21 ميلليارد تەڭگەنىڭ جىرى

قۇرىلىسى التى جىلعا سوزىلعان جول... ساقالدى قۇرىلىس قانشاما حالىقتىڭ قىجىنىن قايناتىپ كەلەدى. وسى جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىندە مەملەكەت باسشىسى حالىققا جولداۋىندا: «اۆتوكولىك جولدارىنىڭ قۇرىلىسى ماسەلەسى شەشىمىن تابۋعا ءتيىس. قازىر ونىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيدى. ءتيىستى جۇمىستار ۋاقتىلى جانە ساپالى جاسالمايدى. جەمقورلىق بەلەڭ الىپ تۇر، باسەكە دە جوقتىڭ قاسى. مۇنىڭ ءبارى – وسى سالادا ابدەن تامىر جايعان كەمشىلىكتەر. سوندىقتان جىل سوڭىنا دەيىن ناقتى شارالار قابىلداۋ قاجەت. مىندەتىن ادال اتقارماعان بارلىق كومپانيا زاڭ بويىنشا جاۋاپقا تارتىلادى. بۇل ماسەلەگە مەن باسا نازار اۋدارامىن. باقىلاۋدى كۇشەيتىپ، جاڭا نورماتيۆتىك قۇجاتتار قابىلداۋ كەرەك»، - دەگەن ەدى.

شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ بۇرىنعى بولىگى اباي اۋدانىندا 2018 جىلدان بەرى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالباتاۋ – مايقاپشاعاي تاس جولىنىڭ بۇزىلعان بولىگىن قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. بۇل ۋچاسكەدە جۇمىس ىستەۋ تۋرالى كەلىسىم 2016 جىلى جاسالعان – ونىڭ قاتىسۋشىلارى جوباعا تاپسىرىس بەرۋشى رەتىندە «قازاۆتوجول» ۇك» اق جانە مەردىگەر رەتىندە قىتايدىڭ China XingXing Corporation (Group) كورپوراتسياسى جەتەكشىلىك ەتەتىن كونسورتسيۋمدى قوستى. بۇل كونسورتسيۋمعا «قازگەرستروي» بك» جشس مەن «قىران» جشس دە كىردى. كونسورتسيۋم مەن «قازاۆتوجول» 2016 جىلى قايتا قۇرۋ جۇمىستارى تۋرالى كەلىسىمگە قول قويدى. كەلىسىمشارت سوماسى 157 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى.

«قازاۆتوجول» ۇلتتىق كومپانياسى كونسورتسيۋمعا كەلىسىم-شارت سوماسىنىڭ 50%-ى كولەمىندە اۆانس بەرىپ، ونى سينسين كورپوراتسياسى كورسەتكەن ەسەپشوتقا اۋدارۋى ءتيىس ەدى. كورپوراتسيا قاراجاتتى تىكەلەي مەردىگەر – «قازگەرستروي» بك-عا اۋداردى. «قازگەرستروي» وكىلدەرى ءوز قىزمەتىن قارجىلاندىرۋ جانە بانكتىك كەپىلدىك بەرۋ ءۇشىن «بانك تسەنتركرەديت» اق-نا جۇگىنىپ، 30 ميلليارد تەڭگەدەن استام نەسيە جەلىسىن اشتى.

وسى پروتسەدۋرالاردى ورىنداعاننان كەيىن «قازگەرستروي» قىتايدىڭ XingXing كورپوراتسياسىنان 65 ميلليون دوللار جانە 2,3 ميلليون تەڭگەگە ماقساتتى اۆانس الدى.

بىراق اۆانستتىق تولەم «قازگەرستروي» بك ەسەپشوتىنا 2018 جىلدىڭ قاڭتارىندا تۇسكەنىمەن جول قۇرىلىسى توقتاپ تۇر. قاداعالاۋ ورگاندارى انىقتاعانداي «قازگەرستروي» بىرلەسكەن كاسىپورنىنىڭ باسشىلىعى الىنعان قاراجاتتى باسقا ماقساتقا پايدالانعان. وسىعان بايلانىستى استانا قالاسى مەن اباي وبلىسىندا قىلمىستىق ىستەر قوزعاپ، جىمقىرۋ فاكتىسى اعىمداعى جىلدىڭ قاڭتار ايىندا ەلوردالىق مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتى جۇرگىزگەن سالىقتىق تەكسەرۋ اكتىسىمەن راستالدى.

سونداي-اق، قارجى مينيسترلىگىنىڭ مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتى 2017 جىلعى قاڭتاردان 2021 جىلعى 31 جەلتوقسانعا دەيىنگى كەزەڭگە تەك اۆتوجول قۇرىلىسىنا ارنالعان قاراجاتتى جىمقىرۋ فاكتىسىن سەنىمدى انىقتاپ، سالىقتىق تەكسەرۋ جۇرگىزۋدى تاپسىردى. قارجىنى جىمقىرۋ شتاتى، قۇرال-جابدىعى باسقا دا ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى جوق جالعان كاسىپورىندارمەن جالعان كەلىسىم-شارتتار جاساۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلعان. ءبىر قىزىعى، قارجىنى جىمقىرۋعا «قازگەرستروي» بك-نىڭ مەنەدجەرلەرى عانا ەمەس، قىتايدىڭ XingXing كورپوراتسياسىنىڭ وكىلدەرى دە قاتىسقان.

جالپى ءوز جۇمىسىنا نەمقۇرايدىلىق تانىتىپ، قۇرىلىستى دەر كەزىندە جۇرگىزە الماعانى ءۇشىن وتاندىق كومپانيا جۇمىستان شەتتەلگەنى تۋرالى «قازاۆتوجول» ