باسى: «ۇلىلىق اۋرۋىنىڭ» جاڭا كورىنىسى...

جالعاسى: قازاقى ساندىراقتىڭ ءبىرى...

جالعاسى: مۇرات زامانداسقا حات...

جالعاسى: جەر-سۋ اتاۋلارىن جەكەشەلەندىرۋگە بولمايدى!

جالعاسى: رۋحاني جاڭعىرۋ - قيالي قاڭعىرۋ...

جالعاسى: نەمىستەردىڭ ۇلتشىلدىققا تولى 10 وسيەتى

نازارباەۆتىڭ جەكە باسقا تابىنۋىنىڭ زاردابى جونىندە

د.قوناەۆتىڭ كورەگەندىگى:

مۇحتار شاحانوۆتىڭ «قوناەۆ ۇلاعاتى» اتتى ماقالاسىنان:  «جاعىمپازدىق برەجنەۆ داۋىرىمەن ءبىتتى دەپ ويلامايتىن شىعارسىز، قازىر ەلىمىزدە پرەزيدەنتتىك باسقارۋ جۇيەسى ىسكە كىرىستى. ءبىزدىڭ كەزىمىزدە پارتيا باسشىلىعىندا بيۋرو مۇشەلەرى جانە ءار سالانىڭ ءوز حاتشىلارى بار ەدى. كوبىندە فورمالدى تۇردە بولسا دا وي-پىكىر ايتىلىپ تۇراتىن. قازىر ەلدى ءبىر-اق ادام باسقارادى. ەندى ون-ون بەس جىلدان كەيىن كورەرسىزدەر... مەنىڭ وسى ءسوزىمدى ەسىڭىزدە ۇستاۋعا تىرىسىڭىز. سول كەزدە برەجنەۆ داۋىرىنە جىلاپ كورىسۋلەرىڭىز عاجاپ ەمەس...». «قازاق» №2 (359). 11.01.2008 جىل.

***

مۇقاڭ اعاسىنىڭ وسى ءبىر كورەگەن ءسوزىنىڭ ءدال كەلگەنى تۋرالى بىرەر سويلەم قۇراۋعا نەگە تارتىندى ەكەن؟ الدە كرەملدىڭ دالىزىندە نۇرسۇلتان قۇرداسى ۇرعان شاپالاقتان ابدەن قورقىپ قالعاندىقتان بۇعىپ قالىپ، وقىرمانداردى پاتشامەن ايقاسۋعا ۇندەگىسى كەلدى مە ەكەن؟

مىلتىقتى وقتاعان سوڭ كورىنىپ تۇرعان نىسانانى كەزەپ باسىپ قالۋ كەرەك ەمەس پە ەدى؟! شۇرىپپەنى باسقانى، بىراق نە ناق باسپادى، نە پەشتون دىمدانىپ قالعان... ء(ا.د.) 23.01.2008.

***

نازارباەۆشا شالىقتاۋعا، يسلام كاريموۆشە انىقتاما – باعا...  

«كورشىمىزدى  «قازاقستان رەسپۋبليكاسى»  دەپ ايتا المايمىن. سەبەبى،  قازاقستاننىڭ جەرى، جەر استى بايلىعىنىڭ 75 % وزگە – شەتەل ازاماتتارىنىڭ قولىنا ساتىلىپ كەتكەن. ەندى ولار «قازاق» دەگەن ۇلتتى قۇرتىپ «قازاقستاندىق» دەگەن ۇلتپەن پاسپورت بەرمەكشى  وزدەرى وسىنداي جاعدايدا تۇرىپ، ماعان «ورتا ازيا وداعىن قۇرۋعا قولداۋ كورسەت» دەيدى.  ءوز ۇلتىن جويىپ جاتقان ەلگە مەن قالاي سەنۋىم كەرەك. («جاس الاش» 28.05.2008 جىل)

بۇل ءسوز، كاريموۆ استاناعا رەسمي ساپارمەن بارىپ قايتقاننان كەيىن تاشكەنتتە ءوز پارلامەنتىندە سويلەگەن ءسوزى رەتىندە جاريالانعان بولاتىن.

ال، سوندا ءبىزدىڭ كوسەمسىماق قازاقستاندىق ۇلت دەگەنىمىز «...مى  يدەم ك سامويدەنتيفيكاتسي – بىت ەدينىم نارودوم كازاحستانا، ۆوت، ناپريمەر امەريكانتسى سوستويال...

