ءبىر كەزدەرى ەكى ەلدە دە ولەڭدەرىن عانا ەمەس، اتىن دا اتاۋعا تيىم سالىنعان جىر ءدۇلدىلى، الاششىل اقىن تاڭجارىق جولدىۇلىنىڭ زاماننىڭ وزگەرۋى مەن قازاققا ءتاڭىر بەرگەن تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا 2003 جىلى الماتىدا 100 جىلدىق مەرەيتويى دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ سول كەزدەگى ءبىرىنشى ورىنباسارى، قوعام قايراتكەرى قالداربەك نايمانباەۆتىڭ باستاماسىمەن دابىرالى اتاپ وتىلگەن ەدى. مىنە، بۇگىن اقىن تۋىلعانىنىڭ 110 جىلدىعىنا وراي، ەل ورداسى استانا قالاسىنداعى ىرگەلى جوعارى وقۋ ورىنى ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە، «الاش» مادەنيەت جانە رۋحاني دامۋ ينستيتۋتى جانە «جاس ازامات» قوعامدىق ۇيىمىنىڭ ۇيىتقى بولۋمەن «الاش يدەياسى جانە تاڭجارىق جولدىۇلى مۇراسى» اتتى حالقارالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا وتكىزىپ، اقىن شىعارمالارىنا عىلىمي تۇرعىدان تالداۋ جاسالىپ، كوزقاراس ءبىلدىرۋ بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ ەنشىسىنە بۇيىرىپتى. بۇعاندا تاۋبە دەلىك.

ءبىر كەزدەرى ەكى ەلدە دە ولەڭدەرىن عانا ەمەس، اتىن دا اتاۋعا تيىم سالىنعان جىر ءدۇلدىلى، الاششىل اقىن تاڭجارىق جولدىۇلىنىڭ زاماننىڭ وزگەرۋى مەن قازاققا ءتاڭىر بەرگەن تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا 2003 جىلى الماتىدا 100 جىلدىق مەرەيتويى دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ سول كەزدەگى ءبىرىنشى ورىنباسارى، قوعام قايراتكەرى قالداربەك نايمانباەۆتىڭ باستاماسىمەن دابىرالى اتاپ وتىلگەن ەدى. مىنە، بۇگىن اقىن تۋىلعانىنىڭ 110 جىلدىعىنا وراي، ەل ورداسى استانا قالاسىنداعى ىرگەلى جوعارى وقۋ ورىنى ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە، «الاش» مادەنيەت جانە رۋحاني دامۋ ينستيتۋتى جانە «جاس ازامات» قوعامدىق ۇيىمىنىڭ ۇيىتقى بولۋمەن «الاش يدەياسى جانە تاڭجارىق جولدىۇلى مۇراسى» اتتى حالقارالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا وتكىزىپ، اقىن شىعارمالارىنا عىلىمي تۇرعىدان تالداۋ جاسالىپ، كوزقاراس ءبىلدىرۋ بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ ەنشىسىنە بۇيىرىپتى. بۇعاندا تاۋبە دەلىك.
تاڭجارىق ەسىمىنىڭ ەلگە تانىلىپ، اسىل مۇراسىنىڭ تۋعان ادەبيەت ايدىنىنا كەش تە بولسا تاۋدان اققان تاسبۇلاقتاي ارىنداپ كەلىپ قوسىلىپ جاتقانى ارينە، قۋانتارلىق جاعداي. دەگەنمەن شىعىس تۇركىستاندا تۋىلىپ، ادىلەت ءۇشىن كۇرەس جولىندا اقتىق دەمى سوندا توقتاعان اقيىق اقىننىڭ ارمانى اسقاق، العا قويعان ماقساتى وداندا بيىك ەدى.تاڭجارىق جولدىۇلى سول ماقساتقا جەتۋدى بىزگە اماناتتاعان ءتارىزدى. ولاي بولسا تاڭجارىقتانۋدىڭ تاۋەلسىز قازاقستانداعى قازىرگى جاي-كۇيى، زەرتتەلۋ جاعدايى قالاي؟ تاڭجارىقتانۋدىڭ شىعىس تۇركىستانداعى زەرتەلۋى ءوز الدىنا بولەك اڭگىمە. مەنىڭ ايتپاعىم تاڭجارىق ەسىمى قازاقستانعا قاشاننان بەرى بەلگىلى، شىعارمالارىنىڭ مۇندا ناسيحاتتالۋىمەن عىلىمي تۇرعىدان زەرتتەلىپ-زەردەلەنۋى قانداي دەڭگەيدە، قانداي يگى ىستەر ىستەلىپ جاتىر، مىنە، سول تۇرعىسىندا بولماق.
