گۇلزادا نيەتقاليەۆا. سويلەيمىن ايدىڭ تىلىندە، ءسۇت ساۋلە بولىپ قۇيىلام...
جەردەگ تىرلىك جۇدەتتى، جەتەر،
ۇشام دەپ قانات بايلاندىم.
كۇيبەڭمەن كۇيكى كۇن ءوتتى بەكەر،
جىبەرمەي مەنى قويعان كىم؟
ۇشار ەم التىن تورىنا قاماپ،
جەردەگى تىرلىك بايلاعان.
كەلەر دەپ قاشان جولىنا قاراپ،
تورداعى قۇستاي اينالام.
التىن تورىنا الداندىم بالكىم،
قونىپپىن الدە اداسىپ؟
كوردىم ايلاكەر جالعاننىڭ قالپىن،
ءتۇرى جوق كەلەر جانى اشىپ.
جۇرەگىم قانشا سىزداماق مەنىڭ،
تاتقىزباي ءومىر ءتاتتىسىن؟!
قاشانعى توردا ۇستاماق ەدىڭ،
ارماننىڭ ارداي اق قۇسىن؟!
ححح
كەلەر دەپ قاشان كوكتەمىم ەندى،
ايتادى ءانىن سىرعاتال.
مەنىڭ دە تال بوپ كوكتەگىم كەلدى،
نوسەرگە سىرىن تىڭداتار.
جاپىراق بولىپ اشىلعىم كەلدى،
كوكتەمگە سىرىن شەرتەتىن.
جالعانعا مىناۋ باس ۇردىم، جەڭدى،
ءتامام بوپ عاجاپ ەرتەگىم.
ەركىڭدى بيلەر ەركەلىك ءتامام،
سىرعاتال، جالعىز ارماندا!
كۇزگى جەل سىرىن شەرتەدى ماعان:
دۇرىس دەپ كونگەن جالعانعا.
جۇرەكتىڭ ءورتىن ءسوندىرۋ قيىن،
قينالىپ ىشتەي مازدايمىن.
جالعىزدىققا ونى كوندىرۋ قيىن:
اداسىپ قال،ان قازدايمىن...
ححح
تۇسىندە كورىپ كوكتەمىن نازدى،
سىرعاتال جالعىز مۇڭايدى.
بايقاماي قالىپ وتكەنىن جازدىڭ،
جاپىراعى جەلگە قۇلايدى.
جەردەگ تىرلىك جۇدەتتى، جەتەر،
ۇشام دەپ قانات بايلاندىم.
كۇيبەڭمەن كۇيكى كۇن ءوتتى بەكەر،
جىبەرمەي مەنى قويعان كىم؟
ۇشار ەم التىن تورىنا قاماپ،
جەردەگى تىرلىك بايلاعان.
كەلەر دەپ قاشان جولىنا قاراپ،
تورداعى قۇستاي اينالام.
التىن تورىنا الداندىم بالكىم،
قونىپپىن الدە اداسىپ؟
كوردىم ايلاكەر جالعاننىڭ قالپىن،
ءتۇرى جوق كەلەر جانى اشىپ.
جۇرەگىم قانشا سىزداماق مەنىڭ،
تاتقىزباي ءومىر ءتاتتىسىن؟!
قاشانعى توردا ۇستاماق ەدىڭ،
ارماننىڭ ارداي اق قۇسىن؟!
ححح
كەلەر دەپ قاشان كوكتەمىم ەندى،
ايتادى ءانىن سىرعاتال.
مەنىڭ دە تال بوپ كوكتەگىم كەلدى،
نوسەرگە سىرىن تىڭداتار.
جاپىراق بولىپ اشىلعىم كەلدى،
كوكتەمگە سىرىن شەرتەتىن.
جالعانعا مىناۋ باس ۇردىم، جەڭدى،
ءتامام بوپ عاجاپ ەرتەگىم.
ەركىڭدى بيلەر ەركەلىك ءتامام،
سىرعاتال، جالعىز ارماندا!
