ءبىزدىڭ ەلدەگى باعدارلاما بىتكەننىڭ بارلىعى قيسىنسىز قيسىق جولدارمەن جۇزەگە اسىرىلاتىنى كوپشىلىكتىڭ باسىن قاتىرادى دا وتىرادى. كەلەڭسىز جايدىڭ بارلىعى، سول جوعارىدا وتىرعان كوكەلەرىمىزدىڭ، ەلدەگى جايدان مۇلدە الشاق ەكەندىگىنەن تۋىنداپ وتىر.

ەكىنشى قيسىنسىز جاي، بىتكەننىڭ بارلىعى ەرەجەگە باعىناتىندىعى. وعان قوسا، سول زاڭىمىزبەن زاڭدى باعىنىشتى ەتىپ وتىرعان ەرەجەگە، تۇپكىلىكتى اتقارۋشىنىڭ بىرنەشە جىككە ءبولىنىپ، قوسالقى ورىنداۋشىلاردىڭ قولدان تاعى دا ءوز تالابىن قوسىپ، قيرا - شيرا، ۇشى-قيىرى جوق شابىسقا اكەپ سوقتىرۋى، مۇلدە ادام باسىنا سىيىمسىز بولىپ وتىر.

ەلگە كەلگەن مامانداردىڭ نەگىزى الەۋمەتتىك سالالارعا كەلىپ ورنالاسىپ جاتىر. وعان اۋداندارداعى ەكونوميكا ءبولىمىنىڭ قانداي قاتىسى بار؟ ءبىلىم، دەنساۋلىق، مادەنيەت سالاسىنا كەلگەن مامانداردىڭ تۇرمىسى، جۇمىسى مەن بولمىسى، ءتىپتى تىرشىلىگى اتالعان ەكونوميكا بولىممەن مۇلدە ۇشتاسپايدى. الىنعان نەسيە شارتتارىنىڭ ورىندالۋى دا ەكونوميكا ءبولىمىنىڭ باقىلاۋىندا. وعان سالا باسشىلارىنىڭ مۇلدە باسى اۋىرمايدى. ءتىپتى قايتارىلماي جاتسا دا، تۇكىرگەنى بار.

ءبىزدىڭ ەلدەگى باعدارلاما بىتكەننىڭ بارلىعى قيسىنسىز قيسىق جولدارمەن جۇزەگە اسىرىلاتىنى كوپشىلىكتىڭ باسىن قاتىرادى دا وتىرادى. كەلەڭسىز جايدىڭ بارلىعى، سول جوعارىدا وتىرعان كوكەلەرىمىزدىڭ، ەلدەگى جايدان مۇلدە الشاق ەكەندىگىنەن تۋىنداپ وتىر.

ەكىنشى قيسىنسىز جاي، بىتكەننىڭ بارلىعى ەرەجەگە باعىناتىندىعى. وعان قوسا، سول زاڭىمىزبەن زاڭدى باعىنىشتى ەتىپ وتىرعان ەرەجەگە، تۇپكىلىكتى اتقارۋشىنىڭ بىرنەشە جىككە ءبولىنىپ، قوسالقى ورىنداۋشىلاردىڭ قولدان تاعى دا ءوز تالابىن قوسىپ، قيرا - شيرا، ۇشى-قيىرى جوق شابىسقا اكەپ سوقتىرۋى، مۇلدە ادام باسىنا سىيىمسىز بولىپ وتىر.

ەلگە كەلگەن مامانداردىڭ نەگىزى الەۋمەتتىك سالالارعا كەلىپ ورنالاسىپ جاتىر. وعان اۋداندارداعى ەكونوميكا ءبولىمىنىڭ قانداي قاتىسى بار؟ ءبىلىم، دەنساۋلىق، مادەنيەت سالاسىنا كەلگەن مامانداردىڭ تۇرمىسى، جۇمىسى مەن بولمىسى، ءتىپتى تىرشىلىگى اتالعان ەكونوميكا بولىممەن مۇلدە ۇشتاسپايدى. الىنعان نەسيە شارتتارىنىڭ ورىندالۋى دا ەكونوميكا ءبولىمىنىڭ باقىلاۋىندا. وعان سالا باسشىلارىنىڭ مۇلدە باسى اۋىرمايدى. ءتىپتى قايتارىلماي جاتسا دا، تۇكىرگەنى بار.