بەلگىلى قالامگەر، قازاقتىڭ ارداقتى ۇلدارىنىڭ ءبىرى، تاڭجارىقتانۋشى ورازانباي ەگەۋباەۆ مارقۇم 2003 جىلى «كوركەم» باسپاسىنان شىققان، «تاڭجارىق تاعىلىمى» اتتى ەڭبەگىندە «ول كەزدەگى كەڭەستەر وداعىنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا، قىتايدىڭ شاپشال سىبە اۆتونوميالى وبىلىسىنىڭ باتىسىنداعى قالجات شەكاراسىنان،  تاڭجارىق 1923 جىلدىڭ باسى – قاڭتار ايىندا قاشىپ وتەدى. ول جاقتىڭ نارىنقول دەگەن جەرىندە جاڭاشا سانادا ءۇش جىل وقيدى. ورىس ءتىلىن مەڭگەرەدى. قادامى جەتكەن جەرلەردى ارالاپ، يگى جاقسىلاردى جاعاتتايدى. ولارمەن سۇحباتتاس بولادى. اسىرەسە ىبىراي التىنسارين، اباي قۇنانباەۆ مۇرالارىنا ەرەكشە زەيىن قويادى. ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆ، مىرجاقىپ دۋلاتوۆ، ماعجان جۇماباەۆ، شاكارىم قۇدايبەردىۇلى سەكىلدى الدىڭعى قاتارلى قازاق زيالىلارىنىڭ ەل-جۇرتىنىڭ تەرەزەسىن دامىعان مادەنيەتتى ەلدەر قاتارىنا تەڭەستىرۋ جولىندا ىستەپ جۇرگەن جانقيارلىعىمەن جازعان شىعارمالارىن  جاس كوكىرەگىنە تەرەڭ ۇيالاتادى» دەيدى[2, 228 بەت].
ورەكەڭنىڭ ءبۇل  ايتقاندارىن اقىننىڭ مىنا ولەڭ جولدارى تولىق دالەلدەي الادى:
                             احىمەت، اباي، اسەت، مىرجاقىپتار،
جەتپەيدى وعان جيساڭ مىڭ بالانى.
شاكارىم، ارىپپەنەن مۇرىن ومار،
كومبەگە ولار شاپسا تىڭ بارادى.
ايەلدەن كەشە سارا، بۇگىن دينا،
سوزبەنەن باسقان تالاي ۇل بالانى.
ءسوزىنىڭ ءاربىرىنىڭ زاتى بولەك،
ويلاساڭ ميعا سالىپ ىلعانادى.
سوزدەرى باسقا اقىننىڭ ماعان ءمالىم،
قۇرت سالعان شايداي ەرىپ بىلعانادى.
بارىندە اباي ءسوزى باسىپ تۇسەر ،
ءبىر پارشا شەتتەن الىپ قىرناعانى[1, 174 بەت].
تاڭجارىق كەڭەس وداعىنان 1925 جىلدىڭ سوڭىن الا، قاراشا ايىندا بارعاندا ءمىنىپ وتكەن بايگەكوكپەن كۇنەستەگى ەلىنە قايتىپ كەلەدى.مىنە، بۇل تاڭجارىق ەسىمىنىڭ اتا جۇرتقا العاش تانىلۋى. وعان كۋا كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەل نازارىنان ۇمىتىلماعان «تاڭجارىقپەن قويدىمنىڭ ايتىسى». بۇل ءبىر دەپ قويىڭىز.
1955-1956 جىلدان باستاپ قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، جۇرت جۇرەگىنەن تەرەڭ ورىن العان ءانشى دانەش راقىشۇلىنىڭ تامىلجىعان اۋەنىمەن تاڭجارىقتىڭ «ەلمەن امانداسۋ»، «ەلگە سالەم» قاتارلى ءان-تولعاۋلارى «شالقار» راديوسىنىڭ التىن قورىنا جازىلىپ،  جالپاق جۇرتقا اۋە تولقىنى ارقىلى جەتكەن.