كۇزگى جەل سىرىن شەرتەدى ماعان:
دۇرىس دەپ كونگەن جالعانعا.
جۇرەكتىڭ ءورتىن ءسوندىرۋ قيىن،
قينالىپ ىشتەي مازدايمىن.
جالعىزدىققا ونى كوندىرۋ قيىن:
اداسىپ قال،ان قازدايمىن...
ححح
تۇسىندە كورىپ كوكتەمىن نازدى،
سىرعاتال جالعىز مۇڭايدى.
بايقاماي قالىپ وتكەنىن جازدىڭ،
جاپىراعى جەلگە قۇلايدى.
قازان دا جەتتى داۋىلىن الىپ،
جىل قۇسى قايتىپ بارادى.
الىستا جازدىڭ اۋىلى قالىپ،
كۇرسىنىپ قيعاش اعادى..
وكپەك جەل قارىپ، قاراشا جەتەر،
وڭمەننەن ءوتىپ ىزعارى.
ەگىلمە، تالىم، بالاشا بەكەر،
كۇتەرمىز كوكتەم ءبىز-داعى.
جاپىراق-جاستى توگىپ العاسىن،
جينالماي قينار قايتادان.
كەزەكپەن ءبىزدى ءومىر الداسىن،
اسپان تۇر باسىن شايقاعان.
قىس وتەر، قايتىپ ورالار كوكتەم،
نەسىنە ءبارىن ەلەدىڭ؟
كۇن-انا ايتىپ تۇرا الار كوكتەن،
كۇتۋدىڭ عانا كەرەگىن...
ححح
بالالىق شاقتىڭ ارمانى بار -دى:
جالعادى تاڭدى تاڭدارعا.
ءۇمىتىم ءالسىز قارمادى تالدى:
قاناتىڭ بولسىن سامعارعا!
جالاڭاياقپەن جاعانى كەشىپ،
تابانىم تەسىپ قايىرشاق...
«سىزدەن دە قالار بۇل جالعان »، دەسىپ،
تولقىندار جاتار ۋايىمداپ...
بالا كەز سول ءبىر، اقجۇرەك ، اڭقاۋ
قيعاشىم، قالدى جاعاڭدا.
ساعىنىپ سەنى قاناتىم تالدى-اۋ،
جىر توكتىم سوسىن قالامعا...
ححح
سەنسىز كۇزدىڭ كەلگەنى دە ءبىلىندى،
ەستەلىكتى ەمىپ كوڭىل جىلىندى.
جاپىراقتى قالتىراتقان، جۇلقىلاپ،
كەزبە جەلگە وقىپ تۇرمىن جىرىمدى.
سەنسىز كۇزدىڭ قاباعى دا جابىرقاۋ،
كورىنبەيدى قۋانۋ مەن تاڭىرقاۋ.
جەلوكپە جەل جايىق بويىن ساپىرىپ،
الاعاي دا بۇلاعاي بوپ...
قاپىلدى- اۋ...
سەنسىز كۇزدىڭ جۇدەۋ ەكەن قاباعى،
كۇزگى اسپاننىڭ جاسى جەرگە تامادى.
قىلاعايعا ءمىنىپ كەلگەن قۇداعي
الدى-ارتىنا قاراماستان بارادى.
تىم ەرتەرەك كەلدى كۇزىم بيىلعى،
بۇلبىل قۇسىم ءان مەن كۇيدەن تيىلدى.
ولەڭ عانا تۇسىنەدى جۇباتىپ،
جالعىزدىقتان قۇسا بولعان كۇيىمدى.
ححح
سول ءبىر جاننىڭ ارتىق ەكەن باعى دا،
سەنى ءجىپسىز ارقانداعان جانىنا.
كولەڭكەڭدە جۇرگەنىمدى كوپ كوردى-اۋ،
تالاسپاستان ءجۇرىپ ەدىم تاعىنا...
