رەداكتسيادان: جۋرناليست – قىزىق كاسىپ. ولاردىڭ ىستەگەن ىستەرى كوبىندە كوپشىلىكتىڭ كوز الدىندا جۇرەتىن سياقتى كورىنەدى. سىرت كوزگە ولار حانمەن دە قارامەن دە تەڭ سويلەسە الاتىن، امبەباپ كاسىپ يەلەرى سياقتى سەزىلۋى دە مۇمكىن. ءتىپتى ءدال قازىرگى تاڭداعى قازاق جۋرناليستيكاسىن ساراپشىلار ۇلتتىق پارتيانىڭ مىندەتىن اتقارىپ وتىرعانىن دا تىلگە تيەك ەتۋدە. سونىمەن قاتار ءجاسوسپىرىم جەتكىنشەكتەر اراسىندا تەلەجۇلدىز بولعىسى كەلەتىندەردىڭ دە قاتارى ارتىپ وتىرعانى ەلگە ءمالىم. ال ءبىزدىڭ ەلدە بولماسا دا باسقا جۇرتتا ءتورتىنشى بيلىك يەلەرى اتالاتىن جۋرناليستەردىڭ ءار كۇنى شىتىرمان وقيعالارعا تولى بولادى. قالامىن قارۋ ەتكەن باق قىزمەتكەرلەرىنىڭ مەرەكەسى قارساڭىندا ەلگە تانىمال جۋرناليستەرگە ءسوز بەردىك. بۇل جولى مەرەكە يەلەرى رەسمي اقپارات ەمەس قىزمەت بارىسىنداعى ءبىر ساتكە بولسا دا ەزۋ تارتارلىق وقيعالارىن باياندادى.

بەيسەن قۇرانبەك

رەداكتسيادان: جۋرناليست – قىزىق كاسىپ. ولاردىڭ ىستەگەن ىستەرى كوبىندە كوپشىلىكتىڭ كوز الدىندا جۇرەتىن سياقتى كورىنەدى. سىرت كوزگە ولار حانمەن دە قارامەن دە تەڭ سويلەسە الاتىن، امبەباپ كاسىپ يەلەرى سياقتى سەزىلۋى دە مۇمكىن. ءتىپتى ءدال قازىرگى تاڭداعى قازاق جۋرناليستيكاسىن ساراپشىلار ۇلتتىق پارتيانىڭ مىندەتىن اتقارىپ وتىرعانىن دا تىلگە تيەك ەتۋدە. سونىمەن قاتار ءجاسوسپىرىم جەتكىنشەكتەر اراسىندا تەلەجۇلدىز بولعىسى كەلەتىندەردىڭ دە قاتارى ارتىپ وتىرعانى ەلگە ءمالىم. ال ءبىزدىڭ ەلدە بولماسا دا باسقا جۇرتتا ءتورتىنشى بيلىك يەلەرى اتالاتىن جۋرناليستەردىڭ ءار كۇنى شىتىرمان وقيعالارعا تولى بولادى. قالامىن قارۋ ەتكەن باق قىزمەتكەرلەرىنىڭ مەرەكەسى قارساڭىندا ەلگە تانىمال جۋرناليستەرگە ءسوز بەردىك. بۇل جولى مەرەكە يەلەرى رەسمي اقپارات ەمەس قىزمەت بارىسىنداعى ءبىر ساتكە بولسا دا ەزۋ تارتارلىق وقيعالارىن باياندادى.

بەيسەن قۇرانبەك
1971 جىلعى 9 جەلتوقساندا الماتى وبلىسى، كەربۇلاق اۋدانى، قىزىلجار اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن. ەڭبەك جولىن رەسپۋبليكالىق «سپورت» گازەتىندە ءتىلشى، جاۋاپتى حاتشى قىزمەتتەرىنەن باستاعان. ال قالعان جىلدارىن قازاق تەلەۆيدەنيەسىمەن بايلانىستىرىپ، «راحات»، «31-ارنا»، «حابار»، پرەزيدەنت تەلەراديوكەشەنىندە قىزمەت اتقارعان. 2007-2012 جىلدارى الماتى وبلىستىق «جەتىسۋ» تەلەارناسىنىڭ باس ديرەكتورى بولدى. قازىر «قازاقستان» تەلەارناسىنداعى جالپاق جۇرتقا تانىمال «ايتۋعا وڭاي» الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق توك-شوۋىنىڭ  جۇرگىزۋشىسى. قازاقستان پرەزيدەنتى سىيلىعىنىڭ يەگەرى (2006 جىل), قر مادەنيەت قايراتكەرى.