كەڭەستەر وداعىنىڭ حالىق جازۋشىسى ءسابيت مۇحانوۆتىڭ 1959 جىلى الماتى «قازاق مەملەكەت باسپاسىنان» شىققان، «الىپتاردىڭ ادىمدارى» اتتى قىتايعا ساپار ەستەلىگىندە: «حالىق بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسكەن ادامداردان قولىنا تۇسكەن كىسىگە شەن شي-تساي باندىلارىنىڭ قانداي ازاپ كورسەتكەنىنە شىڭجاڭ اقىنى تاڭجارىق جولدىۇلىنىڭ تومەندەگى ولەڭدەرى كۋا» – دەپ، اقىننىڭ «تۇرمە حالى» تولعۋىنىڭ 300 جول ولەڭىن ەنگىزىپ، سوڭىندا بىلاي دەيدى: «بۇل ولەڭگە ەشبىر كامەنتاريدىڭ كەرەگى جوق. بۇنداي حايۋاندىق ازاپقا تەك ءفاشيزمنىڭ عانا ازابى تەڭدەسە الادى. سونداي ازاپتان ارەڭ قۇتىلعان تاڭجارىق اباقتىدان بوساعاننان كەيىن، 1947 جىلى 38 جاسىندا ولەدى»  - دەپ ءسوزىن تۇجىرىمدايدى سابەڭ [3, 227-233 بەت]. انىعىندا تاڭجارىق 1947 جىلى 44 جاسىندا دۇنيەدەن وتەدى.
قالامى قارىمدى ءسابيت مۇحانوۆتىڭ بۇل ساپار ەستەلىگىنە تاڭجارىق جولدىۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماسىنىڭ ەنۋى، سول كەزدىڭ وزىندە-اق اقىن شىعارماشىلىعىنا قانداي باعا بەرىلگەنىن اتاپ وتىرۋ ارتىق بولار.
1974 جىلى تاڭجارىقتىڭ كۇيەۋ بالاسى، اقىن، جازۋشى بۇقارا تىشقانباەۆ «ارمان تاۋ» اتتىتاڭجارىق شىعارمالارىنىڭ شاعىن جيناعىن شىعاردى. وندا كەيبىر ولەڭدەرى كەڭەستىك ساياساتتىڭ ىقپالىنان قىسقارىپ، كەيبىرى وڭدەلىپ بارىپ جارىققا شىعادى. بۇل ءتاسىلدىڭ پايدالى جاعى تاڭجارىق شىعارمالارى قىسقارسا دا جۇرت نازارىنا ۇسىنىلدى. ال، زياندى جاعى اقىن شىعارماسىنا ۇلكەن قيانات جاسالعانى.
1976 جىلى تاريحشى، سىنشى، ونەر تانۋشى الىمعازى داۋلەتحانۇلى شىمكەنتتەگى ينستيتۋتتى تامامداردا تاڭجارىق شىعارماشىلىعى جايلى ديپلوم قورعاپ، كەيىن ءارى قاراي كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا جازۋعا نيەت ەتىپ، ماسكەۋدەگى دۇنيە ءجۇزى ادەبيەتى تاريحى ءبولىمىنىڭ باستىعى زويا كەدرينادان قوداۋ تاپقانىمەن، الماتىداعى عىلىم اكادەمياسىنىڭ سول كەزدەگى باسشىلارى وڭ قاباق تانىتپايدى. ايتقان ءۋاجدارى: بىرىنشىدەن جامبىل تانۋعا جاتقىزايىق دەسەك تاڭجارىق جازبا اقىن. ەكىنشىدەن ەرتە زامان ادەبيەتىنە كەلمەيدى، تاڭجارىق تاياۋ جىلدارداعى اقىن. ۇشىنشىدەن بۇل تاقىرىپ رەسەي مەن قىتاي اراسىنداعى داۋلى ماسەلە دەپ، جەتەكشى بولۋعا  ەشكىم باتىلدىق ەتپەگەن. سونىمەن بۇل جۇمىس اياقسىز قالعان. كەيىن بۇل ەڭبەگى قىسقارتىلىپ 2003 جىلى «تاڭجارىق تاعلىمى» اتتى جيناقتا جانە 2004 جىلى «اباي» جۋرنالىندا باسىلدى.