مىنە، وسى قيسىق، ءتىپتى قيتار كوزقاراستىڭ كەسىرىنەن، سالالاردى باسقارىپ وتىرعان باسشىلار مەن سول سالالارعا كەلگەن مامانداردىڭ اراسىندا ەشبىر جاۋاپكەرشىلىك جوق. سول سەبەپتى سالا باسشىلارى ويلارىنا كەلگەنىن جاساپ باعۋدا. كەلگەن مامانداردىڭ ۇشتەن ءبىرى كەتىپ جاتىر. سەبەبى، سالا باسشىلارى مەن مەكەمە باسشىلارى جاقتىرماعاندارىن  جۇمىستان شىعارىپ جىبەرۋدە. كەيبىر ماماندار سالاداعى دورەكىلىككە شىداماي كەتىپ قالۋدا. وعان سەبەپ، اي سايىن اقشا جيناۋ. باسىلىمدارعا زورلاپ جازدىرۋ، ءاربىر كەلگەن وكىلدەرگە داستارحان جايۋ، مەكتەپتەگى بالالاردى جارىسقا اپارۋ، مەرەكە سايىن شارالارعا اقشا جيناۋ، مەكەمەنى اعىمداعى جوندەۋدەن وتكىزۋ، زورلىقپەن كىتاپ الدىرۋ، تاعى دا باسقالارى.

ال ەكونوميكا بولىمىنە بۇل سالالار، قۇزىرەتى جاعىنان ءتىپتى باعىنىشتى ەمەس. بارعان مامانداردى نەگە شىعاردىڭدار دەسە، نەشە ءتۇرلى وتىرىكتەرىن قوسپاقتاپ، تۇسىنىكتەمە جازا سالادى ەكەن.  ال اۋدان اكىمشىلىكتەرى ەلگە كەلگەن مامانمەن كەلىسىم-شارتقا وتىرعاندا، تەك ماماننىڭ عانا جاۋاپكەرشىلىگى باسىمدىق الادى. بۇل جايلاردى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ مامان - اۋدان اكىمدىگىنە نەمەسە ەكونوميكا بولىمىنە جۇمىس جاساۋعا كەلىپ جاتقان جوق قوي. سالا قايدا؟ سالاعا كەلگەن بالا قايدا؟ ول كىمنىڭ بوساعاسىن توزدىرىپ ءجۇر؟ سالا مەن سالاعا كەلگەن ماماننىڭ اراسىنداعى جاۋاپكەرشىلىك قايدا؟

اۋىلعا كەلگەن مامانداردىڭ كوپشىلىگى كوپ ۇزاماي كەلگەن ىزىمەن كەرى قايتادى. ياعني، ىزىنشە، العان كوتەرمە اقىلارى جانە ءۇي ساتىپ الۋعا العان نەسيەلەرىن كەرى قايتارۋدا.

ءۇي الماق بولعان ماماندار، «اۋىلشارۋاشىلىعىن قارجىلاي قولداۋ» اق-نىڭ وبلىستاعى فيليالدارىنا، قايتا-قايتا شاپقىلاۋدان شارشاعان سوڭ، وتىنىشتەرى مەن قۇجاتتارىن كەرى قايتارىپ الىپ جاتقانى، قۇجات تاپسىرعاندار دا سول شاپقىلاۋ اۋرەسىنە تۇسۋدە. سەبەبى، ءۇيدى باعالاۋ، جەردى باعالاۋ وبلىس ورتالىقتارىندا جۇرگىزىلىپ، قوسىمشا شىعىندار مەن مورالدىق شارشاۋعا شالدىققان مامانداردىڭ كوپشىلىگىن بوس اۋرەشىلىك پەن نالۋعا اكەپ سوقتىرۋدا.

جوعارىدا اتالعان قيسىقتى دۇرىستاۋعا كوڭىل سالماسا، ءبىز قايدان ساليقالى ويلاۋعا قابىلەتى بار ەل بولامىز؟ باعدارلاما بىتكەننىڭ بارلىعى دەرلىك، باس اۋىرتاتىن دۇرلىكپە.

سوندىقتان، باعدارلاماعا قوسالقى ورىنداۋشى ورگانداردى قوسۋ، نە اشۋدى توقتاتىپ، جوسپارلى تۇردە، ءار سالا ءوز جۇمىسىن وزگەگە ارقالاتپاي، وزدەرى نەگە اتقارماسقا؟

سالاعا كەلگەن مامانعا، كوتەرمە جاردەم اقىلار مەن نەسيەلەر، اۋدان اكىمدىگىنىڭ ەسەپ شوتىنان تۋرا سالاعا اۋدارىلىپ، سالا ارقىلى جۇرگىزىلسە عانا اۋدان اكىمىنەن سۇراۋ، سالا باسشىلارىنا تالاپ جانە جاۋاپكەرشىلىك بولارى حاق. ەگەر تەز ارادا وسى جاي رەتتەلمەسە، جوعارى جاقتا ايتىلىپ جاتقان ۇراندارىمىز، جەرگىلىكتى جەردە اياق استى تاپتالا بەرمەك.

Abai.kz