2000-شى جىل. 31-تەلەارنادا ىستەپ جۇرگەن كەزىم. جاڭالىقتار جۇرگىزەمىن. ول كەزدە 31-ءدىڭ ستۋدياسى  اباي مەن اۋەزوۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى عيماراتتا ورنالاسقان. ءتورتىنشى قاباتتا باسقا دا فيرمالاردىڭ كەڭسەلەرى بار. سوندىقتان ەفير كەزىندە ەسىكتى جاۋىپ الامىز. ءبىر كۇنى ۇمىتىپ كەتكەنبىز عوي. كەشكى ەفيردە سانگە قاتىستى اڭداتپا وقىپ وتىرعانمىن. ءدال سول كەزدە ەسىكتى جۇلقا تارتىپ، قىزىل كويلەكتى كەلىنشەك كىرىپ كەلمەسى بار ما؟!  توقتاۋعا بولمايدى. وقۋىمدى جالعاستىرا بەردىم. قولمەن ىمداۋدىڭ دا رەتى جوق.  تىكەلەي ەفير. الگى كەلىنشەك كىرىپ ايالداسا  ءبىر ءجون عوي. سالىپ ۇرىپ تۋرا مەنىڭ الدىما كەلدى دە، ماعان بەتىمەن، كورەرمەنگە جەلكەسىمەن بۇرىلىپ،  «اۋدارما بيۋروسى وسى ما؟»  دەگەنى. مەن دە تۇك بولماعانداي: كەشىرىڭىز بىزدە جاڭالىقتار بولىپ جاتىر ەدى، اۋدارما بيۋروسى كورشى ەسىك»  دەپ وقۋىمدى جالعاستىرا بەردىم. كورەرمەندەردىڭ نە ويلاعانىن قايدام، سول وقيعا ەسىمە تۇسسە، ءالى كۇنگە دەيىن راحاتتانىپ كۇلىپ الامىن.

ايگەرىم سەيفوللا
قاراعاندى وبلىسى، بۇرىنعى تەڭىز، قازىرگى نۇرا اۋدانىنىڭ بارشىن اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. 5 بالاعا ءومىر سىيلاعان اتا-اناسى قاراپايىم شارۋا ادامدارى. تۇرمىستا، 1 قىزىم بار. تەلەۆيزيا سالاسىندا جۇمىس ىستەگەنىنە 10 جىل بولدى. ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا بولىمىندە 5 جىل وقىعان. وقۋ بارىسىندا استانانىڭ تەلەارنالارىندا ءتۇرلى باعدارلامالار جۇرگىزىپ، تاجىريبە جيناقتاۋعا تىرىستى. 2009-2011 ج «قازاقستان» تەلەارناسىنداعى «مەنشىكتى مەكەن» باعدارلاماسىنىڭ اۆتور-جۇرگىزۋشىسى، سونىمەن قاتار، «ءسىز بەن ءبىز» توك-شوۋىنىڭ رەداكتور-پروديۋسەرى، ءتۇرلى الەۋمەتتىك روليكتەردىڭ اۆتورى بولدى.
2010 جىلى حالىقارالىق «شابىت» بايقاۋىنىڭ 1-ءشى ورىن يەگەرى، 2012 جىلى قر مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى وتكىزگەن «مەملەكەتتىك ءتىل جانە باق» بايقاۋىندا پورترەتتىك سۇحباتتارى ءۇشىن 2-ءشى ورىن الدى.
2012 جىلدىڭ 3-ءشى ساۋىرىنەن باستاپ استانا تەلەارناسىنداعى «سىرلاسۋ ايگەرىم سەيفوللامەن» باعدارلاماسىنىڭ اۆتور-جۇرگىزۋشىسى.

