كوزىلدىرىكتى: كانە، بۇكپەي، بۇق­پاي ايتىڭدارشى، قالانىڭ قازىرگى اكىمىنە قايسىڭ ىرزاسىڭ؟
مۇرتتى: تۇك تە ىرزا ەمەسپىز!
كوزىلدىرىكتى: نەگە؟
مۇرتتى: ءوي، ناعىز ەسۋاس، جارى­مەس­تىڭ ءوزى ەكەن!..
كوزىلدىرىكتى: ودان بۇرىنعىسى دا وڭىپ تۇرعان جوق ەدى...
مۇرتتى: ءاي، وسى ورىنعا وتىر­عان­داردىڭ وڭعانىن كورگەم جوق.
كوزىلدىرىكتى: وزىمىزگە دە وبال جوق. بۇ­دان بىلاي ەڭ اقىلدى، ەڭ ەستى، ەڭ ەلەۋ­لى بىرەۋدى ەكشەپ، ەلەپ ال­ماساق، ال­دانعانىمىز الدان­عان!
مۇرتتى: وزىمىزدەن دەيسىڭ. نەمەنە، بۇرىنعىلاردى اللانىڭ ءوزى كوك­تەن ءتۇسىرىپ پە ەدى؟ ولار دا ال­عاشقىدا ەڭ اقىلدى، ەڭ ەستى، الگى، نە­مەنە ەدى... ەڭ ەلەۋلى بولاتىن. كە­لە-كەلە قۇدايىن تانىماي كەت­كەنى بولماسا...
كوزىلدىرىكتى: ءجا، جارايدى، وت­كەن ءوتتى، كەتكەن كەتتى. ەندى كىمدى تاڭ­داپ، كىم­دى قالايمىز، سونى اي­تا­يىق تا؟!
مۇرتتى: تالقانباي شە؟
كوزىلدىرىكتى: ويباي، بولمايدى! تال­­قانباي دەگەنشە تالتاڭباي دە­سەڭ­­شى ونى. ەرتەڭ تاناۋى تاڭقيىپ، اۋزىمىزدى اڭقيتىپ كەتەتىن سول!
مۇرتتى: قالقانباي شە؟
كوزىلدىرىكتى: ويباي، اتاي گورمە ول پا­لەنى. كۇنى ەرتەڭ قالتاباي بو­لىپ شى­عا كەلمەسىنە كىم كەپىل؟!
مۇرتتى: وندا، وندا... ايتپاق­شى، اناۋ شورتانباي شە؟

كوزىلدىرىكتى: كانە، بۇكپەي، بۇق­پاي ايتىڭدارشى، قالانىڭ قازىرگى اكىمىنە قايسىڭ ىرزاسىڭ؟
مۇرتتى: تۇك تە ىرزا ەمەسپىز!
كوزىلدىرىكتى: نەگە؟
مۇرتتى: ءوي، ناعىز ەسۋاس، جارى­مەس­تىڭ ءوزى ەكەن!..
كوزىلدىرىكتى: ودان بۇرىنعىسى دا وڭىپ تۇرعان جوق ەدى...
مۇرتتى: ءاي، وسى ورىنعا وتىر­عان­داردىڭ وڭعانىن كورگەم جوق.
كوزىلدىرىكتى: وزىمىزگە دە وبال جوق. بۇ­دان بىلاي ەڭ اقىلدى، ەڭ ەستى، ەڭ ەلەۋ­لى بىرەۋدى ەكشەپ، ەلەپ ال­ماساق، ال­دانعانىمىز الدان­عان!
مۇرتتى: وزىمىزدەن دەيسىڭ. نەمەنە، بۇرىنعىلاردى اللانىڭ ءوزى كوك­تەن ءتۇسىرىپ پە ەدى؟ ولار دا ال­عاشقىدا ەڭ اقىلدى، ەڭ ەستى، الگى، نە­مەنە ەدى... ەڭ ەلەۋلى بولاتىن. كە­لە-كەلە قۇدايىن تانىماي كەت­كەنى بولماسا...