1990 جىلى «الاتاۋ» تەلەارناسىنان تۇڭعىش رەت الىمعازى داۋلەتحانۇلىنىڭ اۆتورلىعىمەن «تاڭجارىق تۋرالى ءسوز» دەگەن ءبىر ساعاتتىق تەلەحابار ۇيىمداستىرىلىپ، حابارعا قابدەش ءجۇمادىلوۆ، تىلەۋجان ساقالوۆ، نۇرقاسىم قازىبەكتەر قاتىسىپ، تاڭجارىق ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى ءسوز-سۇحباتتار قۇرىپ، وي ءبولىستى. ەركىن قۇجمانوۆ «تۇرمە ءحالى»، «ەلمەن امانداسۋ» سياقتى جىر-تولعاۋلارىن ورىندادى.
قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ الدى-ارتىندا قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى قابدەش ءجۇمادىلوۆ «قازاق ادەبيەتى» قاتارلى باسىلىمدارعا «قاجىقۇمارعا اراشا ءتۇسۋ، تاڭجارىق شىعارمالارىن ناسيحاتتاۋ» تۋراسىندا ارقاشان جۇرت نازارىن اۋدارارلىق بىرنەشە ماقالالار جاريالاپ كەلەدى.
قابدەش ءجۇمادىلوۆتىڭ 2005 جىلى «قازىقۇرت» باسپاسىنان جارىققا شىققان 12 تومدىق شىعارمالار جيناعىنىڭ «قالىڭ ەلىم قازاعىم» اتتى 12 تومىندا، 1993 جىلى جازعان «تاڭجارىق تاعىلىمى» اتتى ماقالاسىن قورىتىندىلاي كەلە: «تاڭجارىق اقىننىڭ تاۋەلسىز قازاق جۇرتىمەن قاۋىشار كەزەڭى ەندى باستالدى. ءومىر بويى ارمان بولعان ازاتتىقتى ءوز كوزدەرىمەن كورمەسە دە، سونى ءبىر تابان جاقىنداتۋ جولىندا باسىن بەرگەن قاhارماندار ارقاشان ەسىمىزدە. ءبىز ەندى بۇدان بىلاي قازاق اسپانىنداعى «اباي پلانەتاسىن» اينالاتىن شوق جۇلدىزدار اراسىنان تاڭ جۇلدىزى – تاڭجارىقتىدا ايقىن اجىراتاتىن بولامىز» - دەپ نىق سەنىممەن ايتادى [4, 413 بەت].
    سونداي-اق، وسى جيناقتاعى «شىڭجاڭداعى قازاق زيالىلارى» اتتى ماقالاسىندا:«1938-1940 جىل ارالىعىندا ءوزىن ءستاليننىڭ شاكىرتى سانايتىن شىڭ سى-ءساي ۇكىمەتى ءار ۇلت وكىلدەرىنەن الپىس مىڭ ادامنىڭ باسىن جويعان ەكەن. بۇل ورايدا، سول جىلدارى ءۇرىمجى تۇرمەسىندە زيالى قاۋىممەن جەتى جىلداي بىرگە جاتىپ، اتىلىپ-شابىلعانداردى ءوز كوزىمەن كورگەن، تۇرمەدەن ءتىرى شىققانىمەن، ارادا جارىم جىل وتپەي قايتىس بولعان تاڭجارىق اقىننىڭ «اباقتى» داستانىنان ءۇزىندى كەلتىرە وتىرىپ، تاڭجارىق اقىن تۇرمەدە ازاپپەن ولتىرىلگەن ەڭ بەدەلدى ادامداردى سانامالاپ، كەلەر ۇرپاققا ولمەس وسيەت قالدىرادى. جالپى تۇرمە تاقىرىبىن، ونداعى قيناۋ مەن ازاپتى قازاققا تاڭجارىقتاي جەرىنە جەتكىزە جىرلاعان اقىن جوق. ونىڭ «اباقتى» داستانىن – جاي ادەبي شىعارما ەمەس، تاريحي قۇجات دەپ قابىلداۋىمىز كەرەك» - دەيدى[4,186بەت].