الماتىدا راديودا تاجىريبەدەن ءوتىپ جۇرگەن كەزىمدە اتاقتى اكتريسا ءامينا ومىرزاقوۆادان سۇحبات الۋعا سۇراندىم. راديو باسشىلىعى بىردەن ماقۇلداعان سوڭ، ءامينا اپايدىڭ ۇيىنە تەلەفون شالدىم. ول كىسى «بۇگىن بابىم بولماي تۇر ەرتەڭ 4-تە حابارلاس ناقتى جاۋابىمدى بەرەمىن» دەدى. ەكىنشى كۇنى ۋادەلەسكەن ۋاقىتتا اكتريساعا حابارلاسسام، ول كىسى «قايدا ءجۇرسىڭ، مەن سەنى توسىپ وتىرمىن عوي دەپ» بىردەن ۇرسا جونەلدى. مەن ساسقانىمنان قالايشا، ءسىز ماعان 4-تە تەلەفون شال دەپ ەدىڭىز عوي دەسەم، ول كىسى تەلەفوندى تاستاي سالدى. سودان ەفيرىم كۇيىپ بارادى، ماتەريال كەرەك، جانتالاسىپ ءامينا اپاعا قايتا حابارلاسىپ، ولەردەگى ءسوزىمدى ايتىپ جالىندىم. اكتريسا «سۇحبات كەرەك بولسا، 10 مينۋتتا جەت، ۇلگەرمەسەڭ، وبالىڭ وزىڭە» دەدى. مەنىڭ سونداعى ءتۇرىمدى كورسەڭىز، الماتىنى دۇرىس بىلمەيمىن، 10 مينۋتتا قايداعى ۇلگەرگەن دەپ جىلاپ ءجۇرىپ كيىندىم. رەداكتسياداعى ءبىر ارىپتەسىمە مىنا مەكەن-جايعا قالاي بارسام بولادى دەسەم، ول ءبىزدىڭ راديونىڭ سىرت جاعىندا ءتيىپ تۇر دەدى. ەستي سالا جۇگىردىم، 4-ءشى قاباتقا كوتەرىلىپ، ەسىكتىڭ قوڭىراۋىن باستىم. ەسىكتى اشقان ءامينا اپايدىڭ ۇلى «10 مينۋت ءالى بولمادى عوي، ۇشاقپەن ۇشىپ كەلدىڭىز بە سوندا؟» – دەپ اڭ-تاڭ بولدى. مەنى كورگەن ءامينا ومىرزاقوۆا، «مىنە ناعىز جۋرناليست، ءبىر سىناقتان سۇرىنبەي ءوتتىڭ، ەندى الاتىن سۇحباتىڭ دۇرىس بولسا، باتامدى بەرەم» – دەدى. ءسويتىپ سۇحباتتى الىپ، ونى جانتالاسىپ مونتاجداپ، ەفيرگە بەردىم. سۇحباتتان سوڭ ءامينا اپاي ريزا بولىپ، باتاسىن بەردى.

ەسبولات ايدابوسىن
1981 جىلدىڭ 20-قاراشاسىندا الماتى وبلىسىنىڭ اقتەرەك دەگەن اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسىنداعى «اپتا.كز» اقپاراتتىق-ساراپتامالىق باعدارلاماسىنىڭ جۇرگىزۋشى-رەداكتورى. 1998-2002 جىلدار ارالىعىندا اباي اتىنداعى المۋ (قازىرگى قازۇپۋ) قازاق فيلولوگياسى فاكۋلتەتىندە ءبىلىم العان. 2003-جىلدان بەرى “شاhار” ، “نتك” تەلەارنالارىندا قىزمەت ەتكەن. اسكەري شەنى زاپاستاعى لەيتەنانت. ازىرگە قولىنا قارۋ ەمەس قالام ۇستاپ، قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ  كوپ ساربازىنىڭ ءبىرى بولىپ ءجۇر. جۋرناليستيكاداعى قىزمەتىنە 10 جىل بولدى.

ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرە سالىسىمەن مەكتەپكە بارۋىم كەرەك ەدى، بىراق ويلاماعان جەردەن جۋرناليستيكانىڭ اۋلاسىنا كىرىپ كەتتىم. ءالى ەسىمدە «قازاق راديوسىنا ديكتور كەرەك ەكەن» دەگەن حابارلاندىرۋدى قۇلاعىم شالىپ قالىپ، شاۋىپ وتىرىپ باردىم. ەكپىنىم تاۋ قوپارارلىق. قارا شاڭىراقتىڭ كىرە بەرىسىندە كۇزەتشىلەرگە ءمان-جايدى ءتۇسىندىرىپ تۇرعانىمدا قياقتاي قارا مۇرتى بار جىگىت اعاسى كەلە قالدى. بىردەن مەنى ىشكە كىرگىزىپ الدى. كەيىننەن ءبىلدىم، قايدا كەلگەنىنەن بەيحابار، مەن سەكىلدى سارىاۋىز بالاپانعا العاش قولىن سوزعان ادام بايعالي ەسەناليەۆ اعامىز ەكەن. بىردەن ديكتورلار وتىراتىن بولمەگە الىپ كەلدى. ومارحان قالمىرزاەۆ، ۇلجان پارماشقىزى، امانجان ەڭسەباەۆ سەكىلدى قازاق راديوسىنىڭ كوريفەيلەرىن سوندا كوردىم. داۋسىمدى تەكسەردى. بالالىعىمدى، شالالىعىمدى بايقادى، اقىرى «ديكتور بولۋ ەشقايدا قاشپايدى، الدىمەن جۋرناليست بولىپ ۇيرەن» دەپ ارقامنان قاعىپ شىعارىپ سالدى. ءجون سىلتەپ قانا قويماي راديوداعى ادەبي حابارلاردىڭ تىزگىنىن ۇستاپ جۇرگەن قانات تاكەباەۆ اعامنىڭ قاسىنا قوساقتاپ بەردى. ول كەزدە قازىرگىدەي ديكتوفون جوق، قانات اعامنىڭ 10-15 كەلىلىك رەپورتەرىن كوتەرىپ سوڭىنان سالپاقتاپ جۇرەمىن. ول كىسى اقىن ادام، تىنىم تاپپايتىن ەلگەزەك ءارى. اندا بارامىز مۇندا بارامىز، اقىن-جازۋشىلاردان سۇحبات الامىز. باققوجا مۇقاي، ساكەن يماناسوۆ، ورازاقىن اسقار سەكىلدى قابىرعالى قالامگەرلەردىڭ قولىن الىپ، داستارحانىنان ءدام تاتتىم. سونىڭ ءوزى سول كەزدەرى مەنىڭ باسىمدى اينالدىراتىن باقىت ەدى. قانات اعام شاكىرتىم دەپ تانىستىرىپ قويادى، مەنىڭ بوركىم قازانداي بولادى. قويشى ايتەۋىر، تاكەباەۆتىڭ سوڭىنان سالپاقتاپ 3 ايداي ءجۇردىم، سول سالپاقتاۋمەن مەنىڭ جۋرناليستيكاداعى سوقپاعىم باستالىپتى.

باقىت  شويىمبەك 
قاراعاندى وبلىسى، بالقاش قالاسىندا تۋىپ، وسكەن. ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ-ءنىڭ گۋمانيتارلىق ينستيتۋتى، جۋرناليستيكا كافەدراسىنىڭ تۇلەگى. ماماندىعى – حالىقارالىق-جۋرناليست. «روسسيا-24» تەلەارناسىندا تاجىريبەدەن وتكەن. وتاندىق تەلەارناداعى قىزمەتىنە بيىل 15 جىل. ەڭبەك جولىن ستۋدەنتتىك «ارقا تۇلەگى» گازەتىنەن باستاپ، «استانا» تەلەارناسى،    «حابار» اگەنتتىگى، «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسىندا شىعارماشىلىق قارىم-قابىلەتىن شىڭداعان. قازىر  رەسپۋبليكالىق «جەتىنشى ارنانىڭ»  اپتالىق ساراپتامالىق «نىسانا» باعدارلاماسىنىڭ جۇرگىزۋشىسى ءارى جەتەكشىسى. 

«نىسانا» باعدارلاماسىندا ءتىلشى بولىپ قىزمەت ىستەپ جۇرگەنىمدە، «ارتەميا سالينا» سۋ شاياندارىنا قاتىستى ماتەريال ازىرلەۋ ءۇشىن پاۆلودار وبلىسىندا بولىپ قايتتىم. وڭىردەگى كولدەردىڭ بىرىندە سۋ شاياندارىنىڭ جۇمىرتقالارىن اۋلاپ جۇرگەندەردىڭ زاڭسىزدىعىن اشكەرەلەۋ ءۇشىن براكونەرلەرمەن تانىسىپ، ولاردىڭ سەنىمىنىنە كىرۋگە تۋرا كەلدى. شيكىزاتتى ساتىپ الۋشى رەتىندە جەرگىلىكتى تۇرعىندارمەن تانىسىپ، كەلىسسوز جۇرگىزدىك. ونىڭ ءساتتى وتكەنى سونشالىق ولار بىزگە سۋ شاياندارىنىڭ جۇمىرتقالارىن توننالاپ تاۋىپ بەردى. ءبىر قىزىعى، براكونەرلەردىڭ ءۇيى اۋىل اكىمدىگىنەن قول سوزىم جەردە ورنالاسقان. ال سول جولى اۋىل باسشىسى دا، جەرگىلىكتى ينسپەكتور دا سۋدان تازا، سۇتتەن اقپىز دەپ ءبىزدى شىعارىپ سالعان بولاتىن.   

ەرجان بايتىلەس
1981 جىلى قىزىلوردا وبلىسى شيەلى اۋدانى ەڭبەكشى اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ تۇلەگى. «اق جول قازاقستان»، «الماتى اقشامى» گازەتتەرىندە ءتىلشى بولعان. «انا ءتىلى» ۇلت اپتالىعىندا باس رەداكتوردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان. بۇگىندە «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا مەنشىكتى ءتىلشىسى.