سەن بار جەردە دەپ ويلاۋشى ەم بار ۇشپاق،
كەتتىڭ ءۇنسىز مەنى جىرعا تابىستاپ...
كۇزگى جاڭبىر ايعىزدايدى بەتىمدى،
كەلەدى دەپ جاپىراق تۇر نان ۇستاپ...
جاپىراققا سەندىم.
ححح
سەن ومىرگە كەلگەننەن سوڭ ارداقتىم،
ءومىر كوشىن بولاشاققا جالعاپپىن.
ەرتەڭىمدى ەلەستەتىپ وزىڭمەن،
تالعاجاۋ عىپ ءۇمىت- تالدى قارماتتىڭ...
سەن ومىرگە كەلگەننەن سوڭ ارداقتىم،
نۇرلى ءومىردىڭ نۇرلى جولىن تاڭداپپىن.
بەسىگىڭدى الديىممەن تەربەتىپ،
شىرقاۋ شىڭعا، قىران كوككە سامعاتتىڭ.
سەن ومىرگە كەلگەننەن سوڭ ارداقتىم،
كۇن دە كۇلىپ، ارايلانىپ تاڭ دا اتتى.
قىلىعىڭمەن قۋاندىرعان بوبەگىم،
بىلدىرلاعان ءتىلىڭ قانداي، بال -ءتاتتى!
ححح
ۋىلدەيسىڭ قىزىلشاقا بوبەگىم،
جورگەگىڭە ماحابباتپەن بولەدىم.
كىپ -كىشكەنە الەمنىڭ ءبىر بولشەگى،
سەنى ويلاسام، جۇرەكتەن جىر توگەمىن.
ۋىلدەيسىڭ، قول-اياعىڭ بەرمەيسىڭ،
ءسال بوساتسام قۋانىشتان سەرمەيسىڭ.
سەنى بەرگەن جاراتقانعا شۇكىرلىك،
نۇرلى ومىرگە، بولاشاققا تورلەيسىڭ.
ۋىلدەيسىڭ اياق - قولىڭ تىرباڭداپ،
كۇلكىڭمەنەن مەندىك عۇمىر نۇرلانباق.
ەڭ قىمباتىم سەن ەكەنسىڭ جەردەگى،
ءبارى وتكىنشى: اتاق، بايلىق، داڭق، مانساپ...
ححح
سەن جاتقاندا ۋىلدەپ جورگەگىڭدە،
باس اينالار باقىتتان جەردە مۇلدە!
كۇيبەڭ تىرلىك كۇڭكىلى ۇمىت بولىپ،
الديىممەن سامعايمىن كۇنگە بىرگە!...
اينالايىن بالادان دەگەن ولەڭ،
كوكىرەگىمە كۇمبىرلەپ كەلە بەرگەن.
انالىق ماحابباتتى تىلمەن ايتىپ
جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس.
بولەك ەكەن!
ححح
سويلەيمىن ايدىڭ تىلىندە،
ءسۇت ساۋلە بولىپ قۇيىلام.
اسپانعا كوشەم تۇبىندە،
قالادى جەردە بۇيىعى ءان...
نۇرىمەن ايدىڭ تىلدەسىپ،
جۇلدىزعا اشام جانىمدى.
جۇرەكتە جاتىر مۇڭ كوشىپ،
سابىردان كوڭىل جاڭىلدى.
قايتەمىن، كونەم تاعدىرعا،
جالعىزدىق ماعان جار ما دەپ!
جۇرەگىمدەگى جاڭبىرعا،
جۇباتۋ ايتار بار ما تەك؟!
ححح
بىلدىرلاعان كىپ-كىشكەنە بالاقان،
جۇرەگىمنەن ساعان شۋاق تاراتام.
ساعان دەگەن ماحابباتتى مەندەگى،
سەزىنە الماس بۇل دۇنيەدە جان ادام...
