قىزىلوردا وبلىسى شيەلى اۋدانىندا جۇمىس ىستەپ تۇرعان ءىرى تسەمەنت زاۋىتى جابىلىپ قالۋى مۇمكىن. كاسىپورىن بۇگىندە 650 ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ، جىلىنا 900 مىڭ توننا شيكىزات ءوندىرىپ، تەك قانا ءبىر اۋداننىڭ ەمەس، رەسپۋبليكانىڭ ەكونوميكاسىنا ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ وتىر. ماۋسىمدىق ەگىنگە شىققاننان باسقا تابىس كوزى جوق اۋىل ادامدارىن جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان زاۋىتقا توقتاپ قالۋ قاۋپى ءتوندى.

وعان سەبەپ، اياق استىنان اۋىلدان 4-5 ادام شىعىپ «كاسىپورىن ءبىزدىڭ دەنساۋلىعىمىزعا زيانىن تيگىزۋدە، اۋىلعا شاڭ-توزاڭ كىرەدى»، دەپ ارىز جازىپ، «زاۋىتتىڭ ەلدى-مەكەننەن 500 مەتر الىستا ورنالاسقانى زاڭعا قايشى» دەگەن. ولاردىڭ سوزىنشە، كاسىپورىن سانيتارلىق تالاپتاردى ساقتاپ، اۋىلدان 1 شاقىرىم الىستا ورنالاسۋى كەرەك بولعان. سوت ارىزدانۋشىلاردىڭ تالابىن وڭ دەپ تانىپ، قازاقستان مەن قىتاي بىرلەسىپ سالعان حالىقارالىق دارەجەدەگى كاسىپورىندى جاۋىپ تاستاۋعا مۇددەلى.

كاسىپورىننىڭ ىرگەتاسى قالانباس بۇرىن ايماق ابدەن زەرتتەلگەن. اكىمدىك ينۆەستورلاردى وزدەرى شاقىرىپ، يندۋستريالدى ايماقتان جەر بەرگەن. سانيتارلىق ايماقتىڭ ارا قاشىقتىعى ساقتالعان. قۇجاتتاي دالەلدەمەلەرى بار...

ءبىز زاۋىت جۇمىسشىلارىنىڭ قۇقىن اياعىنا دەيىن قورعايمىز!

عابيت قۇلماحان، كومپانياسى زاڭگەرى: 

– 2022 جىلى ءساۋىر ايىندا قىزىلوردا قالاسىنىڭ اكىمشىلىك سوتى شىعارعان شەشىمدى جوعارى سوت زاڭدى دەپ تانىدى، ياعني ءبىزدىڭ تسەمەنت زاۋىتىنىڭ سانيتارلىق قورعاۋ ايماعىن بەكىتەتىن سانيتارلىق قورىتىندى زاڭدى دەپ تانىلدى. بۇل كەلەشەكتە زاۋىتتىڭ جابىلۋىنا اكەپ سوعادى. زاۋىت جۇمىسىن توقتاتۋعا كورشىلەس اۋىلداردىڭ بىرقاتار تۇرعىنى مۇددەلى بولىپ وتىر. سولار ارىز جازدى.

جوعارى سوتتىڭ شەشىمىنە ءبىز كەلىسپەيمىز. شەشىم ادىلەتسىز شىعارىلدى. تسەمەنت زاۋىتىنىڭ قوعامدىق يگىلىگىنىڭ ءادىل تەڭگەرىمى قامتاماسىز ەتىلگەن جوق. سوندىقتان زاڭ شەڭبەرىندە ءبىز ءالى دە داۋلايمىز.

زاۋىتتا جۇمىس ىستەپ جاتقان 600-دەن استام ادامنىڭ قۇقىعى مەن مۇددەسىن قورعاۋ باستى ماقساتىمىز. بىزگە تاعىلعان ايىپ – زاۋىتتىڭ سانيتارلىق قورعاۋ اۋماعى ەلدى-مەكەننەن 1 شاقىرىم الىستا ورنالاسۋ كەرەك. سانيتارلىق قورعاۋ اۋماعىن بەلگىلەۋ قاعيداسىنا ساي نىسان ءوزىنىڭ سانيتارلىق اۋماعىن 10 مىڭ مەتردەن 500 مەترگە دەيىن ازايتۋعا قۇقىعى بار.

سول قۇقىعىمىزدى پايدالانىپ 3 جىلدىق اتموسفەرالىق اۋانى زەرتتەپ، 500 مەتر الىستا ورنالاسقان تۇرعىن ۇيلەرگە زيانى جوق ەكەنىن دالەلدەپ، جەرگىلىكتى ەپيدەميالىق دەپارتامەنتتىڭ وڭ قورىتىندىسىن الدىق. سول قورىتىندى بۇگىندە زاڭسىز دەپ تانىلۋدا. تسەمەنت زاۋىتى اۋىلدان 1 شاقىرىم الىستا ورنالاسۋى كەرەك دەيدى. ەپيدەميالىق دەپارتامەنتتىڭ ۇستىنەن قاراپ وتىرعان استاناداعى كوميتەت وسىنداي تۇجىرىمىن بەرىپ وتىر. ءبىز ونىمەن كەلىسپەيمىز.

