رەداكتسيادان: بيىل كورنەكتى سىنشى، مادەنيەتتانۋشى، باسپاگەر، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ، حالىقارالىق «الاش» سىيلىقتارىنىڭ لاۋرەاتى  زەينوللا سەرىكقاليۇلىنىڭ تۋعانىنا 75 جىل. سىنشىنىڭ ءوزى ارامىزدا جوق بولسا دا «قۋاتتى ويدان باس الىپ» ايتىلعان تەرەڭ دە  وزەكتى ويلارى  بۇگىنگىلەردى دە ويلانتارلىقتاي سوڭعى سۇحباتىن  نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.

كورنەكتى سىنشى، مادەنيەتتانۋشى

زەينوللا سەركىقاليۇلىنىڭ سوڭعى سۇحباتى

*   *   *

رەداكتسيادان: بيىل كورنەكتى سىنشى، مادەنيەتتانۋشى، باسپاگەر، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ، حالىقارالىق «الاش» سىيلىقتارىنىڭ لاۋرەاتى  زەينوللا سەرىكقاليۇلىنىڭ تۋعانىنا 75 جىل. سىنشىنىڭ ءوزى ارامىزدا جوق بولسا دا «قۋاتتى ويدان باس الىپ» ايتىلعان تەرەڭ دە  وزەكتى ويلارى  بۇگىنگىلەردى دە ويلانتارلىقتاي سوڭعى سۇحباتىن  نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.

كورنەكتى سىنشى، مادەنيەتتانۋشى

زەينوللا سەركىقاليۇلىنىڭ سوڭعى سۇحباتى

*   *   *

«ينتەللەكتۋالدى ورتانىڭ السiزدiگi دۇمبiلەزدiككە  داڭعىل جول اشادى...» وتكەن عاسىر گۋمانيزمىنىڭ سوڭعى موگيكاندارىنىڭ بىرىندەي حاس سىنشى زەينوللا سەرىكقاليۇلى وسىلاي دەيدى. «ونەر ادامى كوزى تىرىسىندە ءوزىنىڭ  پاراسات زەردەسى مەن ار-وجدانىن ءپىر تۇتىپ، ارتىندا قالدىرار جازبالارىمەن كەلەشەك ۇرپاق الدىندا دا جاۋاپتى ەكەنىن ەشقاشان ەستەن شىعارماۋى ءتيىس».  بۇل دا سەرىكقاليۇلى. ول وسى تالاپتى ەڭ الدىمەن وزىنە قويدى جانە وسى بيىك تالاپ ۇدەسىنەن شىعىپ كۇن كەشتى.   كوزقاراقتى قاۋىم بىلەدى: بۇلاي كۇن كەشۋ، بۇكىل عۇمىرىن  تۋعان ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ وركەندەۋى جولىنداعى ەڭبەك -  ادەبي سىنعا قالتقىسىز ارناۋ وڭاي ەمەس. ول ارنادى. ويتكەنى ول ونەردى قورعاۋ ارقىلى ادامدى،  قوعامدى قورعاۋعا بولارىن ءاۋ باستان-اق تەرەڭ تۇيسىنگەن ەدى.  جانە دە اقتىق دەمى شىققانشا وسى ۇستانىمىنان اينىعان جوق. وسىنىڭ ءبىر كورىنىسى - نازارلارىڭىزعا ۇسىنىلىپ وتىرعان سۇحبات. سىنشىنىڭ سوڭعى سۇحباتى.

- زەينوللا اعا، ادەبيەت پەن ونەردەگى تەرەڭ وزگەرىستەر قوعام    دامۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى. ءسىزدىڭ بۋىن ادەبيەتكە 60-جىلدارى وتە قۋاتتى كەلدى، ۇلت ءۇشiن  بارىنشا قىزمەت ەتتi, ادەبيەت پەن ونەردە ساپالى وزگەرىس جاسادى. ودان بەرى دە قىرىق جىلدان استام ۋاقىت ءوتىپتى. بۇگىنگى تاڭدا قوعام تۇگەلىمەن ەرلىك وزگەردى دەلiنەدi, ياعني ادامدار دا ... ادەبيەت ونشا وزگەرە قويماعان سياقتى. بۇل جاقسى ما، الدە... جانە، سىزدىڭشە، مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟

- اڭگىمەنى قوعام تۇگەلىمەن دەرلىك وزگەردى دەگەنىڭنەن باستايىق. قوعام وزگەردى، بىراق، قالاي وزگەردى. مۇنىڭ جاقسى مەن جامانى نەدە. قوعام وزگەرگەنى قوعامدىق قاتىناستار وزگەردى، نارىق كەلدى، دەيمىز. ءبارى جاقسى، بىراق،بۇل وزگەرiستەردiڭ بارلىعى ازiرشە تىلەك، نيەت دەڭگەيىندەگى عانا نارسە بولىپ وتىر. ۋتيليتارلىق دەڭگەيدە.

ۇڭىلىڭكىرەپ قارايىقشى: نە وزگەرىس بار؟ ادامنىڭ ءتۋابىتتى ەمەس، بىراق، اتاۆيزم دەڭگەيىندە دەۋگە بولاتىن مىنەز-قىلىعىنا، قۇلقىنا مەيلىنشە جول بەرىلەتىن جاعداي قالىپتاستى. قوعامدى دۇنيەقوڭىزدىق جايلاپ بارادى. مىسالى،  قىز بالانىڭ قۋىرشاق ويناۋعا بارىنشا قۇلشىناتىنى سياقتى جاعداي بۇل. ۋتيليتارلىق قارىم-قاتىناس مەيلiنشە ورنىعىپ بارادى...

جاڭا قارىم-قاتىناستار جولىندا ءبارى تالاق ەتىلدى. بۇكىل قوعامنىڭ قۇندىلىقتارى وزگەردى. جاڭا قارىم-قاتىناستاردا الدىڭعى قاتارعا اقشا، بايلىق شىقتى. زاڭداستىرىلعان ۇرلىق بەلەڭ الدى. قارجى اتاۋلى شەتەلگە ءوتتى. ەندى ونى قايتارامىز دەپ، زاڭدى دەپ مويىندادىق. ءتىپتى ونى قورعاۋعا ءماجبۇرمىز. سوندا مۇنىڭ ءبارى نە؟..مۇنىڭ ءبارى قوعامداعى وزگەرىس سىرتتاي عانا وزگەرىس ەكەنىن كورسەتەدى.

ساناداعى وزگەرىس ساپالى وزگەرىس بولعاندا عانا وزگەرىس. ال، قازىرگى ءجۇرىپ جاتقاننىڭ ءبارى - اتاۆيزم. ەشكىمدى جازعىرىپ وتىرعانىم جوق، بىراق تا، ءومىربويى ماڭداي تەرىن توككەن زەينەتكەرلەر جيعان-تەرگەنىنەن ايىرىلىپ، بالا-شاعانىڭ  «مەرسەدەس» ءمىنىپ ءجۇرۋى وسىعان ناقتى دالەل. عىلىم زەرتتەۋلەرىنە قاراعاندا، قىلمىس نەگىزىنەن جاقىن ادامدار اراسىندا جاسالادى، سانعا شاققاندا قىلمىستىڭ 4/3 بولىگى جاقىن ادامدار ۇلەسىندە ەكەن. ونىڭ باستى سەبەبى: مەن جوعارىدا ايتقان اتاۆيستىك پيعىلداردىڭ ورشۋىنەن: قىزعانشاقتىق; دۇنيەقوڭىزدىق، ت.ب... بۇعان انتيكالىق ومىردەن كوپ مىسال كەلتiرۋگە  بولادى.

جالپى ادامداردىڭ مىنەزى باياۋ وزگەرەدى. «اقشالى ادام - قادىرلى، ادال ادام - مىرقىمباي» پسيحولوگياسى قالىپتاسقان قوعامدا، ەڭ باستىسى، كىمنىڭ كىم ەكەنىن تانۋعا مۇمكىندىك تۋدى.  قوعام وزگەردى دەگەندە مەن، ەڭ الدىمەن، ادامداردىڭ سۇرىپتالۋى باستالعانىن ايتار ەدىم. بۇل كەزدىڭ جاقسىلىعى دا وسى...

- سىزدەر ادەبيەتكە قوعام ءبىرتۇتاس بولىپ، ءبىر جۇدىرىققا جۇمىلىپ   تۇرعاندا كەلدىڭىزدەر. ادەبيەتپەن عانا تىنىستاپ، ومىردەن گورى ادەبيەت قىزىقتى بولعان شاقتا ءونiمدi جازدىڭىزدار. قوعامنىڭ بiرتۇتاس كەزەڭi مەن  قازىرگى اقپاراتتىق قوعامدا كۇن كەشەتىن  جازۋشىلىقتىڭ ايىرماشىلىعى تۋرالى نە ايتاسىز؟  قازاق جازۋشىسى «ونەر - جەكەنىڭ ءىسى» دەگەنگە قالاي قارايدى؟

-  «ۋىزىنا جارىعان» ۇعىمىنا نە جەتەدى؟ ادەبيەت، مادەنيەت  اۋراسىندا كۇن كەشكەن قوعام مەن بۇگىنگى ءوزىڭ ايتىپ وتىرعان اقپاراتتىق قوعام اراسىندا بار بولعانى ون شاقتى جىل ءجۇزى بولىپتى. سوندا قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا نە وزگەردى؟ قازاق وقۋشىلارىنىڭ ادەبيەتكە ىجداعاتى كەمىدى مە؟ جوق، مۇلدەم بۇلاي ەمەس. سەبەپ -  دامۋ ۇلگىسىن (مودەلىن) دۇرىس تاڭداماعانىمىز. بۇل مودەل دامىعان ەلدەرگە جاراسادى.   «ونەر - جەكەنىڭ ءىسى» سولارعا جاراسادى. بۇقارالىق مادەنيەت  سالتانات قۇرعان ەلدەردiڭ بولاشاعى مىقتى دەۋ قيىن.

ءبىز سول مودەلدى الدىق، بىزگە ول مودەل زورلاپ تاڭىلدى... بۇعان بارلىعى كىنالى. جازۋشىلار دا كىنالى. ويتكەنى ءبارى جابىلىپ بيلىككە قىزمەت جاسادى. ال، بيلىك ولارمەن ساناسقان جوق.  كەزىندە جازۋشىلاردىڭ ءبارى ءوز-وزىنە قارسى قىزمەت جاسادى. شىعارماشىلىق ۇيىمداردىڭ قوعامدىق ۇيىمعا اينالۋىنا ءوز قولىمەن، بەلسەنىپ ۇلەس قوستى.

ادەبيەتتىڭ بەدەلى جوعارى ەدى. سوندىقتان دا ادەبيەتپەن كۇرەس باستالدى. كوزگە كورىنبەيتىن جولمەن ونەردى - جەكەنىڭ ىسىنە اينالدىرعىسى كەلدى. مۇنداي ۇستانىم ەكونوميكاسى دامىعان، الدى-ارتىن تۇگەل تۇگەندەگەن، باقۋاتتى ەلدەرگە جاراسادى، بiراق، بiزگە ەمەس. بiزگە بۇل ەرتە.

- قازiرگi اقپاراتتىق قوعامدا ادەبيەت - جالپىقوعامدىق قۇبىلىس بولۋدان قالىپ بارادى. اقپاراتتىق كەڭiستiك تە جازۋشىنى  كەيiنگە ىسىرۋعا تىرىسىپ باعادى. كوپتەگەن وبەكتيۆتi جانە سۋبەكتيۆتi سەبەپتەرگە بايلانىستى ما، قالاي دەگەندە دە تۇتاس ءبىر ادەبي ءداۋىر ارتتا قالماي ما؟..

- «اقپاراتتىق كەڭىستىك جازۋشىنى ىسىرۋعا تىرىسىپ باعادى» دەيسىڭ - اقپاراتتىق كەڭىستىكتەگى ساياسات ادەبيەتكە قارسى جۇرگىزىلىپ جاتسا، باسقاشا قالاي بولۋشى ەدى... ال، ادەبيەتتىڭ جالپىقوعامدىق قۇبىلىس بولۋدان قالۋى تىم جاقسى نارسە دەي المايمىن. وبەكتيۆتi-سۋبەكتيۆتi سەبەپتەر دەگەنگە تۇتاس بiر زەرتتەۋ جاساۋعا بولادى...

جازۋشى بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرىلسە، ياعني جازۋشى ءوز باسىمەن قايعى بولىپ كەتسە، كوپ نارسەنى وڭاي شەشۋگە بولاتىن بولدى.  تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى سوناۋ 32-جىلدار سياقتى. سول 90-جىلدارى  بۇرىنعى باردىڭ ءبارىن قۇرتتى. ءبارىن جاڭادان باستايمىز دەدى. مۇنىڭ ءوزى سوناۋ بولشەۆيكتىك رەۆوليۋتسيانى ەسكە سالادى.

جازۋشىنىڭ ەڭبەگى قۇنسىزداندى، توككەن تەرى ەش بولدى. جۇرتتىڭ ءبارىنىڭ ەسىندە بولار، بۇكىل كىتاپحانا بىتكەن قولدان قۇرتىلدى، وندا قانشاما كىتاپ قورى بوسقا ءراسۋا بولدى. 1995-جىلى ابايدىڭ 150 جىلدىعى وتكەن سوڭ بۇكىل كىنا  قاجىگەلدينگە اۋدارىلدى. ءبىر ادامعا اۋدارا سالۋ وڭاي ەدى، ويتكەنى كىنانى بىرەۋگە اۋدارىپ، نەمەسە سونىڭ  اتىن جامىلىپ، مال تابۋ وڭاي. سول كەزدە سونداي مالاتابارلار وتە كوپ بولدى.

