ىقىلاس وجايۇلى. مەنىڭ تاريحىم – اپ-اششى، كۇپ-كۇرەڭ
ازامات اقىن، جۋرناليست، ەۆرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ۇستازى ىقىلاس وجايۇلىنىڭ شىعارماشىلىق كەشى 13 مامىردا ەۇۋ-دىڭ ۇلكەن زالىندا وتەدى. پوەزيا جانە جۋرناليستيكادا، ءداستۇرلى ءان سالاسىندا وزىندىك قولتاڭباسى بار اقىنعا تابىس تىلەي وتىرىپ، توپتاما ولەڭدەرىن جاريالاپ وتىرمىز.
تاريح
بوكەن جون، بورتە قىراتتار استىندا
شوپتەرمەن جابىلعان،
اقسوڭكە سۇيەكتەر سويلەيدى،
نە تۇيدىك ارۋاقتار زارىنان؟!
مەنىڭ تاريحىم - اپ-اششى، كۇپ-كۇرەڭ،
سەبەبى ول، انامنىڭ جاسىمەن،
اتامنىڭ قانىمەن جازىلعان.
قاريا قىراتتار سويلەيدى كۇڭىرەنىپ،
قوبىزدىڭ تىلىمەن،
ءبىر اۋەن تالىقسىپ جەتەدى قۇلاققا
تورعىن جەل ۇنىمەن.
قان بوككەن دالامنىڭ قايعىسىن سەزەمىن،
جىلقىنىڭ جالى مەن جۋساننىڭ بۇرىنەن.
قايران، قابىلان بابالار
باسىنىڭ ىشىندە كۇن جانىپ،
شۋاعى جۇزىنەن بايقالعان.
ورحوننىڭ كوك ءمارمار تاسىنا كەرتىلىپ،
ەرلىگى ايتىلعان.
ءتۇز جۇرەك، تاۋ مىنەز تۇركىنىڭ
استىندا قارا جەر تەڭسەلىپ،
اۋىزىندا كوك اسپان شايقالعان.
ويحوي، ورحوننىڭ جازۋى،
سەن ەدىڭ راسى -
بابامنىڭ جادىگەر مۇراسى.
تامىرىمدا كۇركىرەپ اعاتىن،
قايدا سول كوك تاستىڭ كوگىلدىر دۇعاسى؟!
كوگىلدىر دۇعامدى
كەۋدەمە كىسىنەتىپ،
بوزدادىم زارلى ۇنمەن،
ازامات اقىن، جۋرناليست، ەۆرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ۇستازى ىقىلاس وجايۇلىنىڭ شىعارماشىلىق كەشى 13 مامىردا ەۇۋ-دىڭ ۇلكەن زالىندا وتەدى. پوەزيا جانە جۋرناليستيكادا، ءداستۇرلى ءان سالاسىندا وزىندىك قولتاڭباسى بار اقىنعا تابىس تىلەي وتىرىپ، توپتاما ولەڭدەرىن جاريالاپ وتىرمىز.
تاريح
بوكەن جون، بورتە قىراتتار استىندا
شوپتەرمەن جابىلعان،
اقسوڭكە سۇيەكتەر سويلەيدى،
نە تۇيدىك ارۋاقتار زارىنان؟!
مەنىڭ تاريحىم - اپ-اششى، كۇپ-كۇرەڭ،
سەبەبى ول، انامنىڭ جاسىمەن،
اتامنىڭ قانىمەن جازىلعان.
قاريا قىراتتار سويلەيدى كۇڭىرەنىپ،
قوبىزدىڭ تىلىمەن،
ءبىر اۋەن تالىقسىپ جەتەدى قۇلاققا
تورعىن جەل ۇنىمەن.
قان بوككەن دالامنىڭ قايعىسىن سەزەمىن،
جىلقىنىڭ جالى مەن جۋساننىڭ بۇرىنەن.
قايران، قابىلان بابالار
باسىنىڭ ىشىندە كۇن جانىپ،
شۋاعى جۇزىنەن بايقالعان.
ورحوننىڭ كوك ءمارمار تاسىنا كەرتىلىپ،
ەرلىگى ايتىلعان.
ءتۇز جۇرەك، تاۋ مىنەز تۇركىنىڭ
استىندا قارا جەر تەڭسەلىپ،
اۋىزىندا كوك اسپان شايقالعان.
ويحوي، ورحوننىڭ جازۋى،
سەن ەدىڭ راسى -
بابامنىڭ جادىگەر مۇراسى.
تامىرىمدا كۇركىرەپ اعاتىن،
قايدا سول كوك تاستىڭ كوگىلدىر دۇعاسى؟!
كوگىلدىر دۇعامدى
كەۋدەمە كىسىنەتىپ،
بوزدادىم زارلى ۇنمەن،
بوزدادىم قازاقى تاعدىرمەن.
ءسويتتىم دە،
جىلقىنىڭ يىسىندەي بۇرقىرىپ،
تۇلپاردىڭ توستاقتاي كوزىندە
تۇڭعيىق شەر بولىپ قالدىم مەن.