كومپانيا زاڭگەرىنىڭ ايتۋىنشا، ارىزدانۋشى اۋىل تۇرعىندارى حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن ويلاپ وتىرعان جوق، ءوز باس پايدالارى ءۇشىن شۋ شىعارىپ وتىر. ولار زاۋىتتىڭ وتەماقىسىنا قاناعاتتانباي، اقشا سۇراعان.

«كاسىپورىننىڭ ۇستىنەن شاعىمدانىپ وتىرعان ادامدار سانى ۇشەۋ ەدى، قازىر ونعا جەتتى. ءبىز ءادىل باعادا وتەماقىسىن دا وتەپ بەرە الامىز. بىراق, ارىزدانۋشىلار «استانا، الماتى قالالارىنان ءۇي الىپ بەرىڭدەر» دەگەن اقىلعا قونىمسىز تالاپتار قويىپ وتىر. ءبىز وندايعا كەلىسپەيمىز، تەك زاڭ شەڭبەرىندە قارىم-قاتىناس جاسايمىز»، - دەيدى زاڭگەر.

اكىمدىك: زاۋىتتىڭ جابىلۋى – اۋدان ەكونوميكاسىنا زيان تيگىزەدى!

«2016 جىلى قۇرىلىس باستالىپ، 2018 جىلى اياقتالدى. جىلىنا 1,2 ميلليونعا دەيىن ءونىم شىعارادى. 2009 جىلى ءۇي سالۋعا جەر بەرىلىپ قويعان. سانيتارلىق اراقاشىقتىق 520 مەتر. ونى سوت جوققا شىعاردى. مىڭ مەتر بولۋ كەرەك دەيدى. شيەلى تسەمەنت زاۋىتى ناعىز ءودىرىستىڭ كورسەتكىشى. ول جابىلسا شيەلى ەكونوميكاسىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى. قازىر پايداسىن تيگىزىپ جاتىر. ارىز جازعاندار نەگىزى بەس ادام عانا. زاۋىتتى جاپقانىمەن بىزگە ەكونوميكالىق زيانى تيەدى، سوندىقتان ونى ونى جابۋعا بولمايدى. ونى جابۋ ءتيىمسىز. زاۋىت جىل سايىن 5 مىڭ اەك كولەمىندە اۋىل حالقىنا كومەك كورسەتىپ، قارجى بولەدى. قازىر كەلىسسوزدەر ءجۇرىزىپ جاتىرمىز. اراسىنداعى بەس ادامنىڭ ارىزى داۋ تۋدىرعان. ارىز جازاتىندار شىعادى عوي ارادان. مۇددەلەر قاقتىعىسى بار دەپ ەستىپ جاتىرمىز»، - دەدى قىزىلوردا وبلىسى شيەلى اۋدانى ونەركاسىپ جانە تۋريزم ءبولىمىنىڭ باسشىسى باقبەرگەن ابسەتوۆ.

China Gezhouba Group زاۋىتى قازاقستان مەن قىتايدىڭ بىرلەسكەن جوباسى. 64 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيتسيا سالىنعان. تاۋلىگىنە 2500 توننا كلينكەر تسەمەنت وندىرەدى.

بۇگىنگى كۇندە نەگىزگى وندىرىستە 220-دان استام ادام، ءار سەرۆيستىك مەكەمەلەردە 380 استام ادام، نەگىزىنەن جەرگىلىكتى حالىقتىڭ وكىلدەرى جۇمىسپەن قامتىلعان جانە بۇل ءوز كەزەگىندە  كولىك تاسىمالى، قىزمەت كورسەتۋ جانە باسقا سالالاردىڭ دامۋىنا ءتيىمدى ىقپال ەتتى.

اۋىل تۇرعىنى: زاۋىت جابىلسا 600 ادام جۇمىسسىز قالادى!

«مەن توڭكەرىس اۋىلىنىڭ تۇرعىنىمىن. وسى زاۋىتتا 2018 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەمىن. مەنىمەن قوسقاندا 60 شاقتى ءوڭىردىڭ جىگىتتەرى قىتايعا بارىپ وقىپ، ماماندىق الىپ كەلدىك. قازىر ەلەكتر-ينجەنەرى قىزمەتىنە دەيىن كوتەرىلدىم. 5 جىلداي ۋاقىت بولىپ قالدى.

زاۋىتتا 600-دەن استام ادام جۇمىس ىستەيدى. قازىر ايتىلىپ جاتقان ەكولوگيا ماسەلەسىنە كەلسەك، زاۋىتتا ەلەكترو فيلتر بار. ەشقانداي شاڭ-توزاڭدى اۋاعا جىبەرمەيدى. كاسىپورىن جاڭا تەحنولوگيامەن جابدىقتالعان. ءبىز زاۋىتتىڭ جابىلۋىنا قارسىمىز. قانشاما ادام وسىندا جۇمىس ىستەپ، وتباسىن اسىراپ وتىر. كاسىپورىننىڭ 90 پايىزداي جۇمىسشىسى وسى جاقىن-جۋىق اۋىلدىڭ ادامدارى. ولار قىتاي ماماندارىنان ءىلىم ۇيرەنىپ، ءبىرازى بىلىكتى مامانعا اينالىپ قالدى. مۇنداي زاۋىتتار بىزگە كەرەك. ءوندىرىس وركەندەپ كەلەدى. بۇرىن تسەمەنتتى باسقا قالالاردان الدىرساق، قازىر وزىمىزدەن شىعىپ جاتىر.

زاۋىتتىڭ اۋدانعا، مەملەكەتكە اكەلىپ وتىرعان پايداسى كوپ.  قازىر جاڭادان انگار سالىنىپ جاتىر، سوعان اكەلىنگەن توپىراق، تاس بار. سونىڭ شاڭى شىعىپ جاتىر. انگار قۇرىلىسى بيىل اياقتالادى دەپ جاتىر. بۇدان باسقا اينالادا شاڭ جوق. ماسەلە وڭىنان شەشىلەدى دەگەن ءۇمىتىمىز بار»، - دەيدى زاۋىت قىزمەتكەرى ابزال الداجۇماروۆ.

اۋىل تۇرعىنى: زاۋىتتى جاپپاي-اق قولايلى ءومىر سۇرۋگە جاعداي جاساسىن!

«ءبىزدىڭ قودامانوۆ اۋىلىنان وسى زاۋىتتا 85 ادام جۇمىس ىستەپ جاتىر ەكەن. اۋىلدىڭ جاعدايى بەلگىلى. اۋىلدا تەك ناۋقاندىق جۇمىس بار: ءتورت اي، ءارى كەتسە التى اي ەل ەگىندە ىستەيدى. باسقا ۋاقىتتا بوس. سول 85 ادام بالا-شاعاسىن وسى زاۋىتتىڭ جۇمىسىمەن اسىراپ وتىر. باسقالارى كەتتى، اقتاۋ، استانا اسىپ جۇمىسقا. جاستاردىڭ ءبارى سىرتتا ءجۇر. زەينەتكە جاقىنداعان، سىرتتاعى جۇمىسقا جارامايتىندار عانا ەگىنمەن اينالىسىپ ءجۇر. دالاعا كەتكەن بالالار اۋىلعا كەلىپ، وسىندا جۇمىس ىستەسە دەيمىز. مىناۋ زاۋىت جابىلىپ قالسا، 85 ادامنىڭ ءۇيىن كىم اسىرايدى؟ زاۋىتتىڭ جۇمىسىنا ءبىز قارسى ەمەسپىز، بىراق حالىقتىڭ دەنساۋلىعىنا دا زيانى تيمەۋ كەرەك قوي. ەندى ءبىز زاۋىتتىڭ جابىلۋىن قولدامايمىز. كۇنكورىسكە پايداسى ءتيىپ جاتىر. ايلىعىن بەرىپ جاتىر. بىراق مىنا تاس ۇگىتەتىن ديىرمەندەردىڭ دىبىسى تۇندە ۇيقىمىزدى بۇزادى. وركەنيەتكە قاراي بەت الدىق. جاقسى ءومىر ءسۇرۋىمىز كەرەك قوي. زاۋىتتى جاپپاي-اق قولايلى ءومىر سۇرۋگە جاعداي جاساسىن»، - دەيدى اۋىل ارداگەرى قۇرمانبەك قارەكەەۆ.

تسەمەنت زاۋىتى بۇگىندە قىزىلوردا وبىلىسىن تولىق قامتاماسىز ەتەدى. 2021 جىلى وزبەكستانعا 330 مىڭ توننا ەكسپورت جاساسا، 2022 جىلى 212 مىڭ توننا ساتقان. وسىلايشا قازاقستان تسەمەنت ەكسپورتى جالپى كولەمىنىڭ 20% - ىن قۇرادى.

زاۋىت جەرگىلىكتى حالىققا دا جاردەمدەسىپ جاتىر…

ايبەك ابسامەتوۆ، باس باسقارۋشىنىڭ ورىنباسارى:

– زاۋىت 2019 جىلى اشىلدى. 64 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيتسيا قۇيىلدى. 610 ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىر. اشىلعالى بەرى مەملەكەتكە 6 ميلليارد تەڭگەدەن استام سالىعىن تولەدى. زاۋىت تەك جەرگىلىكتى حالىقتى جۇمىسپەن قامتىپ قانا قويماي، اۋىل تۇرعىندارىنا كومەك بەرىپ تە تۇرادى. حالىققا جاقىندا جەدەل جاردەم كولىگىن جانە ينۆاتاكسي الىپ بەردىك. پاندەميا كەزىندە بالالارعا 150-دەن استام پلانشەت الىپ بەردىك. جىلدا قىستى كۇنى الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسىلارعا كومىر، ازىق تۇلىك الىپ بەرەمىز.

جۇمىسشىلاردىڭ جالاقىسى ءار ايدىڭ 25-نەن كەشىكتىرىلىمەي تۇسەدى. جىل سوڭىندا 4 ايلىق سىياقى بەرىلەدى. زاۋىتتىڭ قارقىندى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقانىنا 3 جىل بولدى. جىلىنا 1 ميلليون توننا تسەمەنت وندىرەدى. تسەمەنتتىڭ ساپاسى جاقسى، قىزىلوردا وبلىسىن تولىقتاي قامتاماسىز ەتىپ وتىر. جىلىنا 300 مىڭ توننا وزبەكستانعا ەكسپورتقا شىعارامىز. ەرەكشەلىگى ءبىزدىڭ زاۋىت ساپاسى وتە جوعارى تامپوناجدى تسەمەنت شىعارادى. ول مۇناي ۇڭعىمالارىنا، قازاتومپرومنىڭ ۇڭعىمالارىنا پايدالانىلادى.  جۇمىسشىلاردىڭ ورتاشا ايلىعى 250-270 مىڭ تەڭگە.

اۋىل تۇرعىنى: زاۋىت جابىلسا، قايدا بارامىز؟

«شيەلى اۋدانىنىڭ تۇرعىنىمىن. زاۋىتتا ينجەنەر-تەحنولوگ بولىپ جۇمىس ىستەپ جاتىرمىن. كاسىپورىن اشىلعالى بەرى وسىندا قىزمەتتەمىن. شىمكەنتتە تسەمەنت تەحنولوگياسى ماماندىعى بويىنشا ماگيستراتۋرا ءبىتىردىم. ەندى زاۋىت جابىلىپ قالۋى مۇمكىن دەگەن ءسوزدى ەستىپ جاتىرمىز. مۇندا 600-دەن استام جۇمىسشى بار، ءبىر اۋىلدىڭ حالقى دەسەك بولادى. ارقايسىسى ءبىر-ءبىر وتباسىن اسىراپ وتىر. زاۋىتتى جاپسا، ءبىر اۋىلدى تۇگەلدەي جۇمىسسىز قالدىرۋ دەگەن ءسوز. زاۋىت جابىلسا، قايدا بارامىز، بالا-شاعامىزدى قالاي اسىرايمىز؟ جاسىراتىنى جوق، باسىمىزدا بىرنەشە كرەديتتەن بار. زاۋىت جابىلماسىن، وسىنداعى جۇمىسىمىزدىڭ ارقاسىندا نان تاۋىپ وتىرمىز. ءوز باسىم وقۋ بىتىرگەلى ءتورت-بەس كومپانيادا ىستەدىم، تەك وسى جەرگە كەلىپ ءتاۋىر ايلىققا قول جەتتى. ۇيلەنىپ، بالالى بولىپ، كولىك الدىم. قازىر ءۇي سالىپ جاتىرمىن. تۇراقتى جۇمىستىڭ ارقاسىندا وسىنداي ناتيجەگە جەتىپ جاتىرمىز»، - دەيدى زاۋىت قىزمەتكەرى تابيعات ابەكوۆ.

سونىمەن قاتار زاۋىتتا شىعارىلاتىن سۋلفاتقا ءتوزىمدى تسەمەنت ونىمدەرى «جاڭاتاس» جەل ەلەكتر ستانتسياسى، قىزىلوردا «سيبۋ» مۇناي بۇرعىلاۋ بازاسى، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ مۇناي جانە گاز ءوندىرىسى،  شىمكەنت حالىقارالىق اۋەجايى، تۇركىستان حالىقارالىق اۋەجايى جانە باسقا دا ماڭىزدى جوبالار مەن ينفراقۇرىلىمدىق جوبالارعا پايدالانىلادى.

ەسكەرتۋ: Abai.kz ەركىن اقپارات الاڭى. مۇندا وي جارىستىرىپ، پىكىر تالاستىرۋعا قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن ازاماتى قۇقىلى.

Abai.kz