    نارىنقول ءوڭىرىنىڭ تۇلەگى، اقىن ءارى اۋىز ادەبيەتتىڭ جاناشىرى تىلەۋجان ساقالوۆ قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن بىتىرەردە تاڭجارىق شىعارماشىلىعىنان ديپلوم قورعاعان. كەيىن كانديداتتىق قورعاۋعا تاقىرىپ ەتىپ الىپ، اقىرى ءساتسىز اياقتاعان، قورعاۋعا مۇمكىندىك بولماعان. قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن تاڭجارىق شىعارماسىنىڭ ناسيحاتتالۋىنا شىنىندا مول مۇمكىندىك تۋدى.
1999 جىلى قىتايداعى 1-دارەجەلى ءارتىس، تاڭجارىق جىر-تولعاۋلارىن ناسيحاتتاۋشى، قىتايدا تاڭجارىق جىر-تولعاۋلارىنان 4 دىبىس (audio) تاسپاسىن شىعارعانتوقتاباي الىمقۇلۇلىنىڭ قازاقستانعا كەلۋ ورايىندا، اقىن، ءانشى، سازگەر، اكتەر مارقۇم ەرمۇرات زەيىپحانۇلىنىڭ جەتەكشىلىگىمەن كۇيشى-سازگەر سەكەن تۇرىسبەكۇلىنىڭ ساز وتاۋىندا «تاڭجارىقتىڭ جىر-تولعاۋى» اتتى ادەبي-سازدى كەش ءوتتى. كەشتى بەلگىلى ساتيريك قاجىتاي ءىلياسوۆ جۇرگىزدى. كەشكە دۇنيەجۇزى قازاقتار قاۋىمداستىعىنىڭ 1-ورىنباسارى قالداربەك نايمانباەۆ قاتىسىپ قۇتتىقتادى، ءتۇرسىنالى رىسكەلديەۆ بايانداما جاسادى، سارا تاڭجارىققىزى اكەسى جايلى ەستەلىكتەر ايتتى. توقتاباي الىمقۇلۇلى تاڭجارىقتىڭ «تۇرمە ءحالى»، «ەلمەن امانداسۋ»، «شىنتىلەك» ت.ب. تولعاۋلارىن ورىنداسا، ەرمۇرات زەيىپحانۇلى ءوز ءانى – «تاڭجارىقتى» شىرقادى. وسى ماقالانىڭ اۆتورى دا تاڭجارىقتىڭ «قوس جەڭگە»، «بەسكورىك قىز» قاتارلى اندەرىن شىرقاپ، كەش سالتاناتىن اسىرۋعا كۇش قوستى.
        تاۋەلسىزدىك تاڭى اتىسىمەن اتا جۇرتقا العاشقى كوشتى باستاعان بەلگىلى جازۋشى جاقسىلىق ءساميتۇلى 2000 جىلى دۇنيە ءجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعىنان جارىققا شىققان «قىتايداعى قازاقتار» اتتى ەڭبەگىندە تاڭجارىق جولدىۇلىنىڭ ومىرىمەن شىعارماشىلىعىنا توقتالا كەلىپ: «اقىن تاڭجارىق جولدىۇلى تەك جازبا اقىن عانا ەمەس، ايتىستارعا دا تۇسكەن سۋىرىپسالما، توكپە اقىن. ونىڭ اتى تەك شىڭجاڭدا عانا ەمەس، قازاقستان وقىرماندارىنادا ابدەن تانىس» دەيدى [5, 200 بەت].
تاڭجارىق شىعارماسىنىڭ تەرەڭدەي ناسيحاتتالۋى پروفەسسور،جازۋشى ورازانباي ەگەۋباەۆ ەلگە ورالعاننان كەيىنشىنداپ قولعا الىندى. ورەكەڭ جارتى عۇمىرىن ارناپ، تاڭجارىق ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى جيعان-تەرگەنىن اقىننىڭ 100 جىلدىق مەرەي تويى قارساڭىندا، 2002 جىلى «ەلوردا» باسپاسىنان  2 تومدىق  «تاڭجارىق شىعارمالارىنىڭ تولىق جيناعى» اتتى ەڭبەكتىڭ، 2003 جىلى «تاڭجارىق تاعلىمى» اتتى عىلىمي جيناقتىڭ شىعۋىنا ايانباي تەر توكتى.
