قازاقستان قاشانعى ورىستىڭ تىلىندە سويلەيدى؟!
ۋكراينا بيلىگىنىڭ مىنبەرىنە كوتەرىلگەن ەكى ادامنىڭ ءبىرى مىندەتتى تۇردە ۇلتجاندى بولىپ كەلەتىنىن كيەۆكە كوشىپ كەلگەن ءۇش ايىمدا انىق سەزىندىم.
مەن قازاقتىلدى ءتىلشىمىن. مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسى، ءتىلدىڭ قولدانۋ اياسىن كەڭەيتۋگە قاتىستى شارالار كەشەنى – باستى نازارىمدا بولاتىنى اقيقات. كيەۆكە كەلگەن العاشقى كۇننەن-اق ەلدىڭ كينووندىرىس سالاسى، اسىرەسە، ۋكراين تىلىنە قاتىستى زاڭ جوبالارى مەن بيلىكتىڭ مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قامقورى مەنى ەرەكشە ءتانتى ەتتى. جالپى، ۋكراينانىڭ «كينو مەن مادەنيەت تۋرالى» زاڭى 1999 جىلدان ۇنەمى رەفورماعا ۇشىراپ كەلەدى. العاشىندا مەملەكەتتىڭ بارلىق كينوتەاترى كەز كەلگەن شەتەل ءونىمىن كورەرمەن نازارىنا تەك ورىس تىلىندە ۇسىنىپ كەلگەن. بەرتىن كەلە تىلگە قاتىستى ساياسات تۇبىرىمەن وزگەرىپ، ۋكراينا راداسىندا بولعان تالاي توبەلەستىڭ ناتيجەسىندە كينووندىرىس سالاسى ۋكراين تىلىندە سويلەۋگە كوشتى. 2007 جىلدان باستاپ، كينوعا قاتىستى زاڭعا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلىپ، الەمدىك پروكاتتاعى شەتەلدىڭ كەز-كەلگەن كينوسى ۋكراين تىلىنە اۋدارىلىپ، ۇسىنىلا باستادى. اتاپ ءوتۋ كەرەك، مەملەكەتتىڭ ءورىستىلدى شىعىس جانە وڭتۇستىك ايماقتارى مۇنداي زاڭعا قارسىلىق تانىتىپ باقتى، ءبىردى-ەكىلى شەرۋلەر دە بولىپ ءوتتى، الايدا بيلىك ايتقانىن ىستەتتى، قازىرگى كۇنى ۋكراينادان ورىسشا كينو كورسەتىلمەيدى.
ۋكراينا بيلىگىنىڭ مىنبەرىنە كوتەرىلگەن ەكى ادامنىڭ ءبىرى مىندەتتى تۇردە ۇلتجاندى بولىپ كەلەتىنىن كيەۆكە كوشىپ كەلگەن ءۇش ايىمدا انىق سەزىندىم.
مەن قازاقتىلدى ءتىلشىمىن. مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسى، ءتىلدىڭ قولدانۋ اياسىن كەڭەيتۋگە قاتىستى شارالار كەشەنى – باستى نازارىمدا بولاتىنى اقيقات. كيەۆكە كەلگەن العاشقى كۇننەن-اق ەلدىڭ كينووندىرىس سالاسى، اسىرەسە، ۋكراين تىلىنە قاتىستى زاڭ جوبالارى مەن بيلىكتىڭ مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قامقورى مەنى ەرەكشە ءتانتى ەتتى. جالپى، ۋكراينانىڭ «كينو مەن مادەنيەت تۋرالى» زاڭى 1999 جىلدان ۇنەمى رەفورماعا ۇشىراپ كەلەدى. العاشىندا مەملەكەتتىڭ بارلىق كينوتەاترى كەز كەلگەن شەتەل ءونىمىن كورەرمەن نازارىنا تەك ورىس تىلىندە ۇسىنىپ كەلگەن. بەرتىن كەلە تىلگە قاتىستى ساياسات تۇبىرىمەن وزگەرىپ، ۋكراينا راداسىندا بولعان تالاي توبەلەستىڭ ناتيجەسىندە كينووندىرىس سالاسى ۋكراين تىلىندە سويلەۋگە كوشتى. 2007 جىلدان باستاپ، كينوعا قاتىستى زاڭعا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلىپ، الەمدىك پروكاتتاعى شەتەلدىڭ كەز-كەلگەن كينوسى ۋكراين تىلىنە اۋدارىلىپ، ۇسىنىلا باستادى. اتاپ ءوتۋ كەرەك، مەملەكەتتىڭ ءورىستىلدى شىعىس جانە وڭتۇستىك ايماقتارى مۇنداي زاڭعا قارسىلىق تانىتىپ باقتى، ءبىردى-ەكىلى شەرۋلەر دە بولىپ ءوتتى، الايدا بيلىك ايتقانىن ىستەتتى، قازىرگى كۇنى ۋكراينادان ورىسشا كينو كورسەتىلمەيدى.