ساعان ەرمەك بەسىكتەگى سىلدىرماق،
ماعان ءوزىڭ جىر وقيسىڭ بىلدىرلاپ.
مىناۋ ءومىر اينالدى ما جۇماققا،
سىر ايتادى قۇس تىلىندە كۇمبىر باق.
مەنىڭ ورتا كوڭىلىمدى تولتىردىڭ،
مەنىڭ ورتا ءومىرىمدى تولتىردىڭ.
قايدا كەتكەن بۇل كۇندەرى، شىنىمەن،
ءبىر كەزدەرى كوڭىلىمدە مول كىربىڭ؟
سەن ارقىلى اينالدى ءومىر جۇماققا،
سەنەن بالام، كەتە المايمىن جىراققا!
سەزىنەمىن قايدا جۇرسەم دەمىڭدى،
بىلدىر ءۇنىڭ ەستىلەدى قۇلاققا!
سودان كەيىن ۇيگە قاراي ۇشامىن،
قۋانىش پەن شاتتىق تولىپ قۇشاعىم.
سەن ارقىلى قايتا اكەلگەن ومىرگە،
شۇكىر ايتىپ، جاراتقانعا، قۇشامىن...
ححح
بالدىرعانىم، ساعان اركەز اسىعام،
بارلىق كەزدە تابىلسام دەپ قاسىڭنان.
قۇلدىراڭداپ مەنى كورسەڭ ۇشاسىڭ،
كۇن ءيىسى بۇرقىرايدى شاشىڭنان.
بال تىلىڭمەن قۋانتاسىڭ بىلدىرلاپ،
اي الديلەپ، ەسىمىڭدى كۇن جىرلاپ...
وتكىزەمىن ءار كۇنىمدى وزىڭمەن،
ءوزىڭ باردا جاندا قالاي مۇڭ تۇرماق!
كيىمىڭنىڭ بۇرقىراعان جۇپارىن،
مەيىرلەنىپ، ماحابباتپەن جۇتامىن.
جاپىراعىم وزىڭمەنەن جايىلار،
بايتەرەكتەن بۇرشىك جارعان بۇتاعىم...
حححح
الىستادىق پا شىنىمەن،
سۋي ما ەندى ارامىز؟!
جىلىتار جاندى كۇنىم ەڭ،
ەسەن بول ، دەيمىن شاراسىز!
باقىتتىڭ تاتىپ بال ءدامىن،
اينالىپ ەدى باسىم دا...
ەلەس بوپ بىرگە قالعانىم،
تيىلار ەمەس جاسىم دا...
جانىمدى جەرگە ءتۇسىردىم،
ساۋلەسى ايدىڭ جۇدەۋدە.
جەلوكپە جەلى كۇزىمنىڭ
جاپىراق جاندى كۇرەۋدە...
ححح
وكپە مە، مۇڭ با، تۇسىنبەي،
جۇرەكتە قازىر قالعانى....
بەيۋاقتا كورگەن تۇسىمدەي،
ءومىردىڭ سەن ەڭ، بار ءمانى...
جاپىراق -تالدى قارمادىم،
تالعاجاۋ قىلىپ تالعاندا...
قاماپ اپ جاندى تاڭعا مۇڭ،
بەرەدى ەرىك ارمانعا.
بار كەزىڭ سەنىڭ باقىتتى،
ءوڭ مەنەن ءتۇستىڭ اراسى.
ساپ سارى مونشاق تاعىپتى،
سىرعاتال ءبىزدىڭ، قاراشى!
نالىماي، سەنبەي، جىلاماي،
كور دە تۇر، ءومىر سۇرەمىن.
سىڭار بوپ تۇندە تۇرار اي،
شومىلار نۇرعا جۇرەگىم.
ەمشى دەپ سوسىن ۋاقىتتى،
جۇباتام الداپ ءوزىمدى.
كيىپ اپ تىرلىك-قامىتتى،
ەتەمىن سەرىك ءتوزىمدى.