ەندەشە (يز وبراششەني مەجدۋنارودنىي ورگانيزاتسي  «دۆيجەنيە پو وسۆوبوجدەنيۋ امەريكي وت منوگوۆەكوۆوي وككۋپاتسي، ك نارودام ميرا، سرەدستۆوم ماسسوۆوي ينفورماتسي. 2005 گ. سايت: wwwoko-planet. Spb.ru) سايتىندا امەريكاندىق ۇلت تۋرالى بىلاي انىقتاما بەرگەن:

...امەريكا – بۇل مەملەكت تە ەمەس، ۇلت تا ەمەس... ەڭ باستىسى امەريكادا مەملەكەتتىلىكتىڭ ىرگە تاسى، ياعني، ۇلتتىق يادرو، مەملەكەتتىك حالىق جوق.

...اقش ماسسوندىق وركەنيەتتىڭ ورتالىعى رەتىندە پايدا بولدى. زۇلىمدىقتىڭ، قاتىگەزدىكتىڭ، ازعىندىقتىڭ، ايۋاندىقتىڭ نەشە اتاسى اقش-تىڭ تاريحىندا جۇيەلى تۇردە جان-جاقتى كورىنىس بەرىپ وتىردى.

اقش مەملەكەت رەتىندە قۇل يەلەنۋشىلىك پەن قاتىگەز قاناۋشىلىقتىڭ ارقاسىندا سەمىردى. «امەريكاندىق ۇلت» دەگەن ۇلت – قاننىڭ، ولگەن ادامداردىڭ سۇيەگىنىڭ ۇستىنە ءوسىپ شىققان ۇلت، قىرعىنعا ۇشىراعان، ازاپقا تۇسكەن 150 ميلليون ۇندىستەردىڭ مال-مۇلكى مەن  جەرىنىڭ ەسەبىنەن پايدا بولعان  ۇلت.»

مىنەكي، بۇعان نە دەۋگە بولادى؟ وسىنداي ساندىراقتارمەن ەل بيلەگىسى كەلەتىن  «ۇلى كوسەمدىكتەن» دامەگوي كوسەۋشىنىڭ  (كوچەگاردىڭ) يتتىگىنە ءتوزىپ وتىرعان  ءبىزدىڭ حالىقتى دا كەشىرگىڭ كەلمەيدى-اق... مەملەكەتتىگى دە، شەكاراسى دا،  تاريحى دا بولماعان قازاقستان  دەگەنگە پروفەسسور زاردىحان قيناياتۇلى مەن  جاسارالدان باسقا ءبىر شەشەنسىماق، سىلدىر كومەيلەر سۋىرىلىپ شىعا المادى. ونىڭ قاي ىسىنە، قاي سوزىنە ءىشىڭ جىلىعانداي.

... پاتشا پاتشا سياقتى بولماعان سوڭ، ءۋازىر دە ءاۋزىر سياقتى بولا الماسى، اكە – اكە سياقتى بولماعان سوڭ، بالا – بالا سياقتى بولا الماسىنا  كوزىمىز ابدەن جەتتى عوي.

قۇدايىم-اۋ، بۇل كوچەگاردىڭ تاريحتا، ادەبيەتتە نە جۇمىسى بار؟ «تاريح تولقىنىنا» قۇلاش ۇراتىنداي ول كىم ەدى؟ «گپتۋ» دان باسقا ءبىر دە ءبىر جۇيەلى ءبىلىم الماعان بۇل پەندە نەگە وسىنشا اسىپ، تاسىپ كەتتى؟  سونىڭ ءبارىن كورىپ-ءبىلىپ وتىرعان مىنا ءبىزدىڭ  قارا ءجۇزدى زيالىسىماقتار حالىققا قاي بەتىمەن كورىنبەكشى؟

قازاننان قاقپاق كەتىپ ەدى، يتتەن ۇيات كەتپەي قايتەدى؟ الباستى قاباققا قاراي باسپاي ما؟ ايتسە دە، ءبىر كۇنى تاسىعان توگىلەدى، اسقانعا توسقان بارى  بۇعان دەيىن سان رەت  دالەلدەنگەن بولاتىن.

بۇل ويلار «جاس الاش» گازەتىنىڭ  №49. 19.06.2008.  ارناۋلى «مادەنيەت»  ايدارىنداعى جاريالانىمداردى  وقىعاننان  كەيىن قاعازعا ءتۇستى دەمەسەم، ونداي تالداۋلار مەندە قاشاننان بەرى-اق بولىپ كەلدى عوي. اتتەڭ، نازارباەۆتىڭ 1991 جىلدىڭ اياعىنا دەيىنگى جانە ودان كەيىنگى سويلەگەن سوزدەرىن تاۋىپ تولىق ماتىنىمەن جاريالانار كۇن تۋسا، ونىڭ قانداي ساياسي ساۋدەگەر، قانداي ورايشىل  وپپورتونيتس  ەكەنىن جۇرت انىق بىلەر ەدى.

الىمعازى داۋلەتحان

Abai.kz