اتالعان جيناق دۇنيە ءجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى قالداربەك نايمانباەۆتىڭ العى سوزىمەن باستالىپ، «زەرتتەۋلەر زەردەسى» اتتى بولىمىندە نۇرلان ورازالين، زەينوللا قابدولوۆ، تۇرسىنبەك كاكىشەۆ، سەرىك نەگيموۆ، قابدەش ءجۇمادىلوۆ، ورازاقىن اسقار، ءنابيجان مۇحامەتحانۇلى، الىمعازى داۋلەتحانۇلى قاتارلى جيىرماعا جۋىق قازاقستانعا تانىمال ادەبيەتشى، عالىمداردىڭ تاڭجارىق شىعارماشىلىعى تۋرالى زەرتتەۋ ماقالالارى ەنگىزىلگەن. بۇل تاڭجارىق شىعارمالارىن عىلىمي تۇرعىدان زەرتتەۋ اياسىنداعى بۇرىن – سوڭدى بولماعان ەرەكشە قۇبىلىس بولدى.
سونىمەن بىرگە  ورازانباي ەگەۋباەۆ تاڭجارىقتىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويدىڭ سالتاناتتى وتۋىنە بار قاجىر-قايراتىن سارقا جۇمسادى.تويدىڭ نۇكتەسى الماتى وبلىسى كەگەن اۋدانىندا قويىلدى. كەگەن حالقى توي قوناقتارىن اقىننىڭ «جايلاعان قالىڭ البان قارقارانى، قايدا بارسام جيەن دەپ قارسى الادى» دەگەن ولەڭ جولىمەن قارسى الدى.وسى ورايدا «تاڭجارىق پەن قويدىمنىڭ ايتىسى» تۇرسىنباي ءداۋىتۇلى مەن نۇرگۇل العوجاەۆانىڭ ورىنداۋىندا ءۇن-تاسپاعا (audio)جازىلىپ تاراتىلدى.
ول «ەندىگى ارمانىم تاڭجارىق شىعارمالارىن شەتەل تىلدەرىنە اۋدارتىپ، اقىن شىعارمالارىن الەمگە تانىتسام» دەپ ءجۇرۋشى ەدى، وعان ءدام-تۇزى جەتپەدى. جاتقان جەرىڭىز جايلى بولسىن ورەكە. 
2003 جىلى قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ قازاق ادەبيەتى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور بولاتجان ابىلقاسىموۆتىڭ قولداۋىمەن فاكۋلتەت ساباق جوسپارىنا "شەتەلدەگى قازاق ادەبيەتى" اتتى ءپان ەنگىزىلگەن ەدى. بۇل ءپان كۇنى بۇگىنگە دەيىن جالعاسىپ كەلەدى. قازىرگە دەيىن اسەت نايمانباەۆ، اقىت ءۇلىمجىۇلى، كودەك مارالبايۇلى، تاڭجارىق جولدىۇلى شىعارمالارىنان 4 ديپلوم قورعالىپ، بىرنەشە كۋرستىق جۇمىستار جازىلدى.
شىنجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى احمەتبەك كىرىشباەۆ «قازاق ادەبيەتىنىڭ وچەركتەرى»، «قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى» اتتى مونوگرافيالىق شىعارمالارى نەگىزىندە «شەتەلدەگى قازاق ادەبيەتى» اتتى كومەكشى وقۋ قۇرالى قۇراستىرىلدى.
كورنەكتى جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، مادەنيەت قايراتكەرى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت تۇرلىبەك مامەسەيىتوۆىڭ  1990 جىلى قازاق ادەبيەتى گازەتىندە جارىق كورگەن «تاڭجارىقپەن قويدىم» اتتى ماقالاسى، جۇرت اراسىندا جاقسى اڭىس قوزعاۋمەن قاتار، تاڭجارىقتىڭ 90 جىلدىعىنىڭ قازاقستاندا، ياعني الماتى وبلىسى «قاقپاق» ەلدى مەكەنىندە اتاپ وتىلۋىنە ءوز سەپتىگىن تيگىزدى. ون نەشە جىل بويى تاڭجارىقتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن ءوز تانىم-تالعامىنا ساي زەرتتەپ، 2013 جىلى 15 ناۋرىزدا، قازاقتان جازۋشىلار وداعىندا، اقىننىڭ تۋعانىنا 110 جىل تولۋىنا وراي «تاڭجارىق» اتتى ەكى تومدىق رومانىن قالىڭ وقىرمان قاۋىممەن جۇزدەستىردى.مىنە بۇل ۇلت ادەبيەتى ءۇشىن قوسىلعان قوماقتى ۇلەس بولۋمەن قاتار، اۆتوردىڭ شىعارماشىلىق جاۋاپكەرشىلىگى مەن ەڭبەكقورلىعىن، حالىق الدىنداعى ازاماتتىق بورىشى دەپ ەسەپتەيمىز.