جازۋشىنىڭ ەڭبەگى قانالىپ وتىر. شىعارماسى شىعادى، بىراق، وتەماقىسى جوق. جازۋشى احۋالىن كوتەرۋ مەملەكەتتىك ماسشتابتا جۇزەگە اسۋى كەرەك. بۇرىنعى مينيستر مۇحتار قۇل-مۇحاممەد وسىدان ەكى جىل بۇرىن ايتتى: قالاماقىلىق ساياساتتى جوندەيمىز، دەدى. وزگەرگەنى شامالى. مينيسترلiكتە، كەرەك دەسەڭiز، ۇكiمەتتە قالاماقىلىق ساسات جاسالۋى، ينتەللەكتۋالدىق ەڭبەك لايىقتى باعالانۋى كەرەك. ءبىر توپ جازۋشىعا  پرەزيدەنتتىك ستيپەنديا بەرىلەدى. وعان ىرزامىز.  بىراق، ستيپەنديا المايتىن جازۋشى قالاي كۇن كورەدى؟ ويتكەنى، ءباسپاسوز ەڭبەگىڭدى پايدالانادى، راديو مەن تەلەۆيدەنيە بارىنشا پايدالانادى، بىراق، «قالاماقى» دەگەن ءسوزدى مۇلدەم ۇمىتىپ تا قالعان بولۋى كەرەك. مۇنىڭ ءبارى نامىسى بار جازۋشىعا قورلاناتىن تىرشىلىك ەمەس پە؟ تۇتاس ءبىر ءداۋىر سولاي ءوتىپ بارادى. بۇعان ءتىپتى ۇرەيلەنىپ قاراۋعا بولادى.

تۇتاس ءبىر ادەبي ءداۋىر ارتتا قالا ما دەگەن الاڭىڭ ورىندى. بىراق، بۇل - سول  ورتانىڭ رۋحاني الەۋەتىنە، پوتەنتسيالىنا  بايلانىستى ماسەلە.  قازىر، مىسالى، «مادەني مۇرا» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى قابىلداندى. تۇتاس ءبىر ءداۋىر ارتتا قالمايدى. ول ۇرپاقتىڭ جادىندا، وزىمەن بىرگە ءجۇرۋى ءتيىس. مىسالى، جازۋشى توبىق جارماعامبەتوۆتى الايىق. جاقسى جازۋشى. ونىڭ ادەبي پروتسەستەگى ورنى قالاي انىقتالادى، كىم انىقتايدى؟..

مەنiڭشە، جالپى رۋحاني اتموسفەرانى پوتەنتسيالى مىقتى ون ادام جاساي الادى، جاساي الار ەدi... ول ءۇشiن  جازۋشى اتاۋلى كەز، قاي زاماندا دا ىڭعايعا جىعىلماي، ءوز ءسوزىن ايتا الاتىن بولۋى كەرەك، ازاماتتىق-سۋرەتكەرلىك ءسوزىن. بiزدە ءوزi قىزىق. بىلاي قاراعاندا ءبارى جاقسى، بىراق، جالپى العاندا، پيساتەلستۆو ۋنيجەنو ي وسكوربلەنو...

- قوعام بiرتۇتاستىعى جوعالعان سوڭ بiرتۇتاس وقىرماندىق كەڭiستiك تە سەتiنەدi. تاپ قازiرگi جاعداي جالعاسا بەرسە، جانە دە الەۋمەتشiل ادەبيەتتەن ادەبيەتشiل ادەبيەتكە  ءوتۋ ۇدەرiسi تىم باياۋ بولسا دا ءجۇرiپ جاتقاندىقتان  كۇندەردiڭ كۇنiندە ادەبيەت  تەك مادەني، دالiرەگi ادەبي قاۋىمنىڭ عانا قالاۋى بولىپ قالۋ قاۋپi تۋىپ كەلە جاتقان جوق پا؟

- مەنiڭشە، ونداي قاۋiپ جوق. سەبەبi, قوعام وسەدi,  وقۋشى سەزەدى. ءوز كەرەگىن الادى. ءبارى دە وزىمىزگە، ءوز جاۋاپكەرشiلiگiمiزگە  بايلانىستى. ال، الەۋمەتشىل ادەبيەتتەن ادەبيەتشىل ادەبيەتكە بەت بۇرۋ - جاقسى. الايدا وسى باعىتپەن ءجۇرىپ، ونەر ونەر سىپاتىنا يە بولا الماسا، سۋرروگاتتان  ايىرما بولمايدى.

- سوڭعى ون-ون ەكi جىلداعى ادەبيەتىنىڭ جالپى باعىت-سيپاتى تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟

- بۇل ماسەلەنىڭ شەت جاعىن جوعارىدا ايتتىق. مەن ادەبيەت دەپ شەكتەمەي، جالپى مادەنيەت، رۋحانيات، دەپ كەڭىرەك ءسوز قوزعار ەدىم. 91-جىلعا دەيىن دۇرىس دامىعان ادەبيەتتىڭ  4-5 جىل ىشىندە بىت-شىتى شىقتى، قايىرشىلىققا ۇشىرادى. وڭتايلاندىرۋ  ساياساتى باستالعاندا كىتاپحاناعا شابۋىل جاسالعانىن جاڭا دا ايتىپ وتتىك. مەنiڭشە، 2000-جىلعا دەيىنگى كەزەڭ - ادەبيەتتىڭ قارالى كەزەڭى دەۋ كەرەك.

پرەزيدەنت سايلاۋى قارساڭىندا جاعداي شامالى تۇزەلە باستادى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 10 جىلدىعى قارساڭىنداعى يمانعالي تاسماعامبەتوۆتىڭ «وتىرار كىتاپحاناسى» جوباسىنا بىرەۋ سەندى، بىرەۋ سەنبەدى. ويتكەنى، بيلىككە سوزىندە تۇرماۋ دەگەن تۇك ەمەس-ءتى.  عاسىر ايىرىعىندا ەسىمىزدى جينادىق. مادەنيەت جىلى ءبىرتالاي جۇمىس جاسالدى. كىتاپحانالار قالپىنا كەلتىرىلە باستادى. بۇل ورايدا پرەزيدەنتكە، سول كەزدە ۇكىمەتتە بولعان، قازىرگى مەملەكەتتىك حاتشى يمانعالي تاسماعامبەتوۆكە العىس ايتۋ كەرەك... بiراق، ەڭ وكىنىشتىسى - ءبارىن قۇرتىپ، قايتادان باستايمىز دەگەنشە مىڭداعان حالتۋرششيكتىڭ باعى جاندى.

