ويماقتاي ويلار
ىڭكىبىدى مەن كىگىبىنىڭ دەگەنى بولىپ...
قازاقتىڭ كلاسسيك جازۋشىسى مۇحتار ماعاۋين ءبىر شىعارماسىندا نكۆد-نى ىڭكىبىدى، كگب-نى كىگىبى دەپ جازىپتى. سول ىڭكىبىدىنىڭ ءىرىنى كىگىبىنىڭ كۇڭكىلىنە ۇلاسقان سەكىلدى. ويتكەنى، وسى جۇيەدە قىزمەت اتقارعان گەنەرالى بار، باسقاسى بار، الدەكىمدەردىڭ ەسىمىن ەستە قالدىرۋ ناۋقانى جەر-جەردە قىزۋ ءجۇرىپ جاتىر.
ماسەلەن، كەزىندە قوستانايدا قىزمەت اتقارعان سەرىك شاكىباەۆ دەگەن كىسىگە كوشە اتىن بەرۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرىلىپتى. «ۇلكەن تۇركىستاننىڭ كۇيرەۋى» دەگەن كىتاپ جازعان، قازاقتىڭ ارداگەر پەرزەنتى مۇستافا شوقايدى قارالاعان اۆتوردىڭ قازاققا قانداي ەڭبەگى ءسىڭىپ ەدى؟ وتىز جەتىنشى جىلى امانكەلدى اۋدانىندا ىڭكىبىدى باستىعى بولعان گەنەرال تاۋتان ارىستانبەكوۆكە وبلىس ورتالىعىنان كوشە بەرىلدى. وسى جۇيەنىڭ بىرنەشە ادامىنا ەسكەرتكىش تاقتا ورناتىلدى. الاش ارىستارىنىڭ كىندىك قانى تامعان وڭىردە كىم كورىنگەنگە كوشە اتى بەرىلىپ جاتىر. بالشەبەكتەردىڭ پالەسىنەن قۇتىلۋ وڭاي ەمەس ەكەن.
ءومىردىڭ زاڭى وسىنداي
كىرپىنىڭ ينەلەرى بولسا دا، تاسباقانىڭ تاس ساۋىتى بولسا دا اڭدىعان دۇشپانعا جەم بولادى. بيىك ءارى بەرىك قورعان دا، تەرەڭ قازىلعان ور دا جاسانعان جاۋعا ۋاقىتشا عانا بوگەت بولادى. ءومىردىڭ زاڭى وسىنداي.
جاس ۇرپاق نە دەر ەكەن؟
مۇراجايدان كوپ بۇيىم كورەسىڭ. ءسابيت مۇقانوۆ ۇستاعان قامشى دەيدى. ونىمەن كىمدى ۇردى ەكەن؟ ءابدىلدا تاجىباەۆ ۇستاعان قالام دەيدى. ونىمەن كىمنىڭ ۇستىنەن ارىز جازدى ەكەن؟ الدەبىر بالشەبەكتىڭ التىاتارى دەيدى. ونىمەن كىمدى اتتى ەكەن؟ تاعى ءبىر كوممۋنيستىڭ شاپانى دەيدى. ونى كىمدەر جاپتى ەكەن؟ ءبىر دەپۋتاتتىڭ توسبەلگىسى دەيدى. ودان باسقا قانداي بەلگى قالدى ەكەن؟ ەلباسى العان ماراپات دەيدى. قاشان، قالاي، قانداي ەڭبەگى ءۇشىن الدى ەكەن؟ وسىنى كورىپ جۇرگەن جاس ۇرپاق نە دەر ەكەن؟
كورىپ ءجۇرمىز
ورازا ايىندا شايتاندارعا كىسەن سالىنادى دەگەنگە سەنەيىن دەسەم، ىبىلىسكە ىلەسكەندەر ارامىزدا ءالى جە ءورىپ ءجۇر. قاجىلىققا بارىپ، شايتانعا تاس لاقتىرىپ كەلگەن مۇسىلمانداردىڭ تاسىنان امان قالعان شايتاندار سايران سالىپ ءجۇر. سونىڭ ءبارىن كوزىمىز كورىپ ءجۇر.