بۇگىندە «جاس الاشتا» «جارتى باستىق» بوپ وتىرعان ەرىك دوسىم (راقىم) و كەزدە «تۇركىستانعا» جاڭادان جۇمىسقا كىرگەن. العاشقى ەكى ماتەريالى ءبىر نومىرگە شىقتى. ءالى ەسىمدە. ءبىرىنشىسى ەكونوميكا جاڭالىقتارى. ەكىنشى بەتتە ورنالاسقان. ال سپورت اقپاراتتارى سوڭعى بەتتە. ەرىككە تەلەفون سوقتىم. رەداكتسياعا. تۇتقانى ءوزى كوتەردى. ءبارى ويلاماعان جەردەن باستالدى. اياق استىنان داۋىسىمدى وزگەرتىپ، شالدىڭ وبرازىنا كىرە قويدىم. شال بولعاندا دا اناۋ-مىناۋ شال ەمەس، مۇزافار الىمباەۆ بوپ الدىم.
– ەرىك دەگەن بالا كەرەك ەدى.
– ءيا، تىڭداپ تۇرمىن.
– بۇل مۇزافار الىمباەۆ دەگەن بالالار جازۋشىسى عوي.
– اسسالاۋماعالەيكۋم، كوكە. قالىڭىز جاقسى ما؟
– شۇكىر، اينالايىن. مەن مىنا قارتايعان شاعىمدا ۇيدە تىنىش وتىرماي گازەت قارايمىن. كوزىم بۇلدىراپ كەتەدى، تۇگە. بىراق سوندا دا قارايمىن. اپاڭ ۇرسادى. ۇرىسسا دا، تىعىلىپ قارايمىن. سوسىن مىنا گازەتتەن جاڭا ەسىم كورسەم، سونىڭ جازعاندارىنا پىكىر ايتىپ وتىرامىن.
– ويباي-اۋ، كوكە، ايتىڭىز-ايتىڭىز. سىزدەردىڭ پىكىرلەرىڭىز ءبىزدى وسىرەدى. كەم-كەتىگىمىزدى تۇزەتەدى،– دەپ ەرەكەڭ بايەك بولا قالدى. ال سودان باستادىم عوي. ەكونوميكا تاقىرىبىن قالاي جازۋ كەرەكتىگىن مىجىپ. ونى ابدەن شيىرلاعان سوڭ سپورتقا قاراي اۋىستىم. سەيداحمەت بەردىقۇلوۆتى ايتتىم. «اناۋ نەسىپ دەگەن بالا دا جاقسى جازادى» دەپ قويدىم اراسىندا. ەرىك ءۇنسىز. دىمى شىقپايدى. مىنا بالە تۇتقانى قويا سالىپ، ءبىر جاققا كەتىپ قالدى ما دەپ ويلادىم. سوسىن «ءاي، ەرىك» دەپ ەم، ار جاقتان «اۋ» دەگەن وتە ءبىر جۇرەك جىلىتار ءۇن ەستىلدى. سويتسەم، دوسىم قۇلاعى سالبىراپ ءالى تىڭداپ تۇر ەكەن عوي. ال ءبىر كۇلكى قىسپاسى بار ما؟ نە كۇلكى ەمەس، نە جوتەل ەمەس، بىردەڭە باستالدى دا كەتتى. ەڭ سوڭىندا تەرەڭ ءبىر «ۋھىلەپ» الدىم دا:
– كارىلىك دەگەن جامان ەكەن. كوپ سويلەسەم، وسىلاي ەنتىگىپ قالام،– دەي سالدىم. ەرەكەڭ قوستاي الا جونەلدى. كارى ادامنىڭ جاعدايىن تۇسىنەتىنىن، بىراق، وسىنشاما جاسقا كەلسەك تە جاستارعا قامقور بولىپ وتىراتىنىمىزدى ايتتى. بولمادى. ءارى قاراي سوزۋعا شاما جەتپەدى. تاعى كۇلدىم. بۇ جولى قارقىلداپ تۇرىپ كۇلدىم. سونان سوڭ:
– ءاي، نە بولدى سونشا وزەۋرەپ،– دەيمىن عوي. تۇك تۇسىنبەي ەرىك تۇر. «كىم بۇل؟» دەيدى. «ەرجانمىن. مەنى تانىماي نە قارا باستى سەنى؟!»
– ەرجان؟ ال... نە... مۇزافار كوكە قايدا؟!
دوسىم اڭ-تاڭ. الىمباەۆتى ىزدەپ الەك. ءاسىلى، مۇزافاردىڭ قاسىندا ەرجان نە ءبىتىرىپ ءجۇر دەپ تە ويلاعان بولسا كەرەك. قايتادان داۋىسىمدى شال سياقتاندىردىم دا:
– نە بولدى ەي، ساعان مەنى تانىماي،– دەدىم.
ەرەكەڭ وتىرعان جەرىندە قالدى. سودان بىرازعا دەيىن موينى بۇرىلماي ءجۇردى. ءالى كۇنگە وسى وقيعانى ايتسام، قىزاراقتاپ قالادى، باتشاعار...

