قازىر الەم كارتاسىندا ورىن الىپ جاتقان الاعاي دا بۇلاعاي احۋال ورتالىق ازيا ەلدەرىن دە اينالىپ وتپەگەنى انىق. اسىرەسە، رەسەي ۋكرايناعا قارسى سوعىس باستاعان تۇستان باستاپ، وا-عا تالاس قىزا ءتۇستى.

وا مەملەكەتتەرى جانە قىتاي

رەسەيدىڭ وسى حالىندە وا-دا ىقپالىن كۇشەيتۋ ءۇشىن ءتۇرلى ەكونوميكالىق ءھام ساياسي قادامدار جاساپ، رەسەيمەن جەكە دارا تالاسقان قىتايدىڭ ءسوزى كۇشەيەر، ءجۇرىسى ەكپىندەنەر تۇس ەدى. سول ءۇشىن دە بيىل بەيجىڭ وا باسشىلارىن قىتاي جەرىنە، شيان تورىنە ارنايى الدىردىپ، قوناق اسىن بەردى. وا ەلدەرىمەن ينتەگراتسيانى كۇشەيتۋ جايىن اقىلداستى، كەي دۇنيەلەرگە ماقۇلداستى.

وا مەملەكەتتەرى جانە تۇركيا

دەي تۇرا، وا-عا كوڭىل بۇرىپ، ىقپالداسقىسى كەلەتىن جالعىز قىتاي ەمەس. تۇركى مەملەكەتتەرىنىڭ وداعى ءھام ونىڭ ىقپالدى ويىنشىسى تۇركيا دا شەكارانىڭ شەتىنەن قاراپ تۇر. كەيىنگى جىلدارعا دەيىن تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمى شەڭبەرىنەن اتتاپ شىعا الماي، گۋمانيتارلىق-مادەني بايلانىستاردان اسپاعان تۇركيا ەندى ساياسي وداق ستاتۋسىن العان تۇركى مەملەكەتتەرى وداعىن بارىنشا پايداسىنا جاراتۋعا جارامدانىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. بۇعان ازەربايجاننىڭ قاراباقتى تولىق قايتارۋى ءھام 2020 جىلعى ەكىنشى قاراباق سوعىسىنداعى جەڭىس ەففەكتىسىن تاعى قوسىڭىز. ويتكەنى، وسى داتاعا دەيىن اسا ءبىر ارالاس-قۇرالاس بولىپ كەتپەگەن تۇركى مەملەكەتتەرى اراسىنداعى بايلانىس كۇشەيە ءتۇستى.

وا مەملەكەتتەرى جانە اقش

سونان سوڭ، وا-عا نازار سالىپ وتىرعان تاعى ءبىر الىپ – اقش. اقش-قا ەۋرازيا قۇرلىعىنا ستراتەگيالىق كوزقاراس قاجەت. تاريحي تۇرعىدان رەسەي مەن قىتايعا قاراعاندا، اقش-تىڭ اسەرى بۇل ايماققا الدەقايدا از بولدى. ماسكەۋ دە، بەيجىڭ دە قيىندىقتارعا تاپ بولعان كەزدە، ۆاشينگتون ورتالىق ازيامەن بەرىك بايلانىس ورناتۋعا ەكىلەنىپ كىرىستى. سول سەبەپتى، جۋىردا اقش-قا وا-نىڭ بەس بىردەي باسشىسى بارىپ، پرەزيدەنت جو بايدەنمەن جولىقتى.

وا مەملەكەتتەرى جانە گەرمانيا

ەندى. ەندى كەزەك گەرمانيادا. قازاقستان پرەزيدەنتى گەرمانياعا ساپارلاپ باردى. نەمىس كانتسلەرى ولاف ششولتس پرەزيدەنت توقاەۆتى ءسان-سالتانامىمەن قارسى الدى. جەكەلەگەن جولىعۋلار ءوتتى. ەكەۋارا بيزنەس مۇمكىندىكتەرى تالقى بولدى.

بۇدان بولەك، ارينە، وا باسشىلارىمەن بىرگە تاعى دا باسقوسۋ وتەدى.