عىلىم سالاسىندا دا اكادەميانى قۇرتىپ، عىلىمدى دامىتامىز، دەۋ - مىيعا سىيمايدى.  عالىمداردىڭ مارتەبەسى اكادەميانى تاراتىپ جىبەرمەي تۇرىپ-اق اياق استى ەتىلگەن. عىلىم دوكتورى، پروفەسسور، ءبولىم مەڭگەرۋشىسىنىڭ ەڭبەكاقىسى 10 مىڭ بولدى. نە دەگەن سۇمدىق!  ءمۇيىزى قاراعايداي اكادەميكتەرىمىز بىرنەشە جەرگە جۇگىرىپ ءجۇرىپ جۇمىس ىستەدى، ءار جەردەن 5 مىڭنان ايلىق الىپ، كۇن كەشتى.

بiر پارادوكس - عالىم اتانۋعا جوعارعى بيلiك قاتتى ىنتالى. سوڭعى كەزەڭدە جالعان عالىمدار كوبەيدى. بۇل تۋرالى كەزىندە سەرىك اعا قيراباەۆ  «جالعان عالىمداردان ارىلايىق» دەپ جازدى دا. كەڭەس كەزىندە عىلىمي كوممۋنيزم ءپانى بولدى. كەيىن ول ساياساتتانۋ بولىپ اتىن وزگەرتتى. بيلىك باسىنداعىلاردىڭ ءبارى جاپپاي ساياساتتانۋ عىلىمىنىڭ كانديداتى، دوكتورلارى اتانا باستادى. كەڭەسشiلەرi ۇلكەن عالىمدار. «ۇيالعاننان داۋىس بەرەمiز» دەيدi اكادەميكتەر. «جاڭا زاماننىڭ جاڭا عالىمدارىن شىعارامىز» دەگەننiڭ سيقى وسى. اينالدىرعان ەكi-ءۇش جىلدا  كەمiندە 70 پايىزداي جالعان عالىم دۇنيەگە كەلدi. جوعارعى اتتەستاتسيالىق كوميسسيا عىلىم ورنىنا جاڭا تيپاج شىعاردى. جالعان تيپاج. بيلىكتە وتىرىپ، قولدان جاسالعان بەدەلدەر، عالىمدار... مۇنىڭ ءبارى مادەنيەتكە، عىلىمعا جاسالعان قىلمىس.

قورىتا كەلگەندە، سوڭعى ون جىلدىق كەزەڭ ادەبيەت پەن عىلىمنىڭ قارالى كەزەڭى. جالعان عىلىمدى نەگىزدەپ، ادەبيەتتى تۇمىلدىرىقتاعان كەزەڭ.

- «سىن جانرى جوعالدى» دەگەن پىكىرلەر كوبىرەك ايتىلادى. وسىنىڭ وبەكتيۆتى-سۋبەكتيۆتى سەبەپتەرى...

- ءدال وسى ارادا، قاراعىم ءاليا، ورتانقول جازۋشى ەمەس، ورتاقول جازۋشىلاردىڭ ىڭعايىندا كەتتىڭ. باسقا باسقا، بىراق، سىنشى ادامنىڭ سىن جانرىنىڭ جوعالۋى تۋرالى اۋىزعا الۋىنىڭ ءوزi  مۇلدەم ورىنسىز. سىنشىنىڭ ءوزى سىن جانرى جوعالدى دەپ جۇرسە، وزگە اعايىنعا نە جورىق. اقىر اڭگىمە باستالىپ قالدى، كوپتەن ويدا جۇرگەن ءبىر تۇيتكىلدى ايتايىن. الدىمەن بىرەر مىسال كەلتىرەيىن. ەسىمدەرىن اتاعانىما قالامداستار رەنجىمەس، دۇرىس تۇسىنەر دەيمىن. سەزد قارساڭىندا اقىن يسرايل ساپارباي  «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە «سىن ءولدى!» دەپ جازدى. الدىمەن اقىن، سونسوڭ، ءبىر ەسەپتەن، «قازاق ادەبيەتىنىڭ» سول كەزدەگى باسشىلىعى سىنعا كەسەك لاقتىردى.  سوندا ساۋال تۋىندايدى. قابدولوۆ، كاكىشەۆ، قيراباەۆتار باستاعان ادامدار نە ىستەپ جاتىر؟.. «ازاتتىق» راديوستانتسياسىندا امانگەلدى كەڭشىلىكۇلى يسرايلمەن سۇحبات جاسادى. ول سوندا دا «مەن ءبىر-ەكى كىتاپ  شىعارىپ ەدىم، سىن اۋىز اشپادى» دەدى. وسى پىكىرلەرىنەن كەيىن كىتاپتارىن الىپ وقىسام، يسرايل سول باياعى يسرايل... سىلدىراعان، قاتارداعى ولەڭدەر. سوندىقتان دا ونىڭ «سىن ءولدى» دەۋى بەسپاردوننىي تىرشىلىك. ءتىپتى جالا. مەن بۇعان نەگە سونشالىقتى شۇقشيىپ وتىرمىن. ويتكەنى، «سىن جوق، سىن پالەن، سىن تۇگەن» دەگەن  ءبىر جاپپاي ادەت بولعان سياقتى. مىسالى، وسىدان ەكى جىلداي بۇرىن 70 جىلدىعى كەزىندە شەرحان مۇرتازامەن «پاراساتتا» بولات ءمۇرسالىم سۇحبات جاسادى. «سىن 60-جىلدارى بولدى، ودان بەرى سىن جوق» دەدى جازۋشى. تۋرا شەراعاڭا قاتىستى ايتاتىن بولساق، سوڭعى ەكi-ءۇش جىلدا ونىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى 2-3 ديسسەرتاتسيا قورعالدى، سايلاۋبەك جۇمابەكوۆتىڭ «جۇلدىزدى تاعدىر» كىتابى، تۇرلىبەك مامەسەيىتوۆتىڭ زەرتتەۋ كىتابى، تاعى دا ەكى-ءۇش كىتاپ شىقتى.  جازۋشى ەڭ بولماسا ءوز شىعارماشىلىعىنا ىلتيپاتپەن قاراعان ادامعا قۇرمەتپەن قاراماي ما؟ بۇكىل ادەبيەت شەراعاڭنىن تۇرمايدى عوي. مۇرتازانى قابدولوۆ «حالىقتىڭ ار-ۇجدانى» دەدى. بۇدان ارتىق نەندەي باعا كەرەك؟ شەراعاڭ ۇلكەن ادام، قادىرلى ادام. قوعامدىق پىكىرگە تون بەرەتىن ادام. سوندىقتان دا ءار پىكىردى ابايلاڭقىراۋ  كەرەك سياقتى. پىكىردى كىم-كىم دە بايقاپ ايتۋى شارت.