ورالحان  ءداۋىت
1976 جىلدىڭ 24-مامىرىندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، تولەبي اۋدانى، جامبىل اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1982 جىلى «مايبۇلاق» ورتا مەكتەبىنىڭ تابالدىرىعىن اتتاپ، 1992 جىلى ءبىتىرىپ شىقتى. سول جىلى شىمكەنت قالاسىنداعى «شىعىستانۋ» ينستيتۋتىنا وقۋعا ءتۇسىپ، 1996 جىلى ءتامامداپ، فيلولوگ ماماندىعىن الدى. ەڭبەك جولىن شىمكەنت قالالىق «شىمكەنت كەلبەتى» گازەتىندە جاۋاپتى حاتشى بولىپ باستاپ، وبلىستىق «وڭتۇستىك قازاقستان» گازەتىندە جاۋاپتى حاتشى، ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، رەسپۋبليكالىق «تۇركىستان» گازەتىنىڭ وقو بويىنشا مەنشىكتى ءتىلشىسى جانە «جاس الاش» گازەتىنىڭ جامبىل وبلىسى بويىنشا مەنشىكتى ءتىلشىسى قىزمەتتەرىن اتقاردى. 2011 جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باستاپ جامبىل وبلىسى اكىمدىگى «اراي» جاستار گازەتىنىڭ باس رەداكتورى بولدى. 2012 جىلدىڭ مامىر ايىنان رەسپۋبليكالىق «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ وقو بويىنشا مەنشىكتى ءتىلشىسى قىزمەتىن اتقارۋدا. قر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى. وتباسىلى، ءۇش ۇلى بار.