حالىق كورپە مە؟
ءبىر ءتىلشى دەپۋتاتقا: «حالىقتى كورپە قىلىپ الدىڭىز» – دەگەن ءۋاج ايتىپتى. دەپۋتات نە ايتارىن بىلمەي قالدى. حالىق كورپە بولسا، ونى جامىلۋعا دا، استىنا توسەۋگە دە بولادى عوي. جۋرناليست سونى مەڭزەپ تۇرعان سەكىلدى. كورپەنىڭ تىسىن دا، استارىن دا بىلعاپ جۇرگەندەر كوپ.
مىڭ شۇكىر!
اقىن اعام عافۋ قايىربەكوۆ كەزىندە ءوزى تۋىپ-وسكەن ءوڭىرىن ساعىنىپ كەلگەندە:
«بىلمەيمىن، بۇل ءدۇنيادا اقىن كوپ پە؟
شىعارعان داڭقىمەنەن اتىن كوپكە.
قاشاندا، تۋعان توپىراق، سەنى ىزدەسەم،
عاجايىپ، كەزدەسەمىن اقىلبەككە» – دەپ ماعان ولەڭ ارناعان ەكەن.
اقىن دوسىم ءابجان ءابىلتاي قوستانايعا كەلگەن ساپارىنىڭ بىرىندە: «كەلگەنىم كوپتەن ەلگە بۇل، جەتەتىن شىعار پارمەنى. سەرگىسىن ءبىراز ەر كوڭىل، اقىلبەككە الىپ بار مەنى» – دەپ جىر جازىپتى.
كورنەكتى اقىن قاسىمحان بەگمانوۆ:
«بابالاردىڭ ۇلى جولىن جالعاپتى،
اتقا ءمىنىپ قۋماعانمەن قالماقتى.
قارا ولەڭدە سامۇرىقتاي سامعاپتى،
بۇل ءومىردىڭ اۋىر جولىن تاڭداپتى.
ءتۇپ اتاسى قوبىلاندىدان تارايتىن،
قوستانايدا ءبىر اقىن بار ارداقتى» – دەگەن ەكەن.
ءسۇيتىپ، مەن دە جىردا اتى اتالعان كەيىپكەرگە اينالىپپىن. مىڭ شۇكىر!
اسابالاردىڭ جەگەن اسى ادال ما؟
جيىن-تويلاردا ءجيى بولامىز. تويدىڭ كورىگىن قىزدىراتىن اسابالار اۋىزدىعا ءسوز، اياقتىعا جول بەرمەيدى. انايى انەكدوت ايتادى، اق ساقالدى قاريالاردىڭ جانىنا كەلىپ، سۇيرەڭدەپ باتا بەرەدى، ادەپسىز ويىنداردى ويناتادى. ىزاڭدى كەلتىرەدى. سوندايدا «اسابالاردىڭ جەگەن اسى ادال ما؟» دەگەن ساۋال ويىما ورالادى.
ادام از
كۇرەك بار قار تازالايتىن. سابىن بار كىر تازالايتىن. الايدا، اقىل ايتار ادام از جان تازالايتىن.
ءۇمىتىمدى ۇزبەيمىن
«دۋمانى دۋراكتار جايلاپ العان» – دەپ ەدى ءبىر دوسىم. تاعى ءبىر دوسىم «ماجىلىستە ماڭگۇرتتەر وتىر» – دەدى. ەكەۋىنىڭ دە سوزدەرىنىڭ جانى بار. الايدا، اقىماقتاردىڭ جانىندا اقىلدىلار، ماڭگۇرتتەردىڭ ماڭايىندا ار-ۇياتى بارلار بار شىعار دەگەن ءۇمىتىمدى ۇزبەيمىن.
بولادى
جىلىتا الساڭ قاردى سۋ قىلۋعا، سۋىتا الساڭ سۋدى مۇز قىلۋعا بولادى. لاۋلاپ جانعان وتقا عانا ەمەس، وشاق تۇبىندەگى شوققا دا اس پىسىرۋگە بولادى. قالامنىڭ ۇشىمەن عانا ەمەس، تۇقىلىمەن دە جاقسى جىرلار جازىلادى.