وسىعان جالعاس جازۋشى ءتۇرسىنالى رىسكەلديەۆ پەن جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى مۇحان مامىتقانۇلىنىڭ تىكەلەي ارالاسۋىمەن 2013 جىلى 30 ءساۋىر كۇنى، الماتى قالاسىنداعى جازۋشىلار وداعىندا «الىستان التىن ساۋلە ءبىر كۇلىمدەر» اتتى تاڭجارىق جولدىۇلىنىڭ 110 جىلدىعىنا ارنالعان ادەبي سازدى كەش ءوتتى.كەش اقىن ۇلىقبەك ەسداۋلەتتىڭ كىرىسپە سوزىمەن اشىلىپ، تاڭجارىق اقىننىڭ اندەرى ورىندالۋمەن قاتار، قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى اقىننىڭ «ىلە سيپاتى» اتتى شىعارماسىن مانەرلەپ وقىپ، كورەرمەن كوپتىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەندى.
تاڭجارىق شىعارماشىلىعىن بالا جاسىنان ەستىپ-ءبىلىپ، ەر جەتكەن، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور دۇكەن ءماسىمحانۇلى ءوزىنىڭ كانديداتتىق ديسسەرتاتسياسىندا تاڭجارىق اقىن شىعارماشىلىعىنىڭ عىلىمي اينالىمعا تۇسۋىنە وزىندىك ۇلەسىن قوستى. 2001 جىلى «ەلوردا» باسپاسىنان شىققان «ساراپ» اتتى ادەبي زەرتتەۋلەر مەن ماتەريالدار جيناعىنا «اڭساعان تاڭجارىقتىڭ اتتى تاڭى» دەگەن تاقىرىپتاعى عىلىمي ماقالاسىن ەنگىزگەن.
تاڭجارىقتىڭ ۇرپاعى «وتانداس ەل» رەسپۋبليكالىق بىرلەستىكتىڭ توراعاسى، جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى 2013 جىلى «مەرەي» باسپاسىنان شىققان «حاتقا تۇسكەن قازىنا»، جارىق كورۋ الدىندا تۇرعان «قىزاي تاريحى جانە قىزاي ەلى» اتتى كىتاپتارىنىڭ اۆتورى مۇقان مامىتقانۇلى اقىن تاڭجارىق جولدىۇلىنىڭ 110 جىلدىق مەرەي تويى قارساڭىندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت مينيستىرلىگىنىڭ 2014 جىلدىق جوسپارىنا  «تاڭجارىق شىعارمالارىنىڭ تولىق جيناعى» اتتى 3 تومدىق شىعارمالار جيناعىن باسپادان شىعارۋعا ەڭبەكتەنىپ جاتىر.مۇحان مامىتحانۇلىنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، بۇل جيناقتىڭ بۇرىنعى جيناقتاردان ءبىر وزگەشەلىگى، بۇرىنعى جيناقتارداعى سوتسياليستىك سۇزگىدەن وتپەي قالعان اقىن ەڭبەكتەرى تولىقتىرلۋمەن بىرگە، كۇنەستەگى اقىن مۇراجايىندا ساقتالعان قولجازبالار باستى نازارعا الىنعان كورىنەدى. ادىلدىگىن وقىرمان قاۋىم ايتا جاتار، بارىنە ۋاقىت ساراپشى.