ۇشىق
I الاش اتتى وردا قۇرىپ شالقىعان،
باق داۋلەتى تۋىپ ءوسىپ بالقىعان.
ءاربىر ىستە قازاق ءيسى اڭقىعانىن،
تىرلىكتە كوزىمىزبەن كورەمىز بە؟..
(ع. قاراش)
شىركىن-اي!
ويلاي بەرۋ ويعا دا اۋىر،
ويلانتپاي ويسىزداردى قويدى-اۋ ءومىر،
كەشە مەنىڭ ىشىمە توراي تۇنەپ،
سول توراي دوڭىز بولىپ شىقتى بۇگىن.
سودان مەنىڭ تاناۋىم تارس بىتەلىپ،
شىرقىراپ شىبىن جانىم شىقتى بىلەم،
ۇجدانىما دوڭىزدىڭ دەمى ءتيىپ،
ۇياتىنان ۇشىنعان ۇلتتىڭ ءبىرى ەم.
ءاي، قايران، قازاقيا-اي اردى بىلگەن،
اپپاق ار اششى سۋعا جاندى بىلەم،
كۇلىنەن كۇلىمسى ءيىس ۇرپاق ءوسىپ،
عۇرپىڭدى بۋىندىرعان قولدى كورەم.
ۇشىندىم نە سەبەپتەن ۇشىق شىعىپ،
ۇشىعىم ۇلتسىزدىقتان بولدى بىلەم.
سالايىن سال دەسەڭىز اششى انىمە،
ءبىزدىڭ دە قاريادان قاشتى اڭگىمە.
قۇداي-اۋ، ءۋالى اۋىز ساقال قايدا؟
قايعىسى تۇننەن قارا، كۇننەن ىستىق
بۇل دا ءوزى باستى اڭگىمە،
بۇعان جۇرت «نۇرساۋلەنى» كىنالايدى،
ول ءوزى...
ءوز الدىنا باسقا اڭگىمە.
ماڭايىم قىزىل تاناۋ تەردىڭ ءيىسى،
اينالعان اسقازانعا كوزدىڭ ءىشى.
وبال دا ورالادى وت بوپ انىق،
كوز جاستىڭ دوڭگەلەنىپ اعارى حاق،
ءيا، الگى... دۇنيە كەزەك
بارىنە ءامىر ەتەر جوعارعى حاق.
ادامدىق ايۋاناتقا عاپىلدانسا،
قايىرىلىپ قارا جۇرتتى تابارى حاق.
سانام-اي ساقتان قالىپ سانسىراعان،
عۇرپىم-اي عۇننان قالىپ قانسىراعان.
قۇدايىم، قۇلدىق ۇردىم ءبىر وزىڭە
قۇتىلار قۇدىرەت بەر بۇل «تاجالدان».
قانىمدى قالامساپقا سەرتكە بايلاپ،
ارىڭدى اق قاعازبەن ۇشىقتايىن.
نە ىستەيىن
بۇدان وزگە ەندى ساعان،
قازاقيا...؟
قاعاز
II
قاپتاعان قاعازدار
كوز سوقىر، كوڭىل ماس.
اقشالار جولىندا
ار-ۇيات اقسارباس.
كوك-جاسىل پاراقتار،
سەندەرگە وكپەم جوق،
ارازعا اينالىپ ادامدىق،
قاعازعا قاقتالعان ءبىزدىڭ باس.
ەي، شىركىن،
ەرگەجەي اقىلىم ،
مىڭ بولعىر وتىرىك سايراي بەر.
«ءبىزدىڭ ەل باي حالىق، ارمان ەل...»
اۋاعا شولدەگەن اقيقات.
قاعازعا تۇنشىققان قايران ەل.
ورتالىق وي جاساپ وداقتىق،
تاريحي تامىردى توناتتىق.
قايتەيىن، قاۋقارسىز قازاقتىق.
قاڭباققا اينالعان قالىڭ ءسوز،
قاعازعا تاڭىلعان ازاتتىق.
قايران...
قاراكوك حان كەنە،
ازات وي احمەت.
قۇنىڭدى بىلمەسەك عافۋ ەت.
قان مەنەن قارعىسقا
قول شايعان سۋىق قول،
ءتۇبى ءبىر تارتپاي ما قاسىرەت.
قايناعان قىزىل ءسوز،
ىستىق دەم، كوپىرىك.
بۇل بالكىم، تويعاندىق،
بۇل بالكىم، كەكىرىك.
«حالقىم-اۋ، جۇرتىم-اۋ»،
ەزىلگەن ەمەشەك...
نە دەگەن عاجايىپ ەرتەگى،
نە دەگەن عالامات وتىرىك!
جۋسان
III
قوبىزدىڭ قىلىنا قايعىمدى تۇندىرىپ،
تاعى دا مۇڭ شالدىم.
