ايتقانداي: «كىنامىز تاۋدان ۇلكەن، كىشكەنە ەمەس». ەڭ ءبىرىنشى كىنامىز - 1992 جىلى 15 قاڭتارداعى (ويپىرماي، قايدا اسىقتىق، قانداي جاۋ قۋدى ءبىزدى دەسەڭىزشى!) ءدىني سەنىم جايلى قابىلداعان العاشقى زاڭىمىز. ونىڭ وبال-ساۋبىن سول كەزدە بارلىق شايتاني سەكتا، اعىمدارعا ەسىك-تەرەزەمىزدى ايقارا اشىپ تاستاعان دۇمبىلەز زاڭدى قابىلداعان جاندار كوتەرەر... بىراق، بۇگىنگى زاڭىمىز دا جەتىسىپ تۇرعان جوق - بۇندا دا «ميسسيونەرلىك قىزمەت» دەگەن 7 تارماقتان تۇراتىن تۇتاس باپ بار. ال، ءدال قاسىمىزداعى الىپ رەسەيدىڭ زاڭىندا ونداي باپ تۇرماق «ميسسيونەر» دەگەن ءسوز جوق. ميسسيونەر دەگەن كىم؟ بىرىنشىدەن - ءدىن تاراتۋشى. ال، ءبىز ءدىن تاراتاتىنداي ءدىنسىز حالىق پا ەدىك؟ جوق، كەرىسىنشە، يسلام جەرىمىزگە جەتەردەن جۇزدەگەن جىلدار بۇرىن-اق كوكتە جاراتۋشىنىڭ بىرەۋ عانا ەكەنىن تۇيسىنگەن، سوعان عانا تابىنعان حالىقپىز عوي. ەكىنشىدەن، ميسسيونەر، باستى ماعىناسى دا وسى - «ۇستەم شىركەۋ باسقا دىندەگىلەر اراسىندا ءوز ءدىنىن نايحاتتاۋ ءۇشىن جىبەرەتىن ادام». (http://sozdik.kz/ru/hash/73b036dbf/). دەمەك، ەرتەڭگى بولاشاعىمىزدىڭ تامىرىنا بالتا شاباتىن بۇنداي شالا زاڭنىڭ قابىلدانۋى بۇگىنگى جۇرگەن ءبارىمىزدىڭ كىنامىز. ءبىرىمىزدىڭ كىنامىز ۇلكەندەۋ، ەكىنشىمىزدىكى - كىشىلەۋ... ەندى ءبارىمىز بولىپ جابىلىپ، سول سياقتى قاتەلەردى جوندەۋىمىز، ەتەك-جەڭىمىزدى جيۋىمىز، جىرتىق-تەسىگىمىزدى بۇتىندەۋىمىز قاجەت. ءبىرىنشى كەزەكتە ءدىني باسقارمانىڭ، ونىڭ تىزگىنىن ۇستاعان باس ءمۇفتيدىڭ بەلسەندىلىگى قاجەت.
شەشىمىن كۇتەر ءىستىڭ كوپتىگى سونداي، ءبارىن بىردەي ءتىزىپ شىعۋدىڭ ءوزى وڭاي ەمەس. ءبىر ساياساتتانۋشى باۋرىمىز بۇكىل تۇركى الەمىنىڭ باسىن بىرىكتىرەر «الاشيا جاماعاتىن» قۇرۋىمىز قاجەت» دەسە، ءبىر ءدىنتانۋشىمىز «بارىنەن بۇرىن جاماعاتشىلدىقپەن كۇرەسۋ قاجەت!» دەيدى. ءبىرىنشى ازاماتتى ايىپتاۋ قيىن، ويتكەنى ءبىز ۇيدە وتىرىپ الەمنىڭ قامىن جەيتىن كوپشىل حالىقپىز، ول ادەت ءبىزدىڭ قانىمىزدا بار. دەگەنمەن، ەڭ الدىمەن ءدىن ماسەلەسىندە ءوز ءۇيىمىزدى جونگە سالىپ الايىقشى. سونى رەتكە كەلتىرىپ الماي تۇرىپ، «الەمدىك دىندەردىڭ باسىن بىرىكتەرىمىز» دەگەن سياقتى سىرت جۇرت كۇلىپ جۇرگەن جالعان اتاق، ارزون ابىرويعا قىزىعۋشىلىق دەگەن جامان داعدىدان ارىلايىقشى. ءوز ەلىمىزدە تەمىردەي بەرىك، ءبىرى ءبارى ءۇشىن، ءبارى ءبىرى ءۇشىن وتقا تۇسۋگە دايىن تاتۋ جاماعات قۇرىپ الايىق، انە، سوندا قالعان جۇرت ۇلگى-ونەگەمىزدى ۇيرەنۋ ءۇشىن بىزگە وزدەرى-اق كەلەدى. ءوزىمىز دۋانامىز، كىمگە ءپىر بولعاندايمىز؟..
ال، بۇنداي ناتيجەگە ءبىز قاي ۋاقىتتا جەتەمىز؟ يمام اتاۋلىلارىمىز پەندەلەشىلىككە سالىناتىن بىزدەرگە جانى دا، ارى دا، قولى دا تازالىقتىڭ ۇلگىسى بولۋدان جارتى سۇيەم تايمايتىن كەزدە. ولار تەك تەرەڭ ءبىلىمدى عانا ەمەس، ءبىلىمىن ورنىمەن قولدانا الاتىن، ايتىستا - وت ءتىلدى، وراق اۋىزدى شەشەن، ىستە - الماس قىلىشتاي وتكىر كوسەم بولعان كەزدە. ونداي يمامداردى قايدان تابامىز؟ يمامدار ادال باسەكە، اشىق بايقاۋ-سايىستاردا شىڭدالىپ، شىنايى سايلاۋ ارقىلى ىرىكتەلگەن كەزدە. وسىنداي كىل سايدىڭ تاسىنداي، «سەن تۇر، مەن اتايىن»، ويلاعانى ءوزىنىڭ مانسابى ەمەس ۇلتىنىڭ بولاشاعى، ءار قايسىسى جۇزگە، مىڭعا تاتيتىن يمامداردى اينالاسىنا جيۋعا مۇفتيلەرىمىز «ەرتەڭ ورنىمدى الىپ قويادى» دەپ قورىقپايتىن، كەرىسىنشە سوعان قۇشتار، قۇمبىل بولعان كەزدە. قۇردىمعا كەتكەلى تۇرعان امەريكانى كەزىندە قۇتقارىپ قالعان فرانكلين رۋزۆەلت ايتقانداي: «مەن ەلدەگى ەڭ اقىلدى جىگىت ەمەسپىن، بىراق، ەلدىڭ ەڭ اقىلدى، ىسكەر، ءبىلىمدى دەگەن جىگىتتەرىن جانىما جيناۋعا مەنىڭ اقىل، جىگەرىم جەتەدى» دەيتىن دارەجەدەگى تۇلعا بولعان كەزدە.
جانە. «مەملەكەت ىسىندە ۇساق-تۇيەك بولمايدى» دەپتى لەنين دەگەن ءبىر دانىشپان. دىندە ونىڭ ماڭىزى ءتىپتى جوعارى. ەڭ اقىرى، تاڭەرتەڭ ازان شاقىراتىن ازانشىنىڭ داۋسى مۇسىلمان تۇرماق ءدىنسىز كاپىردىڭ ءوزىن، مۇسىلماننىڭ اتا جاۋىنىڭ ءوزىن اسەم اۋەزدى ۇنىمەن ەرىكسىز قۇلاق قويىپ تىڭداتتىراتىن، ونىڭ جان-دۇنيەسىن باۋراپ الاتىن، «ۇيقىسى قۇرسىن، مىنا داۋىستى تىڭداي تۇسەيىنشى!» دەيتىندەي بولعان كەزدە...
Abai.kz