گەرمانيا الەم ەكونوميكاسىنداعى ۇزدىك بەستىكتىڭ ىشىندە، ەۋروپاداعى كوشباسشى ەلدىڭ ءبىرى. رەسەي مەن ۋكراينا سوعىسى گەرمانيا ەكونوميكاسىنا ۇلكەن وزگەرىس اكەلدى. ول رەسەي گازى مەن مۇنايىنان باس تارتا باستادى، «سولتۇستىك اعىن-2» جوباسىن توقتاتتى، كەيىن «سولتۇستىك اعىن-1» قۇبىرىندا جارىلىس بولدى. گەرمانيا جاپپاي ەنەرگەتيكا سالاسىندا رەسەيدى الماستىرۋ جولىن ىزدەي باستادى. مىنە، وسىنىڭ اياسىندا قازاقستان مەن گەرمانيا اراسىندا بايلانىس ارتتى. قازاقستان رەسەي اۋماعى ارقىلى جانە ترانسكاسپي باعىتىندا (قازاقستان-ازەربايجان-گرۋزيا) گەرمانياعا مۇناي ساتۋدا. سوعىسقا دەيىن گەرمانيا بىزدەن جىلىنا 200 مىڭ توننا مۇناي السا، ەندى ول كورسەتكىشتى 1,2 ملن تونناعا جەتكىزۋ كەلىسىمى ۇسىنىلۋدا. ياعني، 6 ەسەگە ۇلعايعان.

گەرمانيا مەن قازاقستاننىڭ تاۋار اينالىمى وتكەن جىلى 2,7 ملرد دوللار بولىپتى. ونىڭ ىشىندە ءبىز نەمىستەرگە مۇناي، فەرروقورىتپا ونىمدەرى، بالىق ونىمدەرى، تۇز، باعالى مەتالدار، تەمىر جانە ت.ب ساتىپپىز. ولار بىزگە ۇشۋ اپپاراتتارى، ءدارى-دارمەك، كولىكتەر، اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكالارى، مەديتسينالىق جابدىقتار، ادام جانە جانۋار قانى، موتور مايى جانە باسقا ساتىپتى. 2,7 ملرد جاقسى ارينە، بىراق ونى 5 ملردقا جەتكىزۋ مۇمكىندىگى ايتىلسا كەرەك.

توقاەۆ ايتقان ەكى اۋىز ءسوز:

گەرمانيانىڭ قازاقستانعا نەگە كوزى ءتۇسىپ وتىر؟ وا5+1 فورماتى نەگە سوڭعى ۋاقىتتا وزەكتى بولا ءتۇستى؟ سەبەپ: وا ايماعى، سونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ قازاقستان تابيعي رەسۋرستارعا باي جانە ترانزيتتىك پوتەنتسيالى جوعارى ايماق. سوندىقتان دا قازاقستان بۇل مۇمكىندىكتەردى سىرتقى ساياساتتاعى تەڭ باللانستى ساقتاۋ ءۇشىن ۇتىمدى پايدالانۋى كەرەك-اق. ساياسي ءھام ەكونوميكالىق سيپاتتا.

پرەزيدەنتتىڭ نەمىس جەرىندەگى ساپارىندا سويلەگەن بىرنەشە تەزيسىنەن ءسوزمىسال كەلتىرە كەتكەندى ءجون سانادىق.

سونىمەن: «اقىلدى ءھام راتسيونالدى ديپلوماتيانىڭ ءداۋىرى تۋىپ كەلەدى. ەكى تاراپ بولىپ، قايشىلاسىپ ايىپتاسپاي، ىسكەرلىك كەلىسسوزدەرگە كوشۋ كەرەك. سودان ساباقتاسىپ، ەكى تاراپقا دا جاعىمدى ءارى پايدالى بەيبىت كەلىسىمگە كەلۋ مۇمكىندىگى تۋادى»، - دەدى.

ءارى قاراي: «قازاقستان سانكتسيالىق رەجيمدى ۇستاناتىنىن ناقتى ايتتى. ءبىز سانكتسيالىق رەجيمدى ساقتاۋ بويىنشا ءتيىستى ۇيىمدارمەن بايلانىستامىز جانە نەمىس تاراپىنىڭ سانكتسيالىق رەجيمدى اينالىپ وتۋگە باعىتتالعان ىقتيمال ارەكەتتەرگە قاتىستى قانداي دا ءبىر كۇدىگى بولماۋى ءتيىس»، - دەدى.

بۇل ايتىلعان ەكى ءسوزدىڭ دە ساياسي سالماعى اۋىر جانە ونى ەستۋى ءتيىس قۇلاقتاردىڭ ەستىگەنى انىق!

*سۋرەتتەر اقوردا سايتىنان الىندى

Abai.kz