بۇدان ەكى كۇن بۇرىن ءساۋىردىڭ 26-سى كۇنى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ قىتايمەن ۆيزاسىز بايلانىس مەرزىمىن ۇزارتۋ جونىندەگى زاڭ جوباسىن قوعامدىق تالقىلاۋ اياقتالدى.

ادەتتەگىدەي جۇرت پىكىرى ەكىگە جارىلدى. جاقتاۋشى توپ ۆيزاسىز بايلانىستىڭ ەكونوميكالىق تيىمدىلىگىن العا تارتسا، نارازى توپ ۆيزاسىز بايلانىس ەلدە قىتايدىڭ جۇمساق كۇشىنىڭ تامىر تارتۋىنا اكەلىپ سوقتىرادى دەپ الاڭدايدى.

ەلىمىزدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى بىلتىر دا كوروناۆيرۋسقا قارسى شارالاردىڭ الىنباعانىنا قاراماستان ەلدەن ەرەك «جومارتتىق» تانىتىپ، «ىندەت وشاعى» بولىپ تابىلاتىن قىتاي، ءۇندىستان، يرانمەن 14 كۇندىك ۆيزاسىز بارىس-كەلىستى جولعا قويعان ەدى.

بۇل جولعى زاڭ جوباسىندا قىتايمەن ۆيزاسىز بايلانىستىڭ ۋاقىتى 14 كۇننەن 30 كۇنگە ۇزارتىلىپ، كەرەك بولسا ءبىر عانا وتىشىشپەن جالعاستى ۇزارتا بەرۋگە بولاتىنى جازىلعان. مۇنىڭ قاي تاراپتىڭ مۇددەسىنە ساي جازىلعانى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. تاعى دا ءبىر كوڭىلگە قونبايتىن جەرى - ەكى تاراپ تا وزدەرى قارسى المايتىن ادامداردىڭ ءتىزىمىن بەلگىلەپ، ەلگە كىرگىزبەۋگە قۇقىلى ەكەن. وسىدان-اق تاياقتىڭ ۇشىنىڭ كىمگە تيەتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى بولىپ تۇر. ءسىم وكىلى جۋرناليستىڭ: «قازاقستان پاسپورتىمەن بارعان قانداستاردى قىتاي تارابى بۇرىنعى قىلمىسى ءۇشىن تۇتقىنداۋى مۇمكىن بە؟!» دەگەن سۇراعىنا مىڭگىرلەپ، انىق جاۋاپ بەرە الماپتى.

قىتاي تاراپتىڭ 2017 جىلدان باستاپ، ونداعى قازاقتاردى تەلەفونىنان قۇران اياتتارى، ۆاتساپ مەسسەنجەرلەرى بولعانى ءۇشىن جاپپاي لاگەرگە توعىتقانى بەلگىلى. ەكس-دەپۋتات، ءانشى بەكبولات تىلەۋحان مەن ايگىلى اقىن مۇقتار شاحانوۆتىڭ ۇرىمجىدەگى شىعارماشىلىق كەشىنە قاتىسىپ، ولارمەن بىرگە فوتوعا تۇسكەنى ءۇشىن قازاقتىڭ تالاي جاستارى قۋدالاۋعا ءتۇستى. قىتاي حالىقارالىق قىسىمنان قايمىعىپ، ءبىراز اياقتارىن تارتقانىمەن، جىمىسقى ساياساتىنان ءالى باس تارتقان جوق. ءوزىمىزدىڭ نارىنقولمەن شەكارالاس قىتايدىڭ موڭعۇلكۇرە اۋدانىنىڭ تۋماسى، شىنجاڭ سىرتقى ىستەر مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى قاسىم وقانۇلىنىڭ 2021 جىلدان بەرى ءىز-ءتۇسسىز كەتكەنى بەلگىلى بولىپ تۇر. قاسىم اعامىز ءار جىلدارى دۇنيەجۇزىلىك قازاق قۇرىلتايىنا قىتاي قازاقتارى دەلەگاتسياسىن باستاپ كەلىپ، ەكى ەلدىڭ مادەني بارىس-كەلىسىنە ۇيىتقى بولعان ەكەن. مۇقتار شاحانوۆ سياقتى قازاقتىڭ بەتكەۇستار ازاماتتارىنىڭ قىتايدىڭ لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەرىمەن كەزدەسۋىنە، قۇرمەتپەن قارسى الىنۋىنا مۇرىندىق بولعان ەكەن.

ال ەكونوميكالىق جاعىنا كەلسەك تاياۋدا شىنجاڭ ولكەسىنىڭ باسشىسى ىلىمىزگە ساپارلاپ كەلدى. قىتايدىڭ جوعارىداعى باتىس ەلدەرى «گەنوتسيد» دەپ باعالاعان مۇسىلمان ازشىلىققا وزبىرلىعىنان كەيىن شىنجاڭنىڭ ەكونوميكاسىنا ەۋروپا مەن اقش نارىعى تارس جابىلدى. شىنجاڭنىڭ ماقتا مەن قىزاناعىنا، ولاردان الىناتىن ونىمدەرگە دە قاتاڭ تىيىم سالدى. شەنەۋنىكتەرىنە سانكتسيا سالدى. قازاقستان مەن ورتا ازيا شىنجاڭنىڭ بىردەن ءبىر ساۋدا ارىپتەسى بولىپ تۇر. كوروناۆيرۋس قارساڭىندا ەلىمىزدە سۇيىق ماي باعاسىنىڭ شارىقتاپ كەتكەنى بەلگىلى. وعان باستى سەبەپ رەتىندە شيكىزاتتىڭ تاپشىلىعى ايتىلدى. ارتىنان ءمالىم بولعانداي اشكوز كاسىپكەرلەر ماي الىناتىن ءداندى داقىلداردى ۆاگونداپ قىتايعا جونەلتىپ وتىرعان ەكەن. ىندەتتى سىلتاۋراتىپ قىتاي شەكارانى جاپقاندا، قازاقستان حالقىنىڭ اۋزىنان جىرىپ قالعان سول شيكىزات ونىمدەر كەدەن بەكەتتەرىندە كەپتەلىپ ءشىرىپ كەتتى.

جاقىنداعى ۇكىمەت وتىرىسىندا پرەزيدەنت قازىرگى كۇردەلى گەوساياسي جاعدايعا وراي ۇكىمەتكە ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە ەرەكشە ءمان بەرۋدى تاپسىردى. دايىن شيكىزاتتى قىتايعا جونەلتە بەرسەك ءوزىمىزدىڭ كۇنىمىز نە بولادى؟ قىتايدان تۋريستەر اعىلسا، زات باعاسى ارزانداي ما، كەرىسىنشە قىمباتتاي ما؟ بۇل ماسەلەلەردىڭ تۇيتكىلىن شەشۋگە ۇكىمەت قاۋقارلى ما؟ پارلامەنت پارتاسىنا جاڭادان جايعاسقان «جاڭا قازاقستاندىق» دەپۋتاتتار بۇل ماسەلەگە نە ايتادى؟!

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz