عىلىم مەن قالالامگەرلىكتى قاتار الىپ جۇرگەن ساناۋلى شىعارماشىلىق تۇلعالاردىڭ اراسىندا ورنى بولەك قالامگەر نۇرداۋلەت اقىش. اۆتوردىڭ قالامىنان جاس وقىرماندارعا ارناپ جازىلعان "جۇمباق ىزدەر", "ابدىرەدەن شىققان قىلىش", "قيىردان كەلگەن كوگەرشىن", "كيەلى كولدىڭ قاراقشىلارى", "بەيۋاقىتتا جانعان وت"  ت.ب. شىعارمالارى جول تارتىپ، ءوز تىلسىمىنىڭ قۇدىرەتىمەن بالعىن جۇرەكتەردى جاۋلاپ العان بولاتىن. ۇلتتىق بالالار ادەبيەتىندە وزىندىك ىزبەن، وزىندىك ەرەك قولتاڭباسىن تانىتا العان تانىمال قالامگەرگە قازىرگى بالالار ادەبيەتىنىڭ جاي-كۇيى جايلى ساۋالدار قويعان ەدىك. ەندى ەكەۋارا سۇحباتتى Abai.kz وقىرماندارى نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.–

– بالالار كىتابىنىڭ ەلىمىزدەگى نارىققا شىقپاي جاتقانىنا نە كەدەرگى؟

– نارىققا مۇلدە شىقپاي جاتىر دەۋگە بولمايدى. ەرەسەك وقىرماندارعا ارنالعان كىتاپتاردىڭ  نارىق جولىنداعى ساپارى قانداي بولسا، جاس وقىرماندارعا ارنالعان كىتاپتارىمىزدىڭ احۋالى دا سوعان ۇقساس. كەڭەستىك داۋىرمەن بىرگە كىتاپ تاراتۋدىڭ  قالىپتاسقان جۇيەسى كۇيرەگەننەن كەيىن، تىزەسىن قۇشاقتاعان دارمەنسىز جانداي اۆتورلاردىڭ باسىم بولىگى ءوز ەڭبەكتەرىن قۇشاقتاپ وتىرىپ قالدى. كەيىنگى بۋىن وكىلدەرىن بىلاي قويعاندا، تانىمال جازۋشىلارىمىز دا وسىنداي جاعدايلاردى باستان كەشىرگەنى راس.

رەسپۋبليكا اۋماعى بويىنشى جۇمىس ىستەيتىن كىتاپ تاراتۋ جۇيەسىن جولعا قويۋ كەرەك. بۇل جۇمىسپەن مەملەكەتتىك ۇيىمدار دا، جەكە كومپانيالار دا اينالىسۋلارىنا بولار ەدى. ارينە، بۇل يندۋستريانىڭ ماركەتينگتىك تابيعاتىن زەرتتەي وتىرىپ. ونى جولعا قويۋدىڭ تەتىكتەرى كوپ بولۋى دا مۇمكىن.

– قازىرگى جاستار اراسىندا بالالار ادەبيەتىنە دەن قويعانداردىڭ اراسىنان كىمدەردى بولە-جارا ايتار ەدىڭىز؟

– ادەبيەتكە بەت بۇرعان جاس قالامگەرلەردىڭ ەداۋىر بولىگى ەڭ الدىمەن بالالارعا ارناپ جازۋدان باستايتىنى جازىلماعان ءداستۇر عوي. ءبازبىر كىسىلەر ايتىپ جۇرگەندەي، ادەبيەتىمىزدىڭ بۇل سالاسىنداعى جاستار قاتاىن سان ادعىنان تىم ولقى دەۋگە بولمايدى. بۇرىن جاستار دەپ جۇرگەندەرىمىز قازىر جاسامىس تارتىپ بارادى. جىل سايىن جاڭادان بىرنەشە جاڭا ەسىمدەر الدىمىزدان شىعىپ جاتادى. ولاي بولۋى تابيعي. سوندىقتان ءوزىمنىڭ نازارىما ىلىگىپ قالعاندار اراسىنان سەرىكبول حاسان، نۇرلان قۇمار، ەرنۇر سەيداحمەت، زاۋرە تورەحانوۆا، الىبەك بايبول،  ايزات راقىش،  ەلدوس توقتارباي، مەيىرجان جىلقىباي، ولجاس قاسىم، مەرەي قارت، تىلەگەن اسلان، التىنشاش قۇرماناەۆا، ءابدى ەرجەڭىس، اسان ميراس، كامشات ابىلعازينوۆا، ەدىلبەك دۇيسەن، گۇلسىم يساەۆا، نۇربەك نۇرجانۇلى ەسىمدەرىن اتاي الامىن.

سونىمەن بىرگە الپىسباي ءابدىلۇلى، ايبول اباشوۆ، ارشىن نۇرباقىت، ءبىرجان احمەر، اقەركە بەگەليەۆا، ەربولات دامير، راۋان قابدولدانوۆ، راقات تاماشا، دوسحان جىلقىباي، ەلميرا نازيروۆا، سالتانات بودىقوۆا، قۇرالاي جىلتىقاەۆا، ەركەجان ارىن، ارايلىم ديحانباي، اباي قومار، ەلامان سارقىت، سارا بەكجانوۆا، ايسۇلۋ سەزحان، باحتيار تۇرسىنوۆ سىندى جاس قالامگەرلەردىڭ ولەڭ-اڭگىمەلەرى جيناقتارعا ەنىپ ءجۇر.

دراما جانرى بويىنشا ەڭبەك ەتە باستاعان جاس بۋىن وكىلدەرى بار. رەسپۋبليكانىڭ تۇپكىر تۇپكىرىندەگى ۇلكەندى-كىشىلى تەاترلاردا اريداش وسپانباەۆا، ايگولەك ومىربەك، ايجان يزيموۆا، قارلىعاش قاشقىنباي، شىڭعىس مامان، گۇلجاينار قالدينا، جانىبەك الىكەن، الىشەر ايتۋار ءتارىزدى اۆتورلاردىڭ پەسالارى بويىنشا ساحنالانعان قويىلىمدار جۇرۋدە. ءوزىم جەكە تانىماعاندىقتان، اتالعان قالامگەرلەردىڭ كەيبىرىنىڭ جاس مولشەرلەرىن تولىق اجىراتا الماي  دا قالۋىم مۇمكىن.

– ەلىمىزدە بالالار جازۋشىلارىنىڭ شىعارمارمالارى عالىمدار تاراپىنان قالاي زەرتتەلىپ ءجۇر؟

– قازىرگى بالالار ادەبيەتىن زەرتتەۋ جۇمىستارى جوق دەپ ايتساق، اقپاراتتى جەتە  بىلمەگەندىك بولىپ شىعادى. قۇلبەك ەرگوبەك، بەكەن ىبىرايىم، كەنجەحان ماتىجانوۆ ءتارىزدى بالالار ادەبيەتىن زەرتتەۋشى الدىڭعى بۋىن وكىلدەرىنىڭ ەڭبەكتەرىن بىلاي قويعاندا، ولاردىڭ ءىزىن الا شىققان، ءتىپتى كەيىن كەلىپ قوسىلعان ادەبيەتتانۋشىلاردىڭ اراسىندا بۇل باعىتتا جۇمىس ىستەپ جۇرگەندەر كوپ بولماسا دا، كەزدەسەدى. ولاردىڭ ىشىنەن ەركىنگۇل سولتاناەۆا، گۇلجاھان وردا، جاڭاگۇل سامەتوۆا،  نۇربول قۇدايبەرگەنوۆ، ەرقانات قۋاتبەك ەسىمدەرىن اتاي الامىن.

– قازىرگى ەلىمىزدەگى قازاق تىلىندە بالالارعا ارناپ شىعارىلىپ جاتقان گازەت-جۋرنالدار مەن سايتتارعا كوڭىلىڭىز تولا ما؟

– بۇگىنگى تاڭدا بۇل باعىتتاعى جۇمىستار جاندانىپ كەلەدى. جاريالانىپ جاتقان تۋىندىلاردىڭ ىشىندە السىزدەرى كەزدەسىپ جاتسا دا، كوبىنىڭ كوركەمدىك-ەستەتيكالىق سيپاتى تىم ولقى ەمەس. بىرنەشە بۋىن ۇرپاق وكىلدەرىنە رۋحاني ازىق بولىپ كەلە جاتقان «بالدىرعان» جۋرنالى ءوز بيىگىنەن بۇگىن دە تۇسە قويعان جوق. بۇلدىرشىندەرگە ارنالعان «ايگولەك»، «ءمولدىر بۇلاق»، «بالا بي» ءتارىزدى جۋرنالداردى شىعارۋشىلاردىڭ ىزدەنىس ۇستىندە ەكەندىگى بايقالادى. سونىمەن بىرگە بۇگىنگى تاڭداعى بالالارىمىزدىڭ ومىرىنەن جازىلعان رەاليستىك شىعارمالاردى كوبىرەك جاريالاپ وتىرسا دەگەن بازىنام دا جوق ەمەس.

– ەڭ العاشقى بالالارعا ارناپ جازعان تۋىندىڭىز تۋرالى ايتا كەتسەڭىز؟

– جوعارىدا ايتقانىمداي، العاشقى تۋىندىلارىم بالالارعا ارنالعان بولاتىن. مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندە-اق جازۋعا تالپىنعانىم راس. ولاردىڭ تاقىرىبى، ارينە،  وقۋشىلار ومىرىنە بايلانىستى ەدى. ەشقايسىسىن جاريالاۋعا ۇسىنعان جوقپىن.  ال مەنى جازۋشى، سونىڭ ىشىندە بالالار جازۋشىسى رەتىندە رەسپۋبليكاعا العاش تانىتقان – جابىق بايگەدە جۇلدەلى ورىنعا يە بولعان «جۇمباق ىزدەر» پوۆەسى. قايتا باسىلىپ جۇرگەنىنە قاراعاندا، بۇل شىعارمام جامان شىقپاعان سياقتى بولىپ كورىنەدى وزىمە.
8.الەمدىك بالالار ادەبيەتىنەن كىمدەردىڭ شىعارماسىن انا تىلىمىزدە سويلەتكىزىڭ كەلەدى؟

الەمدىك دەڭگەيدە الىپ قاراساق، بالالارعا ارنالعان تۋىندىلاردىڭ سانى ۇشان-تەڭىز. بىراق سولاردىڭ ءبىرىن قازاقشاعا اۋدارۋ قاجەت پە؟ مەنىڭشە، مىندەتتى ەمەس. باسقا ۇلتتىڭ تۇسىنىگىندە قالىپتى نورما بولىپ كورىنەتىن مورالدىق ۇستانىمداردىڭ بارلىعى قازاقي سالت-داستۇرىمىزگە كەلە بەرمەيدى. سوندىقتان اتاقتى كلاسسيكتەردىڭ بالالارعا ارنالعان تۋىندىلارىنىڭ ءوزىن ىرىكتەپ اۋدارۋ كەرەك  دەگەن ۇستانىمدامىن.

ماسەلەن، د.دەفونىڭ «روبينزون كرۋزو» دەپ اتالاتىن اۆانتيۋرالىق رومانى دۇنيەجۇزىنە ەڭ كوپ اراعان، ەڭ كوپ وقىلاتىن بالالار شىعارماسىنىڭ الدىڭعى ساپىندا. بىراق سول روماننىڭ ەكى كىتاپتان تۇراتىنىن كوبىمىز بىلە بەرمەيمىز. ەكىنشى كىتابىندا باس قاھارماننىڭ دۇنيەجۇزىن ارالاعان ساپارلارى، سونىڭ ىشىندە ازيا كونتينەنتىنىڭ ورتالىق بولىگىندە  باسىنان كەشكەن وقيعالارى باياندالادى. وسىنى اۋدارسا دەپ ويلايمىن.

سونىمەن بىرگە مەنىڭ ءوزىمدى شىعىس ەۋروپا مەن وڭتۇستىك ازيا جازۋشىلارىنىڭ بالالارعا ارنالعان  كەيبىر پوەزيالىق تۋىندىلارى قىزىقتىرادى.

قازىر كەڭەس داۋىرىندە اۋدارىلعان دۇنيەلەردىڭ كەيبىرى قايتادان ءتارجىمالانىپ جاتىر. ويتكەنى بۇرىنعىداي تەك ورىس تىلىنەن ەمەس، تۇپنۇسقادان اۋداراتىن ماماندار لەك-لەگىمەن قاتارعا قوسىلۋدا. بىراق ەسەسىنە كوركەمدىك تالاپ تۇرعىسىنان قاراعاندا، كەيبىرى بۇرىنعى اۋدارمالاردىڭ دەڭگەيىنەن تومەن. ويتكەنى اۋدارماشى مامان شەت ءتىلىن جاقسى بىلسە دە، قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ مايەگىنەن جەتەكىلىكتى ءنار الماعان.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz