دۇيسەنبى كۇنى پرەزيدەنت جارلىعىمەن «امانات» پارتياسى قايتا ۇسىنعان ۇكىمەت باسشىسى ءاليحان سمايلوۆتىڭ كومانداسى جاساقتالدى. ەسكى قۇرام قايتا كەلدى دەسە دە بولادى. بۇرىنعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مۇحتار تىلەۋبەردىنىڭ ورنىنا پرەزيدەنت اكىمشىلىگىن باسقارعان مۇرات نۇرتىلەۋدىڭ كەلگەنى بولماسا.

وتكەن 2022-جىلدىڭ بيلىك ءۇشىن قاتەرگە تولى جىل بولعانى بەلگىلى. ىشتە «قاڭتار وقيعاسى» ءجۇز بەرسە، سىرتتا كىندىگىمىز بايلانعان وداقتاسىمىز كرەمل ۋكرايناعا سوعىس اشتى. سوعان قاراماستان الەم ەلدەرىمەن سىرتقى بايلانىسىمىز بۇرىنعى قالپىندا قالدى. ازۋلى اقش پەن انگليانىڭ، گەرمانيانىڭ سىرتقى ىستەرگە جاۋاپتى باسشىلارى ەلىمىزگە ساپارلاپ قايتتى. الەمدى كوروناۆيرۋس جايلاعالى بەرى سىرت ەلگە شىقپاعان قىتاي باسشىسى دا ساپارىن بىزدەن باستادى.

دەي تۇرعانمەن الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ نارازىلىعىنا ۇشىراعان ورىس بيلىگى باتىس سانكتسياسىنىڭ ءوشىن بىزدەن العانداي اسەر قالدىردى. وعان دالەل جەتەرلىك. بەيپىل اۋىز سولوۆەۆتى بىلاي قويعاندا، رەسەي كوممۋنيستەرىنىڭ اتامانى زيۋگانوۆتان تارتىپ، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ باسشىسى مەدۆەدەۆكە دەيىن مەملەكەتتىك تۇتاستىعىمىزعا، تاۋەلسىزدىگىمىزگە شاك كەلتىرەتىن سوزدەر ايتتى. رەسەي ءسىم ءباسپاسوز حاتشىسى زاحاروۆا دا ءتىسىن قايراپ ۋكراينانىڭ قازاقستانداعى ەلشىسىنىڭ ءسوزى مەن قازاق كاسىپكەرلەرىنىڭ كيەۆكە تىككەن كيىز ۇيلەرىنە دەيىن تۇسىنىك بەرۋگە ماجبۇرلەدى. مۇحتار تىلەۋبەردى بۇل سىنداردان وگىزدى دە ولتىرمەي، اربانى دا سىندىرماي شىعا الدى. شوۆينيستىك پيعىلى اسقىنعان پۋتين بيلىگىنە بۇل تەڭ ناتيجە ۇناماي وتىرعان سياقتى. توقاەۆتىڭ «قاڭتار وقيعاسى» كەزىندە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارلىعىنا ۋاقىتشا تاعايىنداعان سەنىمدى ادامى مۇرات نۇرتىلەۋدى سىرتقى ۆەدومستۆا باسشىلىعىنا تاعايىنداۋى سونى كورسەتەدى.

پرەزيدەنت توقاەۆ «قاڭتار وقيعاسىنان» كەيىنگى العاشقى جولداۋىندا وتكەن 30 جىلدا قازاقستاننان الەمدىك دەڭگەيدەگى ميللياردەرلەردىڭ شىققانىن، قازىنالى ەلدىڭ بايلىعىنىڭ قىزىعىن 162 ادام كورىپ وتىرعانىن تىلگە تيەك ەتىپ، جەمقورلاردىڭ شەتەلگە تىققان اقشالارىنىڭ ەلگە قايتارىلاتىنىن قاداپ ايتقان ەدى. وتكەن ءبىر جىلدا مارقۇم التىنبەك سارسەنباەۆ «ءۇش تاعان» دەپ سيپاتتاعان تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قارجىلىق پيراميداسىنىڭ اتاماندارىنا بولماسا دا، جاقىندارىنا قۇرىق سالىندى. نەمەرە ءىنىسى قايرات ساتىبالدى 6 جىلعا، قۇداسى قايرات بورانباەۆ 8 جىلعا سوتتالدى.