2005 جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باستاپ «جاس الاش» گازەتىنىڭ جامبىل وبلىسىنداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى قىزمەتىنە كىرىستىم. ءبىر ايدان كەيىن «حابار» تەلەارناسىنىڭ وزبەكستانداعى ءتىلشىسى ەرسۇلتان امىربەك جامبىلعا اۋىسىپ كەلدى. بۇرىن ارالاس-قۇرالاستىعىم بولعاندىقتان، كەلگەن كۇنى ەرسۇلتاندى تارازدا كۇتىپ الدىم. ول كەلە سالا ءبىر ايعا پاتەر جالدادى. سول پاتەردە ەكەۋىمىز شاي ءىشىپ وتىر ەدىك، ءۇيدىڭ قوجايىنى كەلىپ، بۇل پاتەردى جالعا بەرۋدەن اينىپ قالعانىن، كەلەسى پودەزدەگى باسقا پاتەردى بەرەتىنىن ايتتى. كەش ءتۇسىپ قالعان. ەكى جاقتاپ ءۇيدىڭ يەسىن «بۇگىنشە وسىندا قونىپ شىعايىق، ەرتەڭ باسقا پاتەر ىزدەيمىز» دەگەنگە كوندىردىك.
كەشكە ەرسۇلتاننىڭ ءبىر جاقىن جولداسى تەلەفون شالدى. قىزمەتىمەن قۇتتىقتادى. ءسوز اراسىندا ەرسۇلتان پاتەر ماسەلەسىن ايتىپ قالىپ ەدى، اناۋ: «ويباي، تارازداعى پاتەرلەر بيۋروسىندا مەرەي دەگەن كۋرستاس قىزىم جۇمىس ىستەيدى. مەنەن سالەم ايتساڭدار كومەكتەسەدى» دەپ قىزدىڭ ۇيالى تەلەفونىنىڭ ءنومىرىن بەردى. حابارلاستىق. مەرەي «ەرتەڭ تۇسكى ساعات ءبىر جارىمدا «پلوششاد لەنيناعا» كەلىڭىزدەر» دەپتى. قازىرگى دوستىق الاڭى بۇرىن لەنين اتىندا بولعانىن ەستىگەنىم بار.
ەرتەڭىنە كيىم ۇتىكتەيمىز دەپ ءجۇرىپ، قىز ايتقان ۋاقىتتان بەس-ون مينۋت كەشىگىپ باردىق. قىز كورىنبەيدى. «كەلەر» دەپ كولىكتە گازەت وقىپ وتىر ەدىك، ول تەلەفون سوقتى. «مەن كەلسەم، سىزدەر جوق ەكەنسىزدەر، ۇيگە قايتىپ بارامىن» دەيدى مەرەي. «ويباي، كەرى قايت، ءبىز ءسال كەشىگىپ قالدىق، ايىپ ەتپە» دەپ شۋ ەتە قالدىق ەكەۋىمىز. ازدان كەيىن قىز قايتىپ تەلەفون شالدى. «مەن كەلدىم، دراما تەاتردىڭ الدىندا تۇرمىن» دەدى. ول كەزدە مەن دە، ەرسۇلتان دا تارازدى مۇلدەم بىلمەيمىز. بىراق، الاڭنىڭ انا باسىندا تۇرعان تەاتردى بىردەن كوردىك. باردىق. بىراق، قىز كورىنبەيدى. قايتىپ تەلەفون شالدىق. «حالىق بانكى جاعىندا تۇرمىن عوي» دەدى. جان-جاعىمىزعا قاراپ ەدىك، تەاتردىڭ توبەسىنەن «Halyk bank» دەگەن اعىلشىنشا ۇلكەن جازۋدى كوردىك. بىرەۋلەردەن سۇراستىرىپ ەدىك، شىنىندا تەاتردىڭ ار جاعىندا «حالىق بانكىنىڭ» فيليالى بار ەكەن. باردىق. قىز تاعى جوق. سونىمەن نە كەرەك، ەرسۇلتان مەن مەرەي ەكەۋى ۇيالى تەلەفونمەن جارتى ساعاتقا جۋىق سويلەستى-اۋ، شاماسى. «ساعاتتىڭ الدىندا تۇرمىن» دەيدى. بارامىز... جوق. «توعىز قاباتتى ءۇيدىڭ الدىندا تۇرمىن» دەگەن سوڭ، سالىپ ۇرىپ ول كەزدە قۇرىلىسى بىتپەي تۇرعان توعىز قاباتتى قوناق ۇيگە («وكتيابر» ايالداماسىندا) باردىق. جوق. ول ايتقان توعىز قاباتتى ءۇي، ەسكەرتكىش، ساعات، بارىنە باردىق. مەرەي تابىلمادى. ءوتىپ بارا جاتقان بىرەۋدەن «بۇرىنعى لەنين الاڭى وسى ما؟» دەسەك، «ءيا» دەپ باسىن يزەدى. ەندەشە قىز بەن ءبىزدىڭ الاقانداي ءبىر الاڭدا ءبىر-ءبىرىمىزدى تاپپاۋىمىز قالاي؟
اقىرىندا ەرسۇلتان ايتتى: «بۇل قىز ءبىزدى الداپ، انشەيىن مازاق ەتىپ ءجۇر-اۋ» دەپ... ءسويتتى دە تەلەفوندى الىپ مەرەيگە: «قارىنداس، الاڭنىڭ ورتاسىنداعى سۋرەتكە تۇسىرۋشىلەردى كورىپ تۇرسىڭ با؟» دەدى. اناۋ «ءيا» دەگەن بولۋى كەرەك، «كورىپ تۇرساڭ، سول جەرگە كەلشى» دەپ توڭق ەتتى ول. ەرسۇلتاننىڭ دا اشۋى شىعا باستاعان. سۋرەتكە ءتۇسىرىپ جاتقانداردىڭ قاسىنا باردىق. «مەن دە كەلدىم» دەپ مەرەي تەلەفون شالدى. «ءبىز ءنومىرى مىنانداي، قارا «اۋديدە» وتىرمىز، كورىپ تۇرسىڭ با؟» دەيمىز. «جوق، اق ليمۋزين كورىپ تۇرمىن» دەيدى ول. باس سالىپ ليمۋزين ىزدەيمىز. جوق. «مونۋمەنت ساعاتتىڭ باسپالداعىندا تۇرمىن عوي» دەپ جىنداندى ءبىر كەزدە مەرەي. سول كەزدە ەسىمە سارت ەتە قالدى. «قاي قالادا تۇرعانىن سۇراشى» دەدىم ەرسۇلتانعا. سۇرادى. سويتسەك مەرەي «شىمكەنتتە تۇرمىن» دەيدى.
ۇقساستىقتى قاراساڭىزشى، شىمكەنتتىڭ دە، تارازدىڭ دا ورتالىق الاڭدارىنىڭ بۇرىنعى اتاۋلارى – لەنين، ەكى الاڭنىڭ دا جاقىن ماڭىندا دراما تەاتر، حالىق بانكى، ەسكەرتكىش، توعىز قاباتتى ءۇي بار. شىمكەنتتىڭ ساعاتى بيىك مونۋمەنتكە ورنالاسقان. «قارىنداس، ايىپ ەتپەڭىز، ءبىز تارازدا تۇرمىز، كەيىنىرەك شىمكەنتكە بارعاندا ءبىر «وبەدكە» شاقىرارمىز» دەپ ەدىك، جارتى ساعات بويى ارى-بەرى ساندالعان مەرەي: «وبەدتەرىڭ» دە قۇرىسىن، وزدەرىڭ دە قۇرىڭدار. بۇدان كەيىن «ۆووبششە» حابارلاسپاڭدار» دەپ تەلەفوندى تاستاي سالدى. قايتىپ مەرەيگە حابارلاسپادىق. بىراق، كەيىن ەستىدىك، مەرەي سودان ءبىر جىل بۇرىن تارازدان شىمكەنتكە كوشىپ كەتكەن ەكەن. ونى ەرسۇلتاننىڭ جولداسى دا بىلمەپتى.