بۇل جەردە جالپى ءبىزدىڭ قاۋىمنىڭ پىكىر مادەنيەتى، جالپى ادەبي ءۇردىستى بىلمەۋى سياقتى ماسەلەلەر شىعادى. جازۋشىلار سىنالىپ جاتسا، ول سىن ەمەس پە...  سىن سوندا قىزمەت كورسەتۋشى پەرسونال ەمەس قوي. ال، سىندا نە بار دەگەندە،  سوڭعى ءتورت-بەس جىل كولەمىندە جاڭا اتالعان كiتاپتاردان وزگە دە قانشاما جاقسى كىتاپتار شىقتى. مىسالى، جاستاردان باۋىرجان وماروۆتىڭ «زار زامان مەن نار زامان»، امانتاي ءشارىپتىڭ «قازاق ءسيمۆوليزمى»، ايگۇل ىسىماقوۆانىڭ «قازاق كوركەم پروزاسى: پوەتيكا، ستيل»، سونداي-اق ديحان قامزابەك، گۇلزيا پiراليەۆا،..  تاعى دا باسقالاردىڭ ەڭبەكتەرi   تۇتاس  ءبىر بۋىندى تاربيلەپ وتىر.

- مەن بۇل پىكىردى سىننىڭ، كەڭiرەك الساق، مادەنيەت پەن ونەردiڭ  كۇندەلىكتى تىنىس-تىرشىلىگىن زەردەلەپ وتىرۋدى ۇيىمداستىرۋ جاعىن، بۇگىنگى تىلمەن قيسىنداعاندا مەنەجدمەنتىنە بايلانىستى ايتقان ەدىم.  ءباسپاسوز سىنى تەك ۇيىمداستىرۋمەن عانا بولاتىن نارسە ەمەس پە؟ كەزىندە ادەبي باسىلىمداردىڭ مىقتىلىعى، ءبىر ەسەپتەن، سىن بولىمدەرىنىڭ مىقتىلىعىنا بايلانىستى بولدى. ال، قازiر سىن جانرىنا ونشا ءمان بەرمەيتىنىنىڭ سەبەپتەرى، سiزدiڭشە، قانداي؟

- سىننىڭ بەلسەندىلىگى بiرنەشە سەبەپتەرگە بايلانىستى. سونىڭ ەڭ باستىسى، ءسوز جوق، ادەبي دە، وزگە دە باسىلىمداردىڭ سىنعا دەگەن كوزقاراسىنا، قوعامنىڭ قوزعاۋشى كۇشى سىن ەكەنىن قانشالىقتى ءتۇسىنۋ دەڭگەيىنە بايلانىستى. مىسالى، «قازاق ادەبيەتىندە» سەزگە دەيىن ءجىبى ءتۇزۋ ءبىر رەتسەنزيا بولمادى. سىن دەگەنiڭiز تەك  قارسى پىكىر بولدى.

ال، ەندى اڭگىمەنى تەرەڭدەتسەك، وبەكتيۆتى باسپاسوزگە، سىننىڭ دامۋىنا مەملەكەت مۇددەلى ەمەس، مينيسترلiك تە.  مىسالى، ءباسپاسوز تاريحىنا قاراساڭىز، بiردە بiر سىنشى باسشىلىقتا بولعان ەمەس، بيلىككە وسى كەرەك تە سياقتى. جازۋشىلار وداعى مەن مينيسترلىكتىڭ دەڭگەيىندە دە. مينيسترلىككە ادەتتە بەلگىلى ءبىر ادامدى قويادى، ءوز مۇددەسىنە ورايلاستىرىپ قويادى. قوعامنىڭ قوزعاۋشى كۇشى  - سىن بولاشاعى ءۇشىن ەشكىم باس  قاتىرعان جوق.

سىندى قۇرباندىققا بەردى، بەرىپ كەلەدى، بەرە بەرە مە دەپ قورقامىن. ويتكەنى.... جاڭا ايتتىم، مەملەكەتتىڭ يدەولوگيالىق ساياساتىنا سىننىڭ ونشا كەرەگى جوق. كادر ساياساتى سونداي - كەزدەيسوق ادامدار تاعايىندالادى.  كاسىبي مامان، پاراساتتى ادامداردى ىزدەۋ كەرەك قوي. ماماندار بار عوي. «وسى ىسكە لايىق كىم بار؟» دەۋ جوق. ايتەۋىر، ورىنتاقسىز قالعاندارعا ءبىر ورىن تاۋىپ بەرۋ كەرەك. ۇلكەن بيلiكتە دە سولاي. بiر ۇلكەن شەنەۋنiك بiر جەردەگi جۇمىسىن وڭدىرمادى ما، ونى ورنىنان الىپ، وزگە بiر جەرگە اپارىپ قويادى. بۇگىندە «جەتەكتەلگەن ادامدار» ساياساتى ءجۇرىپ تۇر. ءبىرىن-ءبىرى جەتەكتەپ بارىپ قالادى.

ۋاقىت قاجەتتiلiگi  دەگەن ۇعىمنان العاندا، تاۋەلسiزدiكتiڭ العاشقى جىلدارىندا  تاريحي شىعارمالار بiرiنشi ورىنعا شىقتى، تاريحي تانىم ماڭىزدى بولدى. قاجەتتiلiك سونداي ەدi. سىن ەكiنشi پلاندا قالدى. قازiر ول كەزەڭنەن وتتiك. ۇلى دۇنيەلەر كوپ بولسا جاقسى. بiراق، تاريحي شىعارماعا دەگەن سۇرانىس بiرشاما وتەلدi, ول بiرiنشi پلاننان كەتتi. ەسەسiنە جەتەكشi پلانعا جارتىلاي جۋرناليستيكا، جارتىلاي  ەستەلiك جانرى شىقتى. سىن تۇگiلi تازا كوركەم شىعارمالاردىڭ ءوزi قالتارىستا قالىپ وتىر. بۇل دا بiر وتكiنشi كەزەڭ شىعار. مىسالى، ءابiش، دۋلاتتاردان باستاپ مەرەكەلەرگە دەيiن پۋبليتسيستيكاعا ويىستى. بۇل - قالامگەر قاۋىمنىڭ ءوز ۋاقىتىنا ءۇن قوسۋى شىعار. دەگەنمەن دە تاپ وسىنىڭ جاقسى-جامان جاقتارىن تالداپ كورۋ ارتىق ەمەس... جالپى العاندا جامان كوركەم شىعارمادان دەرەكتi شىعارما پايدالى. بiراق، بۇل ادەبيەت ەمەس، فاكت رەتiندە قالادى. ال، شىن مانiنە كەلگەندە...