كوزىلدىرىكتى: ءجا، جارايدى، وت­كەن ءوتتى، كەتكەن كەتتى. ەندى كىمدى تاڭ­داپ، كىم­دى قالايمىز، سونى اي­تا­يىق تا؟!
مۇرتتى: تالقانباي شە؟
كوزىلدىرىكتى: ويباي، بولمايدى! تال­­قانباي دەگەنشە تالتاڭباي دە­سەڭ­­شى ونى. ەرتەڭ تاناۋى تاڭقيىپ، اۋزىمىزدى اڭقيتىپ كەتەتىن سول!
مۇرتتى: قالقانباي شە؟
كوزىلدىرىكتى: ويباي، اتاي گورمە ول پا­لەنى. كۇنى ەرتەڭ قالتاباي بو­لىپ شى­عا كەلمەسىنە كىم كەپىل؟!
مۇرتتى: وندا، وندا... ايتپاق­شى، اناۋ شورتانباي شە؟
كوزىلدىرىكتى: اپىراي، ساعان ادام جاق­پايتىن بولدى عوي! وي­دا­عىنى دا، قىر­داعىنى دا ايتىپ تا­ۋىستىم، ەندى كىم قالدى؟ ءاپ-با­رە­كەلدى، تاپتىم-تاپ­تىم! قالاي بۇ­رىن ەسىمە تۇسپەگەن دە­سەڭشى؟! ما­سىلباي! ماسىلباي! ءيا، ءيا، ءدال سونىڭ ءوزى! كانە، بۇعان نە دەي­سىڭ؟!
مۇرتتى: ءاي، قايدام، اتى اناۋ بول­­عان­دا، زاتىن كىم ءبىلسىن؟!
كوزىلدىرىكتى: ءتۇھ، سەن دە ءبىر!.. اتىن­­دا نەڭ بار-اي؟ ءوزىڭنىڭ اتىڭ وڭىپ تۇرعانداي!
مۇرتتى: ە، مەن اكىمدىككە ات جا­­رىس­تىرىپ، باق تالاستىرىپ تۇر­عام جوق قوي الگىلەردەي؟..
كوزىلدىرىكتى: ءاي، بولدى. كوپ ءسوز­دى قويايىق تا سول ماسىلبايعا توقتايىق. ءوزى ءبىر تويعان قوزىداي موپ-مومىن، تاپ-تازا ادام. سويعان تۇل­كىدەي زىميانداردان قۇداي ساق­تاسىن.
مۇرتتى: ءاي، دۇرىس ايتاسىڭ، انا... بۇرىنعىلارعا قاراعاندا مى­نا ماسىلبايىمىز بىرقوس ءتاۋىر. ءتا­ۋىر عانا ەمەس – ادال، بىلگىر، سىپايى، جومارت.
كوزىلدىرىكتى: ە، باسە، ساعان دا ادام جاعادى ەكەن-اۋ! بىراق، سول ما­­­سىلبايدىڭ ءوزى بۇعان نە دەر ەكەن؟ كە­لىسپەي كەرگىپ جۇرمەسە.
مۇرتتى: ودان وزگە ادامنىڭ اۋىز­عا تۇسپەي تۇرعانى. نە دە بولسا كون­دىرۋ كەرەك!
كوزىلدىرىكتى: ءيا، كوندىرۋ كەرەك! كون­دىرۋ كەرەك!

***

(ەكەۋى ءباتۋالاسىپ، ماسىلباي­دىڭ الدىنا بارادى).
كوزىلدىرىكتى: ماسەكە، اقىلدا­سىپ، ماقۇلداسا كەلە ءسىزدى ەل-جۇرت بولىپ قا­لانىڭ اكىمدىگىنە سايلاۋعا ۇي­عار­دىق. حالقىڭىز ءبىر اۋىز رۇح­سا­­تىڭىزدى الۋ­عا مىنا ءبىز – ەكەۋ­مىز­دى جىبەردى.