ححح
تاعدىردى مەندىك بىلەر كىم،
نامىس پەن مۇڭنان تۇراتىن؟
سەزدىرمەي جاعىپ، كۇلەرمىن،
ساعىنىشىمنىڭ شىراعىن...
وزىڭدەي ادام قايدا دەپ،
قايتەمىن جاندى دىلگىرگەن...
نامىس پەن مۇڭنان تايما دەپ،
جۇرەگىمە ايتىپ ۇلگىرگەم...
وزىڭدە باسىم قالعانداي،
ارىلماس كۇنىم كىربىڭنەن.
باقىتتى شاقتى ارمانداي،
اقىرىن كۇتىپ ءجۇرمىن مەن...
ححح
تىرنالار ايتتى تىراۋلاپ ءانىن،
قىلاۋلاعان-دى قار جاندا...
قاراما باستا قىراۋعا، جانىم،
قيناماسا ول ، جالعان با؟!
كۇزگى اسپان قالاي تۇنجىراعانىن،
كۇن جىلاعانىن جانىمدا...
سەزبەيسىڭ كوڭىل تىنشىماعانىن،
شارپىلىپ سارى جالىنعا.
تالانىپ مۇڭعا تالىقسىعامىن،
تالىپ شىدامىم، قينالعام،،،
سەنسىز تاڭ اتىپ، جارىق شىعارىن،
بىلسە دە كوزسىز، كۇيدى ارمان!
كوپ بولدى كوزگە كورىنبەگەلى،
تورىندە ەدىڭ جۇرەكتىڭ.
ايناداي كوڭىل كوگىمدە مەنىڭ،
قوس تامشى بولىپ ءدىر ەتتىڭ.
كوپ بولدى سەنى سەزىنبەگەلى،
كوزىڭدە ەدى مەندىك باق.
قايدا كەتتى ەكەن ءتوزىم دەگەنىڭ،
جانىمدى كىم بار ەندى ۇقپاق؟!
كوپ بولدى جانىم جىلىنباعالى،
ۇعىنباعالى مەنى ەشكىم...
شىرقىراپ اساۋ قۇلىن بارادى،
سول ما ەكەن الدە ەلەس-كۇن...
ححح
نە بولادى تاعدىرىمىز؟
بەلگىسىز،
سەنسىز كۇننىڭ بەتى ادام كورگىسىز...
ەسىمىڭىز ءومىرىمدى باقىتپەن
ورنەكتەگەن.
ايتسا ادام سەنگىسىز...
سول ەسىمنەن تۇراتىنداي جارىق كەپ،
جۇرگەن ەدىم جىلى سوزگە قارىق بوپ...
ءبىزدىڭ كوشە بۇگىن سونداي تىنىمسىز:
باقىت ىزدەپ سابىلىسقان حالىق كوپ...
ححح
سەنسىز كوكتەم.
ءساتسىز ەمەس ول اسا،
كۇن انامىز جىبەك سامال جولداسا.
سونىڭ ءبارى كوڭىلىمە جۇبانىش،
ءوزىڭدى ويلاپ، سارعاي،انىم بولماسا...
سەنسىز كوكتەم.
كۇتۋدەن ەش جالىقپاي،
كوك اسپاندا بۇلتتار ءجۇزدى مامىقتاي.
مىناۋ جەردە اۋا جەتپەي تۇنشىعام:
جاعالاۋعا شىعىپ قالعان بالىقتاي.
سەنسىز كوكتەم،
تەرەكتەرگە ءبۇر شىعىپ،
كوزىن اشتى ۇيقىداعى تىرشىلىك.
اپپاق بۇلتتان ساعان سالەم جولدايمىن،
توبەڭە كەپ توگەر جاڭبىر، كۇرسىنىپ.
سەنسىز كوكتەم.
اق جايىقتان سەڭ ءجۇردى،
ءبىر باقىتتىڭ كەلەرىنە سەندىردى...
ححح
ساناۋلى كۇندەر كەزدەسكەن،
ءتارىزدى ماعان بال ايى.