سىرقات مۇعالىمدەر جانە قوقىس جاشىگى
كورگەن كوزدە جازىق جوق. بيۋللەتەندى دارىگەرلەر سىرقاتتارعا بەرەدى. ال سايلاۋ بيۋللەتەنىن جاشىككە توپىرلاتىپ سالعان كوميسسيا مۇشەلەرى بولعان مۇعالىمدەر دە ساۋ ادامدار ەمەس سەكىلدى. ايتپەسە بيۋللەتەندى قايتەدى؟
جاشىك تۋرالى نە دەۋگە بولادى؟! سايلاۋ ناتيجەسىن بىلدىرەتىن جاشىك بولماعاننان كەيىن ونى قوقىس جاشىگى دەپ اتاسا دا بولادى.
ايىرۋ قيىن
بازارعا بارساڭ – بارلىعى جاڭا. سىرتىن بوياپ قويىپ، جاڭا تون دەيدى. قورابىن بوياپ قويىپ، جاڭا كولىك دەيدى. كەشەگى ناندى بۇگىن پىسىرگەن دەيدى. كەشەگى ءسۇتتى بۇگىن ساۋىلعان دەيدى.
جاڭا قازاقستان دا سول سەكىلدى. ەسكىسى قايسى، جاڭاسى قايسى، كەز كەلگەن كىسى ايىرا المايدى.
ءوز ويىم
ىبىراي التىنساريننىڭ «كەل، بالالدار، وقىلىق!» دەپ اتالعان ولەڭىندە: «وقىساڭىز، بالالار، شامنان شىراق جاعىلار، تىلەگەنىڭ الدىڭان ىزدەمەي-اق تابىلار» – دەگەن جولدار بار. بارلىعى تۇسىنىكتى. ەش قاتە جوق سەكىلدى. تۇپنۇسقادا دا وسىلاي جازىلعان. مەنىڭ ويىمشا وسى شۋماقتىڭ ءۇشىنشى جانە ءتورتىنشى جولدارىنداعى «تىلەگەنىڭ» جانە «ىزدەگەنىڭ» دەگەن سوزدەردىڭ ورنى اۋىسىپ كەتكەن. قيسىنعا جۇگىنسەك، تىلەگەنىڭ قانشالىقتى كوپ بولسا دا ىزدەگەندە تابىلا بەرمەيدى. ال ىزدەگەنىڭ تىلەمەي-اق الدىڭنان شىعۋى مۇمكىن. ءوز ويىم وسى.
قابىل بولا ما؟!
ءوزى تويىپ تۇرسا دا وزگەلەرگە بەرمەسە، اش-جالاڭاش كوشەدە جۇرگەندەردى كورمەسە، ءتۇن ۇيقىسىن بولسە دە دە ەلگە كوڭىل بولمەسە ۇستاعان ورازاسى قابىل بولا ما؟!
تاۋىپ ايتقان ەكەن
جاقىندا عانا عالامتوردان جانى كۇيزەلگەن ءبىر كىسىنىڭ پىكىرىن وقىدىم. دارىگەرلەردىڭ قاتەسىنەن قايتىس بولعاندار مولادا جاتىر، سايلاۋ كوميسسيالارىنداعى مۇعالىمدەردىڭ قاتەسىنەن كەيىن اقىماقتار پارلامەنتتە وتىر، – دەپ جازىپتى. تاۋىپ ايتقان ەكەن.
راس ەكەن
ساحنادا دا، تەلەديداردا دا قاتىن بولىپ كيىنگەن ەركەكتەر كوبەيدى. ولاردى ەركەك دەۋگە دە بولمايدى. قىز-كەلىنشەكتەر ەر ازاماتتاردان شالباردى دا، تەمەكىنى دە، سىرانى دا، باسقانى دا تارتىپ العاننان كەيىن جاساعان قارىمتاسى ما، ايتەۋىر، بارلىعى دەرلىك ايەلدەن اۋمايدى. كيىم كيىسى، ءجۇرىسى، تۇرىسى، كۇلىسى جىنىسى ايەل ەكەنىن دالەلدەيدى. ايەلدەردى ەركەكتەردەن كوپ دەيدى دەگەن راس ەكەن.
جالعاسى بار...
اقىلبەك شاياحمەت
Abai.kz