ماسىلباي: استاپىراللا، وي­باي-اۋ، نە دەپ وتىرسىڭدار؟! نەمە­نە، كەلەمەج ەتكىلەرىڭ كەلە مە؟
مۇرتتى: ويباي-اۋ، ماسەكە، اناۋ شەمىشكە شەنەۋنىكتەردەن ءسىز­دىڭ قاي جەرىڭىز كەم؟! ون ەكى مۇشە­ڭىز ساپ-ساۋ ءارى ءتۇپ-تۇگەل!
ماسىلباي: ون ەكى مۇشەسى نەسى، اكى­مى نەسى؟ ەكەۋىنىڭ ءبىر-بىرىنە قان­داي قاتىسى بار؟ ايتتىم عوي، سەندەر مەنى نە ورعا، نە كورگە يتەرگەلى كەلىپ وتىرسىڭدار...
كوزىلدىرىكتى: و نە دەگەنىڭىز، ما­سەكە-اۋ! سىزدەن ارتىق وسى ما­ڭاي­دا كىم بار؟ ءسىز اقىلدىسىز، ءسىز بىلگىرسىز، ءسىز ىلگىرسىز. ءسىز...
ماسىلباي: جو، جوق... ايتا كور­مەڭدەر! «تەك جۇرسەڭ – توق جۇ­رەر­سىڭ» دەگەن. اسىرەسە، مىنا زاماندا...
مۇرتتى: ءجا، ماسەكە، ەل ال­دىن­­داعى پارىز-قارىزدى ۇمىت­پا­ڭىز! حالىق قالاپ وتىرسا، قايدا باراسىز؟ ءارى-بەرىدەن سوڭ بۇل مەملە­كەت­تىك ماڭىزى بار ماسەلە. ءبىلدىڭىز بە؟! ءبىزدى حالىق جىبەرىپ وتىر، وي­لا­نىڭىز!؟
ماسىلباي (ويلانىپ): ويپىرماي، بولمادىڭدار-اۋ، ءتىپتى... قايت­سەم ەكەن، ءا؟ جارايدى، كونە­يىن. بىراق، ءبىر شارتىم بار.
كوزىلدىرىكتى، مۇرتتى (قوسار­ل­ا­نىپ): ايتىڭىز، بوگەلمەڭىز؟
ماسىلباي: ايتسام، شارتىم مى­ناۋ: جاندايشاپ-جارامساق­تار­دى يت ەتىنەن جەك كورەم. بۇل – ءبىر. مەنىڭ اتىمدى اسپانعا شىعارىپ ما­داقتاۋ دەگەن بولماسىن. بۇل – ەكى. ماعان بولا جايىلعان اعىل-تەگىل داستارحاننىڭ دا كەرەگى جوق. بۇل – ءۇش. وسى ءۇش شارتتى ورىندايمىز دەسەڭدەر عانا اكىم بولۋعا كەلىسىم بەرەمىن. ايتپەسە...
كوزىلدىرىكتى: امىرىڭىزگە قۇلدىق، ماسەكە، ءبارىن دە ورىندايمىز!
مۇرتتى: ءاي، از-زاماتىم-اي! جى­­گىت­تىڭ سۇلتانى، جىلقىنىڭ تۇلپا­رى وسىنداي-اق بولسىن دا!
كوزىلدىرىكتى: جاسا، جاسا! ماسىلباي ءبىزدىڭ وسىنداي!

***

(سونىمەن نە كەرەك، سايلاۋدا ماسىلباي جەڭىپ، قالا اكىمى بولادى).