«شەتەلدەگى قازاق ادەبيەتى» دەگەن ءپان بۇگىنگە دەيىنگى مالىمەتتەرگە قاراعاندا 2003 جىلدان بەرى قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە، 2013 جىلدان باستاپ ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە، بىرنەشە جىلدان بەرىقاراعاندى ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىتىلىپ جاتقانى بەلگىلى. ارقا توسىندە، ەل ورداسى –  استانا قالاسىندا بۇگىنگى ءوتىپ جاتقان تاڭجارىق اقىن شىعارماشىلىعى تۋرالى عىلىمي تالقىعا قاتىسىپ، بايانداما  جاساعان پروفەسسور، عالىمدارعا ايتارىمىز شەتەلدەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ، سونىمەن بىرگە تاڭجارىق اقىن شىعارمالارىنىڭ باسقا دا وقۋ ورىندارىندا ارنايى كۋرس ءپانى رەتىندە ەنگىزىلۋىنە ۇيتقى بولادى دەگەن كامىل سەنىمدەمىز. سوندا عانا تاڭجارىق اقىن اڭساعان «الاش» يدەياسىتاۋەلسىز ەلدىڭ كەلەشەك ۇرپاق ساناسىنا ءوز ءنارىن بەرىپ، پوەزياداعى وزىنە ءتان جاسامپازدىق قىرلارى ايشىقتالا تۇسپەك.
تاڭجارىقتانۋدا قىتايدا بولسىن، كەڭەستەر وداعىندا بولسىن دەموكرات، توڭكەرىسشىلدەگەن سياقتى  سىڭارجاق پىكىرمەن كوزقاراسقالىپتاسىپ قالعان. ورەلى جاعىن ايتۋدان گورى، رۋلىق جاعى باسىمداۋ ءتۇسىپ جاتتى. بۇدان ۇتىلماساق، ۇتارىمىز شامالى. تاڭجارىق رۋلىق دەڭگەيدەن الدەقاشان بيىكتەپ ۇلتتىق، الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرىلگەن اقىن ەكەنىن اڭعارا بىلگەنىمىز ءجون.
بۇگىنگە دەيىن تاڭجارىق ەسىمى جازۋشى ءتۇرسىنالى رىسكەلديەۆتىڭ ىقپالىمەن الماتى وبلىسى قاراساي اۋدانى، ۇلكەن الاتاۋ اۋىلدىق اكىمشىلىگىنىڭ شەشىمىمەن 2012 جىلى «باعاناشىل-2» ەلدى مەكەنىندە ءبىر كوشەگە، الماتى وبلىسى «نۇرا» ەلدى مەكەنىندە، بەلگىلى اقىن ءارى اۋداندىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتى ابدىعاني ءپازىلجانۇلىنىڭ كۇش سالۋىمەن ءبىر كوشەگە، مۇحان مامىتحانۇلىنىڭ 2009 جىلدان بەرى قايتا-قايتا ءوتىنىش جازىپ قۋزاۋىنىڭ ارقاسىندا، استانا قالالىق مادەنيەت مەكەمەسى مەن تىلدەردى دامىتۋ جانە ونوماستيكا ءبولىمى استانا ىرگەسىندەگى «كوكتال» ەلدى مەكەنىندەگى ءبىر كوشەگەبەرىلدى. مىنە بۇل ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ الاششىل اقىن تاڭجارىق جولدىۇلىنا دەگەن ىزگى باۋىرمالدىق، الاش رۋحىنا دەگەن زور قۇرمەت دەپ بىلەمىز. بۇل ازاماتتىقتارى ءۇشىن اقىن اتىن سىيلاعان الاش جۇرتىنا، ەلىمىزدىڭ اتقامىنەر ازاماتتارىنا، اقىن شىعارمالارىنا عىلىمي تۇرعىدان ساراپتاما جاساعان عالىمدارعا ۇلكەن راحمەت ايتامىز.بۇل يگى شارا ارى قاراي جالعاسىن تابۋ ءۇشىن مۇنىمەن عانا شەكتەلىپ قالماي، الداعى كۇندەردە تاڭجارىق اتىنداعى قايىرىمدىلىق قورمەن تاڭجارىق عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىعىن قۇرساق دەگەن ىزگى نيەتتەمىز. بارىنە ءبىر اللا جار بولعاي.

حابارلاندىرۋ:
ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە «جاس ازامات» جاستار ۇيىمى مەن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ۇيىمداستىرۋ اياسىندا الاشقا اتى ءمالىم اقىن تاڭجارىق جولدىۇلىنىڭ تۋعانىنا 110 جىل تولۋىنا وراي «الاش يدەياسى جانە تاڭجارىق جولدىۇلى مۇراسى» اتتى عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا مەن «شىن تىلەك» اتتى ادەبي-تانىمدىق كەش وتەدى.

تۇرسىنباي ءداۋىتۇلى
قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىقازاق فيلولوگياسى جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتى قازاق ادەبيەتى
كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى
Abai.kz