سىنشى بولۋ وڭاي شارۋا ەمەس. مەن وسىدان ون شاقتى جىل بۇرىنعى بiر سۇحباتىمدا ايتقانىمدى قايتالاۋعا تۋرا كەلەدi: قارا قىلدى قاق جارعان ادiلەتتi سىندى تەك جانكەشتi سىنشىلار عانا جازا الادى. سىن دا، سىنشىلار دا ەڭ الدىمەن سۇرىپتالۋ بەلەسiنەن ءوتۋi كەرەك. سىننىڭ سۇرىپتالۋى، ارينە، قىزمەت بابىڭنىڭ، عىلىمي دارەجەڭنiڭ كوتەرiلۋi ەمەس. كiمننiڭ نە جازعانىن، قالاي جازعانىن، كiمدi باعدار تۇتارىن، كiتابىنىڭ سانى ەمەس، ساپاسىن ۇعىنار ۇرپاق تابىلادى جانە ولار ءوز قالاۋىن ايقىنداي الادى دەپ سەنەمiن.

- زەينوللا اعا، اڭگiمەنiڭ ءوزi كەلەسi ساۋالعا ويىسىپ كەلەدi. ءوزiڭiز ايتپاقشى، قازiر ەستەلiك دۇنيەلەردiڭ ءداۋiرi ءجۇرiپ تۇر. بۇل دا بiر زاڭدىلىق; قوعامنىڭ، مۇمكiن جازۋشىنىڭ ءوزiنiڭ جان قاجەتi شىعار. دەگەنمەن دە ءوز ويىمدى د.گرانيننiڭ مىنا بiر پiكiرiنە قوساقتاسام دەيمiن: «ەستەلiكتەر ەڭ قيىن جانر. ويتكەنi, بۇگە-شiگەڭە دەيiن شىنشىل بولۋ مۇمكiن ەمەس» دەيدi سۋرەتكەر.

- دانيل اقساقال، دەمەك، ءوزiڭ دە  دۇرىس ايتاسىڭدار. ەستەلiكتەر تەك شىنشىل بولۋى كەرەك، سوندىقتان ونى جازۋ قيىن. بiراق، ءدال وسى جانردان قازاقتار ۇتىلعان جوق. ءدال وسى جانر قازاقتار ءۇشiن ەڭ وڭتايلى، ەڭ وڭاي جانر بولىپ وتىر. ساندا بار، ساپادا جوق. بۋلىعىپ كەلگەن بiراز جازۋشىنىڭ ءوز ماڭىزىن ارتتىرۋ، جەكە باسىنىڭ امبيتسياسىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشiن كەرەمەت جول. كوپ جاعدايدا ەستەلiكتەردiڭ ءتۇرi: «تاحاۋي بىلاي دەپ ەدi, اسقار بىلاي دەپ ەدi, مەن بىلاي دەدiم» بولىپ كەلەدi. دەسە دەگەن شىعار. بiراق، قۇبىلتىپ ايتساڭ دا بولادى. ويتكەنi, كۋاگەر جوق... بiزدە «وتە بiر سەنiمدi ادامداردان ەستiدiم» دەپ تە جازا بەرەتiن جاعدايلار بار. ەستەلiك قازiر ەڭ ارزانقول جانر بولىپ تۇر. ال، ەستەلiك دەگەنiڭiز - تەك ەستiگەن نارسە ەمەس، ەسiڭدە ساقتالعان، ءوزiڭ كۋا بولعان جاعداي-وقيعالار، سول ارقىلى تالداۋلار...

- جوعارعى بiر تۇستا الەۋمەتشiل ادەبيەت پەن ادەبيەتشiل ادەبيەت  تۋرالى ايتىلىپ قالدى. ادەبيەتشiل ادەبيەتتiڭ الەۋمەتشىل ادەبيەتتەن ايىرماشىلىعى - مادەني-پالساپالىق كەڭiستiكتەگi اڭگiمەنi قاجەت ەتەتiنi. سوڭعى ۋاقىتتا مەن وقىعان كوركەم شىعارمالار iشiندە اسىلبەك ىقسانوۆتىڭ «قۇمىرسقاسى» جانە ديدار امانتايدىڭ «گۇلدەر مەن كiتاپتارى»  وسى سيپاتتاعى دۇنيەلەر. اسىلبەكتiڭ «اۆتوبۋس» اڭگiمەسi وتكەن جىلى «التىن وردا» اپتالىعىندا تالداۋ وبەكتiسi بولدى. سوندا كوپتەگەن وقىرمان، تiپتi كاسiبي ادەبيەتشiلەردiڭ ءوزi سول تالداۋلاردى ىقىلاسپەن وقىعانىن، ويتكەنi, ادەبيەت تۋرالى كاسiبي اڭگiمەلەرگە زارۋلiك بار ەكەنiن ايتقان. جالپى بولمىس-قۇرىلىمى، جازىلۋ پرينتسيپi بiر-بiرiنەن مۇلدەم وزگە، بiراق، ورتاقتاستىراتىنى - جاڭاشا بiر دۇنيەسەزiم بولىپ كەلەتiن  مۇنداي شىعارمالاردى تالداۋ ءۇشiن دە كۇندەلiكتi مادەني-سىني تiرشiلiك كەرەك. ال، ونداي تiرشiلiكتiڭ كۇرەتامىرى - ينتەللەكتۋالداردىڭ قوعامداعى رولi جانە ول ورتانىڭ قۇرىلىمدانۋى ءالسiز سياقتى...

- ءاليا، قاتەلەسپەسەم، ونەر - كوركەم تەكست  تۋرالى وزiڭنەن وقىدىم. ونەردiڭ ءوز فيلوسوفياسى تۋرالى ۇعىمىڭ ءدال. ادەبيەتكە وسى پلاندا قاراۋىمىز كەرەك. ونەر - تانىم،  ونەر - فۋنكتسيا. وۋ باستا دا سولاي  بولعان. وبەكتيۆيزم، تەندەنتسيونيزم... «مىناۋ راس، بولعان» دەپ قارايمىز. كەزiندە ومiردەن گورi ادەبيەت قىزىق بولعانى شىندىق. ويتكەنى ادەبيەتتە بۇكiل ۇلتتىق يدەيا، اسىل ارماندار جاتتى.  ونەر - الەۋمەت، ونەر - ونەر اراۇيلەسiمiن تابۋ جولىندا ينتەللەكتۋالداردىڭ ورنى بولەك. جالپى ولاردىڭ قوعامداعى رولi جوعارى بولۋى شارت. وسىعان ءالi جەتە الماي كەلەمiز. جوعارىدا دا بiر ايتىپ ءوتتiم عوي - ون-ون بەس مىقتىڭ تۇتاس بiر ورتا جاساسا ادەبيەتتەگi, ونەردەگi احۋالدى جاساپ شىعا الادى. ال، بiزدە ازiرشە ينتەللەكتۋالدى ورتانىڭ قۇرىلىمدانۋى ءالسiز بولاتىنى - ولار دا بولەك-بولەك، جانباعارلىق تiرشiلiكپەن كەتiپ وتىر.

ينتەللەكتۋالدى ورتانىڭ السiزدiگi - دۇمبىلەزدىككە (ديلەتانتيزمگە)  داڭعىل جول اشادى. مىسالى، وتكەن جىلى ماحامبەت اقىننىڭ 200 جىلدىعى ورايىندا كوپتەگەن شىعارمالار جازىلدى. ءالi دە جازىلاتىن شىعار. مىڭ سان كiتاپ. بiزدiكi كوشiرمە، ۆارياتسيالار جاسايدى. سوندا وزiنە دەيiن ايتىلعان پiكiرلەردi وزiنiكi سياقتاندىرىپ بەرە بەرەدi, بiرەۋدiڭ پiكiرiن وزiنە تاڭىپ الادى. عىلىمدا ادالدىق كەرەك. ءوزiن سىيلايتىن، بiلiمدi-بiلiكتi جان ۇنەمi ءوزi سۇيەنگەن دەرەككوزدى، يستوچنيكتi كورسەتiپ وتىرادى. ودان سەنiڭ دەڭگەيiڭ جوعارىلاماسا، تومەندەمەيدi. جازۋشىعا ماقالا جازۋ وڭاي، ول ماقالا جازۋعا تiپتi ۇيرەنiپ، داعدىلانىپ  كەتەدi. سوندا دا ءوزiنiڭ الدىندا، ارۋاقتىڭ الدىندا ادال بولايىن دەگەن نيەت جوق. سوندىقتان دا وسىلاي.

- الەمدەگi وراسان وزگەرiستەر سالدارىنان  ۋنيۆەرسيتەتتiك داستۇرلەر مەن ينتەللەكتۋالداردى قالىپتاستىرۋ مەن تاربيەلەۋ ادiستەرi وزگەرiسكە تۇسە باستاعان جوق پا؟

- ءداستۇر ۋنيۆەرسالدى قۇبىلىس، سوندىقتان دا ول ەسكiرمەيدi. جاڭا مەن تاجiريبەدەن وتكەن ءداستۇر ۇنەمi بiرگە جۇرەدi.

- زيالىلىق تۋرالى كوپ اڭگiمە ايتىلدى، ءالi ايتىلادى.

- بۇل تاقىرىپ، شىنىندا دا جاۋىر بولعان تاقىرىپ، سوعان قاراماستان ءالسiن-ءالسiن ورالىپ وتىرۋدى قاجەت ەتەدi. سوڭعى جىلدارى تالاي نارسەنi كوردiك. ادەمi سويلەپ وتىرىپ-اق ءوزiن-ءوزi اشكەرەلەۋدiڭ تالاي مىسالىن كوردiك. «بiزدiڭ زيالىلارىمىز، بiزدiڭ زيالىلارىمىز» دەيدi. بۇگiنگi زيالى. ول كiم؟ قازاقتىڭ بالاسى. كوپ بولسا ۋنيۆەرسيتەت بiتiردi. مۇحتار اۋەزوۆتiڭ «وقىعان ازامات» دەيتiنi بار عوي... مىسالى، «لەنينگراد» ەنتسيكلوپەدياسىندا م.اۋەزوۆ جوق. بۇعان بايبالام سالۋدىڭ كەرەگi بار ما؟ قازiر لەنينگراد سەنi قايتەدi. ءوزiڭ بiرiكپەي وتىرىپ، وزگە سەنi قايتەدi. «ءار قازاق - مەنiڭ جالعىزىم» دەگەندi ۇستانباعان،  قادiرiن بiلمەگەن جان «زيالى بالەنشەكەڭ» بولا المايدى.  جالپى بiزدە زيالى ءسوزi دۇرىس قولدانىلمايدى. ىڭعايلى بولعان سوڭ ءوزiمiزدi زيالى دەيمiز. نيكتو نە داەت پراۆا وسۋجدات. شاپان، كۇپiسiن ورانىپ، وشاق باسىنان شىققان اۋىل بالاسىنىڭ ءبارi زيالىلىق پارامەترiنە جاۋاپ بەرە المايدى.

- بۇگiنگi رۋحاني ماسىلدىق تۋرالى...

- اعا بۋىن ەرتە ەسەيدi, بiز بالا بولىپ جۇردiك. تاۋەلسiزدiك، ەركiندiكتiڭ ارقاسىندا بiر ءسات ءبارi تەڭەستi. بiر كەزدە سiڭiرگەن ەڭبەگiڭدi بۇلداۋعا بولمايدى. جازۋشى ادام ۇنەمi فورمادا وتىرۋى شارت. بۇل - ۇنەمi iزدەنiستە وتىرۋ كەرەك دەگەن ءسوز. مىسالى، مەن اسىلبەكتiڭ «قۇمىرسقاسىن» كوپ رومانعا ايىرباستامايمىن. ديدار شىعارماشىلىعى تۋرالى ايتىپ-جازىپ ءجۇرمiن. بۇلار ادەبيەت ءۇشiن قۇبىلىس.

ەستياردىڭ ءبارi وزدەرi تۋرالى ايتىلعانعا شامشىل. ادامداردىڭ ارقايسىسى ءوز تۇرقىمەن اۆتوريتەت، بەدەل بولۋى كەرەك. ايتالىق، ولار ۇندەمەي وتىرعاندا، مەن وعان قۇرمەتپەن قاراۋىم كەرەك. ال، بiر كەزدەگi ەڭبەگiن ساتىپ كۇلكi تۋدىرۋدان قاشۋ كەرەك.

- قازiر «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى بويىنشا جۇمىس ءجۇرiپ جاتىر. ۇسىنىس-پiكiرلەر از ەمەس. سiز ءوز تاراپىڭىزدان نە پiكiر قوسار ەدiڭiز؟

- ەڭ الدىمەن ايتارىم - مەملەكەتتiك دەڭگەيدە قولعا الىنعان شارۋا سول دەڭگەيگە لايىق اتقارىلۋى تيiس. 100-200 توم شىعارۋ ءۇشiن  ينستيتۋتتار جانتالاسىپ باسپا اشىپ جاتىر. مۇندايدا باس-باسىنا باسپا اشقاننان گورi ارنايى شتات ءبولiپ،  ورتالىقتاندىرىلعان  باسپا جاساۋ دۇرىس بولار ەدi. مەنiڭشە، مۇنداي جاۋاپتى جۇمىستا مەملەكەتتiك كوميسسيا قۇرىلىپ، تياناقتى جۇمىس iستەۋi شارت.