ماسىلباي (كەڭسەسىندە): ايتتىم عوي، كوپىرمە قۇتتىقتاۋلار مەن لەپىرمە لەبىزدەر كوبەيەدى دەپ. كانە، نە دەپ سايرايدى ەكەن مەنىڭ حالقىم:
«اسا قۇرمەتتى ماسىلباي! سەن حالقىمىزدىڭ ەڭ ەلەۋلى دە قالاۋلى پەرزەنتىسىڭ. اكىمدىگىڭ اكەدەن با­لاعا، بالادان نەمەرەگە، نەمەرەدەن شوبەرەگە، ودان ءارى شوپشەك­كە... جالعاسسىن! ابىرويىڭ العا اس­سىن! ءاۋمين!».
ماسىلباي: دۋالى اۋىز اقسا­قال­دارىمىزدىڭ ءبىرى بولدى عوي. نا­عىز تىسقاققان ءارى ىشتارتقان جا­ق­ىنىم ەكەنى كورىنىپ تۇر... ال مىناۋسى نە دەيدى ەكەن:
«قادىرلى ماسىلباي ماداقباي­ۇلى! قالامىزدا سىزدەن اسقان كىم بار؟! ءوز ورنىڭىزدى ەندى تاپتىڭىز، ەڭ كەمىندە ون جىل وتىرىڭىز! ءوزى­ڭىزدىڭ پالەنشە تۇگەنشە ءىنىڭىز».
ماسىلباي: ءاي، جىلپوس نەمە، ءاي، جىلتىر نەمە! قالاي-قالاي سىل­تەيدى-اي؟ ءوزىڭىزدىڭ...
(ەسىك قاعىلادى).
كوزىلدىرىكتى: ماسىلباي، جو-جوق كەشىرىڭىز، ماسەكە، قۇتتىقتاپ، بى­لاي، قولىڭىزدى قىسايىن دەپ...
ماسىلباي: ويبوي-اۋ، نەمەنە­سىنە اۋرە بولدىڭىز؟..
مۇرتتى (ول دا سىعالاي كىرىپ): ايت­قانىمىز كەلدى، دەگەنىمىز بولدى، ماسەكە. قۇداي وڭداپ، ءبىز قول­داپ دەگەندەي...
ماسىلباي: راحمەت، راحمەت سىز­دەرگە. ءجا، جارايدى، بىرەۋ-مىرەۋ...
كوزىلدىرىكتى، مۇرتتى (قوسار­لا­نىپ): ايتپاقشى، ماسەكە، سىزگە حال­قى­ڭىز جىبەرىپ ەدى ەكەۋمىزدى. بى­لاي، اكىم بولۋىڭىزدىڭ ءراسىمىن وت­كىزەيىك دەپ... داستارحان باسىندا...
ماسىلباي (قاباعىن ءتۇيىپ): كە­شەگى شارتىم...
كوزىلدىرىكتى: امال جوق، ماسەكە، حالقىڭىز سولاي ۇيعارىپ وتىرسا نە ىستەيىك ەندى.
مۇرتتى: جاماعاتتىڭ ءوزى قالاپ جاتقان سوڭ سولاي بولادى-داعى.
ماسىلباي: اپىراي، ءا، بارماس­قا امال جوق دەسەڭدەرشى؟!
كوزىلدىرىكتى: سولاي، سولاي. بۇ­گىن دە، ەرتەڭ دە سول حالىقپەن جۇ­مى­سىڭىز جۇرەدى عوي، ماسەكەم...
مۇرتتى: حالقىڭىزدىڭ باسىندا دا، قاسىندا دا بولا بەرگەنىڭىز ءجون عوي، ماسەكەم...

***

(ارادا جارتى جىل وتەدى).
كوزىلدىرىكتى: اكىم اسقىنىپ كەت­تى. قۇدايىن ۇمىتتى!
مۇرتتى: اكىمدىككە سايلايمىز دەپ باسىمىزعا بالە ساتىپ العان ءوزىمىز ەمەس پە؟
كوزىلدىرىكتى: سۇمدىق! ماسىل­باي­دىڭ وزبىرلىعى بۇرىنعىلاردان ون ەسە اسىپ ءتۇستى!