اسانداي ازالى، قورقىتتاي قازالى
سارقىتى ەم ءبىر شالدىڭ.
قازاقى بولمىسىم،
قايداسىڭ، ۇجدانىم؟
قۇس ءتىلىن ساز ەتىپ،
سۋ ءتىلىن ءسوز ەتىپ،
يسىمەن سويلەگەن جۋساننىڭ.
بۇل دالا -
بوزداقتار دەنەسى،
توپىراق يلەنگەن قانىنا.
دالامنىڭ ءار تاسى -
انامنىڭ كوز جاسى
شەرى بار زارىندا.
بوز دالا، بوز دالا -
دەنەمنىڭ بولشەگى،
مەن سەنەن جارالدىم باسىندا
مەن ساعان سىڭەمىن سوڭىندا.
ءبىر ۋىس توپىراق،
ومىراۋىن وق تەسكەن
وعىلان ءبىر ۇلىڭ.
سول ءۇشىن...
تاستىڭ دا ءتاۋ ەتەم ءار ءتۇيىر سىنىعىن.
قايداسىڭ تەكتىلىك،
قايداسىڭ ءور رۋح!
بوز جۋسان اڭساعان
بەيبارىس عۇمىرىم.
جۋسان جوق...
كيەمنىڭ ىرىسى،
قۇرتتاعان ۇراندار،
ۇرتتالعان تىلەكتەر توعىسى،
حالىقتى تۋ ەتكەن قارىننىڭ دىبىسى،
الاپات اسقازان سوعىسى...
سانامنىڭ سىرقاتى،
قۇلدىقتى شىندىق دەپ سورلايدى،
كوزى جوق كوپ نادان
قوڭىزشا بوق قۋىپ، دوڭىزشا ويلايدى.
«ءبىزدىڭ ەل وسىنداي»،
اينالا اپپاق نۇر، جەر ءۇستى گۇلستان
وزگەشە،
وزگەشە...
ويلاۋعا بولمايدى.
وزگەشە ويلاتپاس وسى دەرت،
جانىمنىڭ جارتىسىن كەتتى ۇگىپ.
اھ، قايران، دۇنيە-اي!
تۇبىمە سەن جەتتىڭ تەكسىزدىك...
مازداسىن ماحامبەت مىنەزىم،
ويانسىن رۋحىم وت بۇركىپ،
سەن جاسا، بوز جۋسان بولمىسىم،
سەن جاسا، بەكزادا تەكتىلىك
قوڭىر
II
قوڭىر-قوڭىر تاۋلاردىڭ
قولتىعىنان قوي ءورىپ،
قوڭىر ءۇيدىڭ ىشىندە
قوڭىر سالقىن قوي ءورىپ،
ماڭىراۋىق ماڭدايىم
وي دۇرەتىپ نەشە مىڭ
جاسىل ماڭداي قىراتتان
جاسىل ءسوز بوپ ەسەمىن.
جاسىل ويىم ساز ەدى
جازيرالى جانى ىزگى،
قوڭىر سازعا گۇل اتقان
قارا تاستىڭ قاۋىزى.
قايتقان قۇستىڭ قاڭقىلىن
وزەگىنە تولتىرىپ،
تىرنا جىلىك، ءتورت ويىق
سۇڭقىلدايدى سىبىزعىم
اسپان اڭقىپ اۋىزى.
مەن وسىلاي اڭقىدىم
قوس ىشەككە قوندىرىپ،
قوڭىر قازدىڭ قاڭقىلىن.
سولقىلداتىپ كۇي شالعان
ءاي، شالدار-اي، شالدار-اي
سەزىم كەشىپ نەشە مىڭ
كەرەگەنىڭ استىنان
كۇي تۇنادى كۇمبىرلەپ
ەرنەۋىنە كەسەمنىڭ.
كىم تۇسىنەر كۇي ۇقپاي،
بۇل ءپانيدىڭ بايانىن،
كۇيمەن بىرگە جوڭكىدىم،
جەرگە تيمەي اياعىم.
جان ەرىگەن سول ساتتە
ماڭدايىمنان كۇن شىعىپ،
تاڭدايىمدا اي تۋىپ،
كۇي كىلكىگەن كەسەمدى
ۇرتتاپ-ۇرتتاپ قويامىن.
قايدا كەتتى سول شاعىم
قوڭىراۋلى قوڭىر ءۇن؟
قوڭىرىمدى جوعالتىپ،
تاس كوشەنى تورىدىم.
جاڭبىرىنا جاناردىڭ
ومىراۋىم بويالىپ.
قايناي-قايناي قاڭسىدى
الپىس ەكى تامىرىم.
توعىز پەرنە بەتىنەن
تولقىپ سوققان سامالمىن،
تولقىن-تولقىن سامال بوپ،
ساعاسىنان اعامىن.
قوس ىشەكتىڭ ۇستىنە
قۇس داۋىسىن جۋساتقان،
سەن امان بول، قوڭىر ءۇن
سەن امان بول، شاناعىم.
Abai.kz
