قىتايدىڭ فرانتسياداعى ەلشىسى: «كەڭەس شەكپەنىنەن شىققان ەلدەردىڭ مەملەكەتتىگى – زاڭسىز».

«ادامزات تاعدىرىنىڭ بىرتۇلعالانۋى» يدەياسىن كوتەرىپ وتىرعان قىتاي باسشىسى شي توراعانىڭ سەنىمدى وكىلى، قىتايدىڭ فرانتسياداعى ەلشىسى لۋشايەنىڭ ىشىندە وزىمىزدە بار 14 ەگەمەندى رەسپۋبليكاعا ۇستانعان كوزقاراسى وسىنداي. ەلشىنىڭ ءساۋىردىڭ 21-كۇنى فرانتسيانىڭ LCI تەلەارناسىنا بەرگەن سۇقباتىندا ايتقان ءسوزى كۇللى باتىس جۇرتىنىڭ جاعاسىن ۇستاتتى.

ءتىلشىنىڭ «قىرىم ۋكراينانىڭ جەرى مە؟!» دەگەن سۇراعىنا قىتاي ەلشىسى قىرىمنىڭ ەجەلدەن رەسەيدىڭ جەرى ەكەنىن، كەڭەس بيلىگى كەزىندە حرۋششەۆتىڭ ۋكرايناعا ءبولىپ بەرگەنىن ايتقان. ونىمەن عانا شەكتەلمەي «حالىقارالىق زاڭنامادا كەڭەستەن شىققان رەسپۋبليكالاردىڭ ناقتى ستاتۋسى جوق، ويتكەنى ەشقانداي حالىقارالىق كەلىسىم-شارت ولاردىڭ ەگەمەندى مەملەكەت ستاتۋسىن راسىمدەمەگەن» دەپ سالعان. ەلشىنىڭ ويىنشا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى مويىنداعان بۇرىنعى كەڭەستىك رەسپۋبليكالاردىڭ ەگەمەندىگى زاڭسىز ەكەن. وعان سالساق بۇۇ-نىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى جوراسى بولىپ تابىلاتىن قىتايدىڭ ۋكراينا مەن قازاقستانعا بەرگەن يادرولىق كەپىلدىگىنىڭ دە قۇنى كوك تيىن سياقتى.

ەلشىنىڭ ۇشقارى پىكىرىنە ءبىرىنشى بولىپ ۋكراينا مەن بالتىق ەلدەرى ليتۆا، ەستونيا، لاتۆيا رەسپۋبليكالارى قاتاڭ پوزيتسيا ءبىلدىردى. قىتايدىڭ ءوز ەلدەرىندەگى ەلشىلەرىن شاقىرىپ، تۇسىنىكتەمە بەرۋىن تالاپ ەتتى. ولاردىڭ تۋلايتىن ءجونى بار. قىتاي ەلشىسى بۇۇ-نىڭ زاڭىن مەنسىنبەگەنىمەن بالتىق ەلدەرى قازىر الەمدەگى ەڭ قۋاتتى اسكەري ۇيىم – ناتو-نىڭ تولىققاندى مۇشەسى. سولتۇستىك اتلانت شارتى ۇيىمىنىڭ جارعىسىنا سايكەس ۇيىمعا مۇشە كەزكەلگەن ەلدىڭ ەگەمەندىگىنە قول سۇعۋ – اتالمىش ۇيىمعا سوعىس اشۋ بولىپ تابىلادى. جەكسەنبى كۇنى ەۋرووداقتىڭ 80 دەپۋتاتى مالىمدەمە جاساپ، ماكرون بيلىگىن قىتاي ەلشىسىن ەلدەرىنەن قۋدى تالاپ ەتتى. وعان فرانتسيا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى دەرەۋ جاۋاپ قايتارىپ، قىتاي تاراپقا ەلشىنىڭ ايتقاندارى جەكە ءوزىنىڭ پىكىرى مە، جوق، رەسمي بەيجىڭنىڭ ۇستانىمى ما، ناقتى تۇسىنىكتەمە بەرۋىن تالاپ ەتكەنىن جەتكىزدى. ولار كەڭەس قۇرامىندا بولعان رەسپۋبليكالاردى دا تىزە قوسا وتىرىپ بۇل ساندىراققا تويتارىس بەرۋگە شاقىردى. ۇزاق جىل وزبىرلىققا ۇشىراپ، سوڭىندا تاۋەلسىزدىك العاندارىن ەسىنە سالدى.