- وزiڭiزگە قويىلار نەگiزگi ساۋالىمنىڭ بiرi باسپا iسiنە قاتىستى ەدi. سiز تاجiريبەلi باسپاگەرسiز. ۇزاق جىلدار بويى باسپا iستەرi جونiندەگi مەملەكەتتiك كوميتەتتiڭ باس رەداكتورى بولدىڭىز. كەيiنگi جىلدارى نارىققا بەيiمدەلگەن «راريتەت» باسپاسىنىڭ باس رەداكتورىسىز. قازiرگi كiتاپ شىعارۋ جانە جالپى باسپا ساياساتىنا كوڭiلiڭiز تولا ما؟ جازۋشى قاۋىمىنىڭ ءوزiڭiز ايتقان «ۋنيجەنو ي وسكوربلەنو» احۋالىندا قالۋىنىڭ بiر سەبەبi - تاۋەلسiزدiك العالى بەرگi كەزدەگi باسپا iسiندە ورىن الىپ وتىرعان  كوپتەگەن كەلەڭسiزدiكتەرگە دە  بايلانىستى ەمەس پە؟

- بۇل ءوزi تاڭدى تاڭعا ۇرىپ ايتۋعا بولاتىن اڭگiمە. راس، تاۋەلسiزدiك كەلگەن سوڭ بۇرىنعى جۇيە بۇزىلدى، بiراق، مەملەكەت سوناۋ قيىن كەزدiڭ وزiندە كiتاپ شىعارۋ iسiنە قارجى ءبولiپ وتىردى عوي. ەجەلگi باسپالاردى بiرجولاتا تۇقىرتىپ،   جاڭا  باسپالار، كورپوراتسيالار اشۋدىڭ استارىندا نە سىر بار؟  بۇل جاڭا قۇرىلىمدار نەگiزiنەن مەملەكەتتiڭ قارجىسى ەسەبiنەن جارقىراپ شىققانىن  جانە دە ول قارجى سول ەجەلگi باسپالار ەسەبiنەن بەرiلگەنiن  جۇرتشىلىق كورiپ-بiلمەي وتىرعان جوق. مۇنىڭ بارلىعى دا  كۇندەردiڭ كۇنiندە سارالانۋى تيiس  شارۋا، جازىلۋى تيiس  تاريح.

قازiر باسپا iسiندە تاعى بiر قىزىق  ساياسات ءجۇرiپ جاتىر. مينيسترلiكتە بۇل سالانى باسقاراتىن جاقسى جiگiتتەر، وسى سالادا كوپتەن iستەيدi, ءبارiن بiلەدi, بiراق، ەكi سويلەيتiندەرi بار. بۇگiندە مەملەكەتتiك تاپسىرىس تەندەرمەن بەرiلەدi. سوندا «ءوز باسپام جانە وزگەلەر» دەگەن  بولماۋى كەرەك. ءار مينيستر مەن مينيستردiڭ ورىنباسارى وزiنە بەيiمدەپ باسپا اشا بەرۋi قالاي بولادى؟!. جاقسى يدەيا مەن جاقسى قارجىنى سوندا ءبولۋi شە؟!... بۇل دەگەنiڭ مۇلدەم بولمايتىن شارۋا.

- زەينوللا اعا، وزiڭiزبەن اڭگiمەدە اسەكەڭ، اسقار سۇلەيمەنوۆ تۋرالى ءسوز قوزعاماي كەتۋگە بولمايدى. سۋرەتكەردiڭ «اداسقاعى»، «سيتۋاتسياسى» ومiردەگiمەن قاتار ونەردەگi ۇستانىمىن جان-جاقتى اشاتىن تۋىندىلار. «سيتۋاتسيا» پوۆەسi -  شامامەن 60-70-جىلدارداعى جازۋشىلىق ورتانى بەينەلەيدi, كەيiپكەرلەرi - جازۋشىلار. كەزiندە ۆ.كاتاەۆتىڭ ورىس جازۋشىلارىنىڭ ومiرiنەن جازعان «المازنىي موي ۆەنەتس» شىعارماسىن وقۋ قىزعىلىقتى بولدى. «سيتۋاتسيا» دا سولاي. كەيiپكەرلەرiنiڭ  پروتوتيپتەرi بار ەكەنiن بiلەسiز...

- اسقاردىڭ ەرەكشەلiگi - ول ادامداردى كورiپ وتىرىپ جازاتىن ەدi. كەيiپكەرلەردiڭ ەسiمدەرi وزگەرتiلگەن. تەك مۇقاعالي ەسiمiن عانا قالدىردى. «سيتۋاتسيا» ومiرلiك نەگiزi بولعانمەن كوركەم شىعارما عوي. ەڭ باستىسى - تۋىندىعا پروتوتيپ بولعان گەرويلار  ءوز-وزدەرiن تانىدى. كەڭiرەك اڭگiمەنiڭ رەتi كەيiن بiر كەلەر. شىندىقتىڭ جۇزiنە وراۋ دەگەن بار. كەز كەلگەن جازۋشى ەسەسiن جiبەرمەيدi. ومiردە ەسەسi كەتكەن جازۋشى سۇلەيمەنوۆ...

سۇحبات - مەنىڭ جاقسى كورەتىن جانرىم. انشەيىن سۇراق-جاۋاپ ەمەس، قوعامنىڭ ەتيكالىق-ەستەتيكالىق كەلبەتىن تانىتاتىن تۇلعالارمەن سۇحبات، سۇحباتتاسۋدى ايتامىن.  سوناۋ 90-جىلدارى اسقار سۇلەيمەنوۆپەن باستاعان سۇحباتتار سەريامدى زەينوللا اعامەن قورىتامىن دەگەن ءبىر جوسپارىم بار-دى... بۇل سۇحباتتى سىنشى،  ءوزى ايتپاقشى، «تاعى ءبىر قاراپ شىعۋى ءتيىس» ەدى. وعان تاعدىر جازبادى... سىنشى پىكىرلەرىنىڭ، اسىرەسە، اڭگىمەنىڭ سوڭىنا قاراي  تەزيستىك سيپاتتا بولۋىنىڭ سەبەبى - وسى. تاعى ءبىر ايتاتىن جايت - زەينوللا اعانىڭ تانىم، تالعام، ادەبيەت سىنىنىڭ مارتەبەسى تۇرعىسىنان ايتىلعان  سىن پىكىرلەرىن قاز-قالپىندا قالدىرۋىم ونىڭ ارۋاعى الدىنداعى مىندەتىم  دەپ ءبىلدىم.

ءاليا بوپەجانوۆا

10-قاڭتار -10-اقپان 2004

كورنەكتى سىنشى زەينوللا سەرىكقاليۇلىنىڭ  تۋعانىنا 75 جىل تولۋىنا وراي

قر جازۋشىلار وداعى باسقارماسى مەن م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى  رەسپۋبليكالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا  وتكىزەدى. كونفەرەنتسيا 2013 جىلدىڭ 15 ساۋىرىندە قجو ادەبيەتشىلەر ۇيىندە (الماتى، ابىلايحان داڭعىلى، 105) باستالۋى 15.00. كەلەمىن دەۋشىلەرگە ەسىك اشىق.

Abai.kz