بوز جۋسانمىن -اۋ، تۇزدە وسكەن،
ايمالاپ كۇننىڭ ارايى.
كەرمەكتەۋ ءدامى تاعدىرىم،
جيدىتەر وسال تاڭدايدى.
ءساۋىردىڭ كۇتىپ جاڭبىرىن،
ايتارمىن سىر عىپ بار جايدى...
ساناۋلى كۇندەر ءبىر بولعان،
كورىنەر ءبىر-ءبىر عۇمىرداي.
جۇرەككە سوسىن جىر تولعان،
وزگەگە قويدىم بۇرىلماي.
تاتىماس باسقان ىزىڭە،
قايتەمىن تاڭداپ تەكسىزدى.
كىرسەڭىز مەيرام تۇسىمە،
ساعىنام ويلاپ تەك ءسىزدى!
ءبىز وسكەن سوناۋ شاعىلدا،
تۇسىنەر مۇڭىم بوزجۋسان.
باعىنباي سەزىم اقىلعا،
كەمەك جاسپەنەن كوز جۋسام.
وسىنشا باقتى بۇل تاعدىر،
باسىما وڭاي بەرمەپتى.
ساۋىردە جاۋعان اق جاڭبىر،
ونىڭ دا ءدامى كەرمەك-ءتى.
جۋساندى دالام جاڭارىپ،
جاڭبىرمەن جاڭا تۇرگە ەنەر.
ءسىزسىز دە ماعان تاڭ اتىپ،
ءسىزسىز دە ءومىرىم گۇلدەنەر...
ساعىنىش-شولگە ءتوزىمدى،
جۋساننان العام ەنشىلەپ.
اسپانعا ايتام ءسوزىمدى:
توزەمىن مەن دە سەنشى دەپ!
ساناۋلى كۇندەر...
ءسىز بەن ءبىز،
جۇرەككە مەدەۋ سول عانا.
ەكەۋمىز بىرگە جۇرگەن ءىز
ايقىرىپ جاتىر جاعادا...
ححح
كوك مۇحيت بولگەن اراسىن
ەكەۋمىز ەكى قۇرلىقپىز.
جاسىرىپ جاننىڭ جاراسىن،
جىميىپ جالعان تۇردىق ءبىز...
ءبىر بولعان كۇندەر ەرتەگى،
باقىتتان باسىم اينالار...
ەسەيتكەن مەندەي ەركەنى،
وزىڭدەي ادام قايدا بار؟!
كوك مۇحيت جاتىر ارادا،
الىستاپ كەتتىك نەگە ءبىز؟
جاعاعا باسقا بارادى، ءا،
بولەكتەپ مىنگەن كەمەمىز...
كەزدەسكەن شاقتار ءتاتتى ءتۇس،
قيمايمىن سول ءبىر ءتۇسىمدى.
سامعايدى سەزىم-باقىت قۇس،
جاسىرسا ۋاقىت ءجۇزىڭدى.
ءتۇس سىندى سول ءبىر ءايبات شاق،
جىلداردىڭ قالعان شاڭىندا...
كوكتەم كەپ، كەتتى جايناپ باق
ساعىنىش جاتىر جانىمدا...
پەندەگە ەرىك بەرگەن بە،
زىمىران جىلدار زۋلاعان.
ءبىر ءبىرىمىزدى كورگەندە
جۇرەكتەر اتتاي تۋلاعان...
جاسىرىپ جۇرتتىڭ كوزىنەن،
سابىر مەن ۇستام ۇستانىپ.
قارا جەر سىندى ءتوزىپ ەم،
ۇشپاققا بىراق، ۇشپادىق.
ارادا مۇحيت تۋلاعان،
كوز الماي تۇرمىن تولقىننان.
شاعالا -سەزىم شۋلاعان:
شىن سۇيسەڭ ەگەر بول قۇربان!
اتىراۋ قالاسى
Abai.kz