مۇرتتى: مەنمەنسۋىن قايتەرسىڭ! اس­پاندى جالعىز ءوزى تىرەپ تۇرعان­داي! ءوي، شىرىك نەمە!
كوزىلدىرىكتى: بارىنەن دە وزىڭ­دىكى­نىڭ وزەككە تەپكەنى جامان ەكەن. كە­شەگى شوميگەن شوجەنىڭ بۇگىن قو­قيعان قوراز بولىپ شىعا كەلگەنىن قاي­تەرسىڭ؟!
مۇرتتى: ويباي-اۋ، ءبىز... مىنا ءبىز ەمەس پە ەدىك ونى اكىمدىككە ساي­لاعان، ەلدىڭ اۋزىن بايلاعان، ءا؟! ەندى كەلىپ...
كوزىلدىرىكتى: ءاي، وزىمىزگە دە وبال جوق، باسقا ادام قۇرىپ قال­عان­داي...
مۇرتتى: وسى سەن «ماسىلباي، ما­سىلباي» دەپ بولماعان. سول نە­مەنىڭ اتىنان-اق ءتۇڭىلىپ ەدىم و
باستا!
كوزىلدىرىكتى: ءجا، ەندى نە ىستەي­مىز، سونى ايتساڭشى؟ كەزەكتەگى سايلاۋعا دەيىن مىنا نەمەدەن قا­لاي قۇتىلامىز؟ وسىندايدا سەنىڭ ءبىر تاۋىپ كەتەتىنىڭ بولۋشى ەدى عوي؟
مۇرتتى: ويباي-اۋ، ول دەگەنىڭ وپ-وڭاي-اق ەمەس پە؟! ونىڭ ورنى – اناۋ اناۋ... جىندىحانا! جاتسىن سوعان بارىپ! بارىنەن دە جۇراعاتتى بىلاي قويىپ، ءۇي-جايىن مۇراعاتقا اينالدىرىپ العانىن كورمەيسىڭ بە، مالعۇننىڭ!..
كوزىلدىرىكتى: اناۋ قالا الاڭى­نىڭ قاق ورتاسىنا ءوز ەسكەرتكىشىن ورناتام دەپ جۇرگەن كورىنەدى عوي ول سابازىڭ؟..
مۇرتتى: «تاۋىقتىڭ تۇسىنە تارى كى­رەدى» دەگەن. وي، شىكىن-اي!..
كوزىلدىرىكتى: ناقۇرىس بولماسا، وستە مە؟
مۇرتتى: ناقۇرىس دەيىك، ناكاس دەيىك، ودان قايتىپ قۇتىلامىز ەندى؟ سونى ايتساڭشى؟
كوزىلدىرىكتى: الگى، ءوزىڭ ايتقان... جىندىحاناعا ءبىر-اق تىقپايمىز با؟
مۇرتتى: قالاي؟ قالايشا، قاي­تىپ؟
كوزىلدىرىكتى: ە، ول دەگەنىڭىزدىڭ وسى زاماندا نەشەمە ءتۇرى بار ەمەس پە؟! مەنىڭ ءبىر مىقتى دارىگەر دوسىم بار...
مۇرتتى: بۇل جولى ابايلا­ما­ساق بول­مايدى. تاعى دا وپىق جەپ قا­لار­مىز. وتكەن-كەتكەنگە ءتۇفاي كۇي­سىن! وسى جولى قاتەلەسپەيىكشى، جا­راي ما؟
كوزىلدىرىكتى: دۇرىس! بوپتى! قاي­داعى بىرەۋدى سايلاعانشا، بىلاي ءوزىمىزدىڭ ادامدى...
مۇرتتى: ءيا، ءوزىمىزدىڭ ادامدى... كەتتىك، ەندەشە!
كوزىلدىرىكتى: كەتتىك!..
اۋدارعان يسرايل ساپارباي