مۇرات نۇرتىلەۋدىڭ ورنىنا پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە باسشى بولىپ بارعان، بۇعان دەيىن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كوميتەتتى باسقارعان ولجاس بەكتەنوۆ ءوز ميسسياسىن ورىنداپ، ەل باسشىسىنىڭ ويىنان شىققان سياقتى.

«بىرەۋ تويعا اينالعاندا، بىرەۋ قويعا اينالىپتى» دەگەندەي، كەشە سوت ۇكىمى وقىلار كەزدە الماتى وبلىسىنىڭ ەكس-كومەندانتى سەرىك كۇدەباەۆتىڭ شەتەل اسقانى ءمالىم بولدى. قايتا سايلانعان «جاڭا قازاقستانشىل» دەپۋتات ەرلان سايىروۆ: «سەرىك كۇدەباەۆتىڭ قازاقستاننان قاشىپ كەتۋى، «ەسكى قازاقستاننىڭ مەملەكەتكە قارسى زاگوۆورى» دەپ مالىمدەدى. ونىڭ ۋاجىنشە، «مۇنداي تۇتقيىل قاشۋدى IIM, شەكارا قىزمەتى وكىلدەرىنسىز ۇيىمداستىرۋ مۇمكىن ەمەس». ءوز كەزەگىندە ۇقك شەكارا قىزمەتى كۇدەباەۆتىڭ رەسمي كەدەن بەكەتتەرىنەن وتپەگەنىن ءمالىم ەتتى. ورىندارىنا قايتا جايعاسقان قورعانىس ءمينيسترى رۋسلان جاقسىلىقوۆ تا، ىشكى ىستەر ءمينيسترى مارات احمەتجانوۆ تا كۇدەباەۆ قاشتى دەلىنگەن 23-ناۋرىزدا وزدەرىنىڭ مىندەتىن ۋاقىتشا اتقارۋشى تۇلعا بولعانىن العا تارتىپ، جاۋاپكەرشىلىكتەن وڭاي قۇتىلىپ كەتكەن سياقتى. (19-ناۋرىزدا ءاليحان سمايلوۆ ۇكىمەتتىڭ وتستاۆكاعا كەتەتىنىن جاريالاپ، مىندەتتەرىن ۋاقىتشا اتقارا تۇراتىنىن مالىمدەگەن ەدى).

قايتا سايلانعان زاڭ شىعارۋشى پارلامەنت بولسىن، قايتا جاساقتالعان ۇكىمەت بولسىن، الدارىندا تۇرعان ەڭ وزەكتى ماسەلە – قىمباتشىلىقتى اۋىزدىقتاۋ ەكەنى اقيقات. وتكەن ناۋرىز ايىندا ينفلياتسيا دەڭگەيى 18,1 پايىز بولعان. كەشە ەنەرگەتيكا ءمينيسترى بولات اقشولاقوۆ 12 ساۋىردەن باستاپ، بەنزين باعاسىنىڭ 10 پايىزعا، ديزەل قۇنىنىڭ 20 پايىزعا قىمباتتايتىنىن ايتتى. ونىڭ سەبەبىن «ۇلتتىق مۇددە مەن ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن» دەپ ءتۇسىندىردى. كورشىلەس رەسەيمەن، وزبەكستانمەن، قىرعىزستانمەن سالىستىرعاندا بىزدە جانارماي باعاسى الدە قايدا ارزان ەكەن. كەي باق كوزدەرىنىڭ جازۋىنشا، قىرعىزدار ەلگە كولىكپەن كىرىپ، جانارمايدى بوشكەلەپ اكەتىپ جاتىر-مىس. قازاقستاننىڭ جانارماي نارىعىنداعى ءىرى ويىنشىلار ۇساق الىپساتارلار ەمەس، رەسەيدىڭ «پەترويلى» مەن قىتايدىڭ «سينويلى» ەكەنىن كوزقاراقتى جۇرت جاقسى بىلەدى.

ءاليحان سمايىلوۆتىڭ كانديداتۋراسىنا جسدپ قارسى بولعانى ءمالىم. «اماناتتىقتاردىڭ» 30 جىلدا 30 زاۋىت سالماعان «ەسكى قازاقستاندى» ايىپتاپ، ۇكىمەتتىڭ تاسىمال اقىسىنىڭ قىمباتتاۋىنا، جۇيەدەن اۋىزدىقسىز كەتكەن زات باعاسىنىڭ شارىقتاۋىنا اكەلىپ سوعاتىن جوعارداعى شەشىمىن اقتاپ الارى ءسوزسىز.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz