جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جاڭا جولى
بىرىنشىدەن، ازاماتتار ينفراقۇرىلىم جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق جۇيەسى ارقىلى جۇمىسپەن قامتىلادى. بۇل مەحانيزم 2009-2010 جىلدارداعى «جول كارتاسىندا» قولدانىلعان بولاتىن. ياعني، حالىق تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق، الەۋمەتتىك-مادەني، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار نىسانداردى، ينجەنەرلىك-كولىكتىك ينفراقۇرىلىمدى جوندەۋ جۇمىستارىنا تارتىلادى. سونىمەن قاتار، بيىل اۋىلدارداعى فەلدشەرلىك-اكۋشەرلىك قوسىندار قۇرىلىسىنا، اباتتاندىرۋعا كوڭىل بولىنەتىندىكتەن، شالعايداعى شاعىن ەلدى مەكەندەردە ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تابىلادى.
«جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن بولىنەتىن قارجىنى ەسەپكە العاندا، اتالعان باعىتتى جۇزەگە اسىرۋعا قاراستىرىلعان سومانىڭ جالپى كولەمى 57,6 ملرد تەڭگە جانە 22,5 مىڭ جۇمىس ورنى پايدا بولادى» دەپ اتاپ ءوتتى قۇجاتتى تانىستىرعان ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى تامارا دۇيسەنوۆا
بىرىنشىدەن، ازاماتتار ينفراقۇرىلىم جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق جۇيەسى ارقىلى جۇمىسپەن قامتىلادى. بۇل مەحانيزم 2009-2010 جىلدارداعى «جول كارتاسىندا» قولدانىلعان بولاتىن. ياعني، حالىق تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق، الەۋمەتتىك-مادەني، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار نىسانداردى، ينجەنەرلىك-كولىكتىك ينفراقۇرىلىمدى جوندەۋ جۇمىستارىنا تارتىلادى. سونىمەن قاتار، بيىل اۋىلدارداعى فەلدشەرلىك-اكۋشەرلىك قوسىندار قۇرىلىسىنا، اباتتاندىرۋعا كوڭىل بولىنەتىندىكتەن، شالعايداعى شاعىن ەلدى مەكەندەردە ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تابىلادى.
«جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن بولىنەتىن قارجىنى ەسەپكە العاندا، اتالعان باعىتتى جۇزەگە اسىرۋعا قاراستىرىلعان سومانىڭ جالپى كولەمى 57,6 ملرد تەڭگە جانە 22,5 مىڭ جۇمىس ورنى پايدا بولادى» دەپ اتاپ ءوتتى قۇجاتتى تانىستىرعان ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى تامارا دۇيسەنوۆا
ەكىنشى باعىت بويىنشا اۋىلدا جەكە كاسىپپەن اينالىسقىسى كەلەتىندەرگە 3 ميلليون تەڭگەگە دەيىن شاعىن نەسيە بەرۋ ارقىلى قولداۋ كورسەتىلمەكشى. مۇنداي ءادىس بۇدان بۇرىن جۇزەگە اسىرىلعان «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلاماسىندا دا بولعان ەدى. بىراق، بۇل جولعى باستامانىڭ وزگەشەلىگى – «تىرەك اۋىلدار» يدەياسى. جۇرتشىلىقپەن كەڭەسە وتىرىپ، ءار اۋىلدىڭ ءوز دامۋ جوسپارى دايىندالادى. وندا اۋىلعا قانداي ينفراقۇرىلىم، قانشا مامان قاجەتتىگى، باسقا دا جۇمىس ورنىن كوبەيتۋگە سەپتىگى تيەتىن شارالار ەگجەي-تەگجەيلى جازىلادى. ونداي تىزىمگە كىرگەن اۋىلداردىڭ كاسىپكەرلەرىنە بەرىلەتىن شاعىن نەسيە كولەمى 5 ميلليونعا دەيىن ارتتىرىلماق. تەك جەرگىلىكتى جەردىڭ اجەتىنە جارايتىن شارۋا باستاسا بولدى. ءوسىمى پايىزدان اسپايدى. ال، كووپەراتيۆكە بىرىككەندەرگە ارنايى ءبىر جوبانى جولعا قوياتىنداي-اق قارجىلاي قولداۋ كورسەتىلىپ، كەرەك قۇرال-جابدىق پەن تەحنولوگيا ساتىپ الۋعا گرانتتار بولىنەدى. ازىرگە قاناتقاقتى جوباعا ەلىمىزدىڭ التى وبلىسىنان (شىعىس قازاقستان، قىزىلوردا، اقمولا، اتىراۋ، الماتى، قاراعاندى وبلىستارى) 11 «تىرەك اۋىل» ىرىكتەلىپ الىندى. ەكىنشى باعىت بويىنشا 11,4 مىڭ جۇمىس ورنى اشىلادى دەپ كۇتىلۋدە. وعان 25,7 ميلليارد تەڭگە بولىنەدى.
ءۇشىنشى باعىتتى بۇرىن-سوڭدى بولماعان سونى تاجىريبە دەسەك تە بولادى. بۇدان بىلاي جۇمىس بەرۋشى ءوزىنىڭ بولاشاق قىزمەتكەرىن وقىتۋعا تىكەلەي ۇلەس قوسادى. ءىس-تاجىريبەدەن وتۋگە جاعداي جاسايدى جانە بىرتىندەپ جۇمىسقا الۋعا كەپىلدىك بەرەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، جۇمىس بەرۋشى بولاشاق مامانمەن الەۋمەتتىك كەلىسىمشارتقا وتىرادى. ال، الەۋمەتتىك جۇمىسقا تارتىلعاندارعا كەلىسىمشارت مەرزىمى ءبىر جىلدىڭ ورنىنا ءبىر جارىم جىلعا، «جاستار پراكتيكاسى» جارتى جىل ورنىنا ءبىر جىلعا ۇزارتىلىپ وتىر. مەملەكەت «جاستار پراكتيكاسىنا» ىلىككەندەرگە جالاقىنى بىرتىندەپ كەمي بەرەتىن شكالامەن تولەيدى، ال، قالعان التى ايىن جۇمىس بەرۋشى ءوز موينىنا الادى.
باعدارلامادا ەڭبەككەرلەردى تۇرعىن ۇيمەن قامتۋ ماسەلەسىنە دە كوڭىل ءبولىنىپتى. بىراق، تۇرعىن ءۇي تەك جۇمىس بەرۋشىدەن ناقتى ۇسىنىس تۇسكەن جاعدايدا عانا سالىنادى. مىسالى، قازىرگى تاڭدا سقو، شقو، پاۆلودار، قىزىلوردا وبلىستارىنىڭ جۇمىس بەرۋشىلەرى جۇمىسقا الۋعا كەپىلدىك بەرە وتىرىپ، جالپى كولەمى 313 پاتەر باسپانا سالۋ باستاماسىن كوتەرىپ وتىر. ءۇي سالۋعا كەتەتىن قارجى مەن قۇرىلىستى جۇرگىزۋ مىندەتىن مەملەكەت پەن جۇمىس بەرۋشى تەڭدەي بولىسەدى. ال، قۇرىلىستىڭ ورنى ناقتى ءبىر وندىرىسكە قاراي تاڭدالادى. جالپى، ءۇشىنشى باعىت بويىنشا كەمى 90,1 مىڭ ادامدى جۇمىسپەن قامتۋ جوسپارلانىپ وتىر. ونى جۇزەگە اسىرۋعا 213,4 ملرد تەڭگە قاراستىرىلادى.
Abai.kz