ماتەريال جازۋ بارىسىندا قۇرىلعانىنا 80 جىلدان اسقان، كيەۆتەگى ەڭ كونە «جوۆتەن» كينوتەاترىنىڭ ديرەكتورى ليۋدميلا گوردەلادزەمەن سۇحباتتاستىق. ونىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى كۇنى ەلدەگى بارلىق شەتەل كينوسى 100 پايىز ۋكراين تىلىنە اۋدارىلادى.
– بىراق «جاپپاي اۋدارىلسىن» دەگەن زاڭ جوق. مەملەكەت شەتەلدىڭ كينوونىمىن كينوتەاترلاردا ۋكراين تىلىنە كورسەتكەنى ءۇشىن جەڭىلدەتىلگەن سالىق ءتۇرىن ۇسىنادى. بۇل ديستريبيۋتور مەن كينوتەاتر ءۇشىن دە وتە ۇتىمدى ءارى ءتيىمدى جول، - دەيدى كينوتەاتر ديرەكتورى.
باستاپقىدا قارسىلىق بولعان دا شىعار، بىراق كەيىن، مادەنيەت، سالىق تۋرالى زاڭ ۇنەمى مەملەكەتتىك تىلگە قولداۋ تانىتقاننان كەيىن ءفيلمدى ۋكراين تىلىنە دۋبلياجداۋ پايدالى بيزنەس كوزىنە اينالدى. بۇل ءبىر جاعىنان وتانسۇيشىكتىك رۋح، ەكىنشىدەن دۋبلياج وتە ساپالى جاسالعاندىقتان، ۋكراينا اكتەرلەرىنىڭ سۇرانىسقا يە بولىپ، مارتەبەسىن وسىرگەن.
اتاپ ءوتۋ كەرەك، وسىعان ۇقساس زاڭ قازاقستاندا دا بار. 2012 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ قازاقستانعا اكەلىنەتىن فيلمدەر اۋدارىلىپ، دۋبلياج جاسالىپ، كورەرمەنگە قازاق تىلىندە ۇسىنىلۋى ءتيىس ەدى. الايدا وتاندىق كينوپروكات شەتەل ءونىمىن قازاق تىلىنە اۋدارۋعا سالعىرت قاراپ كەلەتىنى راس، تىپتەن ەلدەگى كينوتەاترلار قازاق تىلىندەگى فيلمدەر ءوزىن اقتامايدى دەگەن جالعان پىكىر قالىپتاستىرۋدا. وسىندايدا، بەكبولات تىلەۋحانشا: «قازاقتىڭ قامىن جەمەگەن, نانىن دا جەمەسىن!» دەۋگە ءداتى شىدايتىن، ايتىپ قانا قويماي، تاباندى تۇردە كۇرەسىپ، ءىستى بىرجاقتى ەتەر قايراتكەر قاشان شىعادى ەكەن دەرسىڭ؟ راسىندا، ۇلتتىق نامىس، ازاماتتىق قۇقىق وسىلاي تاپتالا بەرە مە؟ مالىمەتتەرگە سەنسەك، بۇگىنگى كۇنى كينوعا بارۋشىلار سانى 70 مىڭعا جۋىق بولسا، الداعى بىرنەشە جىلدىڭ ىشىندە ءۇش ەسەگە ءوسىپ، 200 مىڭنان اسادى دەگەن ساراپشىلاردىڭ بولجامى بار. قازاقستاندىق كينو اۋديتورياسىنىڭ 80 پايىزىن 30 جاسقا دەيىنگى كورەرمەندەر قۇرايدى ەكەن. بۇگىنگى جاستاردىڭ 75 پايىزى قازاق تىلىندە سويلەيتىنىن ەسكەرسەك، ءولى زاڭدى ءتىرىلتۋ – مەملەكەتتىك تىلگە قامقورلىق ەمەي نەمەنە؟ مەملەكەتتىك مۇددە وسىنداي قاراپايىم قادامنان كورىنبەي مە؟
ايتپاقشى، تاعى ءبىر بايقاعانىم، ۋكراين جاستارىنىڭ اراسىندا مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋ سانگە اينالعان، ويتكەنى تىلگە سۇرانىس جوعارى. مەترو، قىزمەت كورسەتۋ ورىندارى، قارجى قۇرىلىمدارى، مەكتەپ، جوعارى وقۋ وردالارى تەك ۋكراين تىلىندە. ەندى6 مىنە، كينوتەاترى مەملەكەتتىك تىلدە «سويلەي» باستادى. ايتپاقشى، شەتەل ءتىلشىسى رەتىندە تىركەلىپ، كوشىپ كەلگەنىمە نەبارى ءۇش ايدان ەندى اسسا دا، كينوعا بارۋ ءۇشىن، جالپى ءوزىمدى قوعامنىڭ تولىققاندى مۇشەسى رەتىندە سەزىنۋىم ءۇشىن ەرىكسىز ۋكراين ءتىلىن مەڭگەرۋگە بەل بۋدىم.
...ال قازاقستان قاشانعى ورىستىڭ تىلىندە سويلەيدى؟!
تاقىرىپ وزگەرتىلدى. تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: ۋكرايندىقتاردان نەگە ۇلگى المايمىز؟
"ايقىن" گازەتى