قىتاي ەلشىسى لۋشايە 1964 جىلى تۋىلعان. قىتاي حالقارالىق قاتىناستار ينيتيتۋتىن بىتىرگەن. 1987 جىلدان باستاپ ديپلومات جۇمىسىن باستاعان. كوبىنەسە افريكا ەلدەرىندە بولعان. 2016-2019 ارالىعىندا قىتايدىڭ كاناداداعى ەلشىسى مىندەتىن اتقارعان. سوڭعى جىلدارى قىتايدىڭ فرانتسيا مەن ماراككوداعى توتەنشە وكىلەتتىگى بار ەلشىسى. ەلشىنىڭ شەكتەن شىققانى ءبىر رەت عانا ەمەس دەيدى فرانتسيا باسىلىمدارى. كوروناۆيرۋس كەزىندە «فرانتسيانىڭ قارتتار ۇيىندەگى قاريالار اشتىق پەن كۇتىم كورمەگەندىكتەن قىرىلىپ جاتىر» دەسە، ستراتەگيالىق زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ قىتايعا قاتىستى ايتقاندارىن سىناپ، قىزمەتكەرلەرىن «سۇمەلەك» دەپ بالاعاتتاعان. «تايۋاندى قايتارىپ الساق، شىنجاڭداعىداي قايتا تاربيەدەن وتكىزەمىز» دەگەن. ەسىرىك ەلشىگە فرانتسيا تارابى وسىمەن ءۇشىنشى مارتە ەسكەرتۋ جاساپ وتىر ەكەن.

بۇل ماسەلەگە بايلانىستى قىتاي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى كەشە دۇيسەنبى كۇنى: «قىتاي كەڭەس قۇرامىنان شىققان رەسپۋبليكالاردىڭ ەگەمەندىگىن مويىندايدى. كەڭەس وداعى قۇلاپ، اتالمىش ەلدەر تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعاندا قىتاي العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ولاردىڭ ەگەمەندىگىن مويىنداعان» دەدى. ال بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى باتىستىڭ «ءوز قۋىرداعىن وزىنە قۋىرىپ» ەلشىنىڭ پىكىر بىلدىرۋگە قۇقى بار ەكەنىن العا تارتىپ، وندا تۇرعان ەشتەڭە جوق، «بالتىق ەلدەرى ورىستان الا الماعان ءوشىن بىزدەن العىسى كەلەدى»، «اقپاراتتىق سوعىستا جەڭىلمەۋمىز كەرەك»، - دەپ جازعان ەدى.

قازاقستان ءسىم رەسمي وكىلى ايبەك سمادياروۆ قىتايدىڭ فرانتسياداعى ەلشىسى لۋ شاەنىڭ «بۇرىنعى كسرو ەلدەرىنىڭ ەگەمەندىگى حالىقارالىق قۇقىقتا مويىندالماعان» دەگەن داۋلى پىكىرىنە قاتىستى مالىمدەمە جاسادى.

ايبەك سمادياروۆ قىتاي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ بەرگەن تۇسىنىكتەمەسىن قولدايتىنىن جەتكىزدى.

سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلى ايبەك سمادياروۆ فرانتسياداعى قىتاي ەلشىسىنىڭ ۇستانىمىن ەلەمەيتىنىن حابارلادى. ونىڭ ايتۋىنشا، ەلشىنىڭ ۇستانىمى جالپى قىتاي ساياساتىن  اڭعارتپايدى. الايدا بەيجىڭ بيلىگى ەلشى لۋ شاەنىڭ پىكىرىن قولداپ-قولدامايتىن اشىپ ايتپادى.

«مەن قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى بايىپتى قارىم-قاتىناس تۋرالى ايتاتىن بارلىق تارماقتى ءتىزىپ شىقتىم. قىتاي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ءوز ەلشىسىنىڭ ارەكەتىن ءتۇسىندىرىپ، ءوز ۇستانىمىنا تولىق رەاكتسياسىن ءبىلدىردى»، - دەدى سمادياروۆ.

«بۇل ەلشى فرانتسيادا جۇمىس ىستەيدى، ول جەرگە قالاي نوتا جىبەرەمىز؟ ول پاريجدە جۇمىس ىستەيدى. سوزدەردى اۋدارىپ، مۇلدە باسقا تاقىرىپقا اكەلمەيىك»، - دەدى ايبەك سمادياروۆ.

سونداي-اق ول 1992 جىلى 2 ناۋرىزدا قازاقستاننىڭ بۇۇ-نا مۇشە بولعانىن ەسكە سالدى. قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ديپلوماتيالىق بايلانىستاردىڭ تاريحىنا توقتالىپ، 2022 جىلعى 23 جەلتوقساندا قابىلدانعان قۇجاتقا سايكەس قوس ەل ءبىر-ءبىرىنىڭ ەگەمەندىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعىن قۇرمەتتەيتىندىگىن جەتكىزدى.

Abai.kz