اسەل ەرگەشقىزى
1988 جىلى قىزىلوردا وبلىسى، جاڭاقورعان اۋدانى، ابدىعاپپار اۋىلىندا، ناۋرىز ايىنىڭ 16-شى جۇلدىزىندا قاراپايىم وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىن «قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى» ماماندىعى بويىنشا تامامداعان. «قازاق راديوسىنىڭ» «ادەبي-ساز باعدارلامالار» رەداكتسياسىنىڭ رەداكتور-جۇرگىزۋشىسى. قازاق راديوسىنىڭ اۋە تولقىنىنان ءار سەنبىدە  22:00-دا تىكەلەي ەفيرگە شىعاتىن قازاق ەسترادا جانرىنداعى جاڭا اندەردىڭ شەرۋىن، 23:00-دە تانىمال اقىنداردىڭ ەڭ تاڭداۋلى ولەڭدەرى وقىلاتىن «ليريكالىق ساعاتتى» جۇرگىزەدى. سونداي-اق، ءار دۇيسەنبى سايىن «زامانداس» اقپاراتتىق-تانىمدىق، سازدى ساعاتىنىڭ تىزگىنىن ۇستايدى. قازاق راديوسى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى جانىنداعى ايەلدەر ءىسى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ  بىرلەسكەن «ءبىز ەكەۋمىز» جوباسىنىڭ رەداكتور-جۇرگىزۋشىسى. 
«قازاق راديوسىنىڭ» ۇيىمداستىرۋىمەن رەسپۋبليكا سارايىندا وتكەن ەسترادا انشىلەرى اراسىنداعى «التىن داۋىس» ءان بايقاۋىنىڭ اۆتورى، جۇرگىزۋشىسى.  حالىقارالىق «دالا داۋىسى» راديوفەستيۆالىنىڭ جۇرگىزۋشىسى.

ارىپتەسىم باقىتجان جارمۇحامبەت ەكەۋمىز «تۇنگى تىلدەسۋ» باعدارلاماسىن جۇرگىزىپ وتىرمىز. تەلەفون شالعان تىڭداۋشىمىز جامبىل وبلىسىنىڭ تۇرار رىسقۇلوۆ اۋدانى، كوگەرشىن اۋىلىنان ەكەن. ەسىمىن مۇحتار دەپ تانىستىردى. باقىتجان: «وو، جەرلەسىم ەكەنسىز. كوگەرشىن دەگەن... ابسەنت شىققان جەر، ابسەنتتەي...»، – دەدى دە، كىدىرىپ قالدى ازداپ. باقىتجان سويلەسىپ وتىرعان سوڭ، اڭگىمەگە اسا ءمان بەرمەي، مەن كەلەسى ايداردىڭ ماتەريالىن قاراپ وتىرا بەرگەنمىن عوي. ءبىر كەزدە باقىتجاننىڭ «ممم، ابسەنتتەي...»، –  دەپ، ويلانىپ وتىرعانىن بايقادىم دا، جالعاپ جىبەرمەك بولىپ: «تۇلعا!»، – دەدىم جەردەن جەتى قويان تاپقانداي. بۇل سوزىمە ارىپتەسىم تاڭ قالىپ، اسەكە دەپ ايتام دەپ، ەرگەشقىزى ەكەنىم ەسىنە ءتۇسىپ كەتتى ما ەكەن، «وۋ، ەرەكە، تۇلعاڭىز نە، ءبىز ابسەنت دەگەن تۇلپار جايلى ايتىپ وتىرمىز عوي»، – دەدى. ۇيالعان تەك تۇرماس دەگەن، اڭگىمەنىڭ قازاقى بيە مەن اراب اتتى احالتەكە ايعىردان تۋىپ،  ريم وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى اتانعان ابسەنت جايلى ەكەنىن تەز ۇقتىم دا: «باكە، ءوزى اتى الەمگە ايگىلى تۇلپار بولسا، تۇلپاردىڭ تۇلعاسى ەمەي نەمەنە؟!»، – دەي سالعانمىن عوي. بۇل اڭگىمە كەلەسى كۇنى لەزدەمەدە ايتىلىپ، سول كەزدەگى باس رەداكتور كوپەن امىربەك اعام: «بۇل – تىكەلەي ەفيردەگى اسەلدىڭ شەبەرلىگى بولدى»، – دەپ، ءبىر كۇلدىرگەن.

"حالىق ءسوزى" گازەتى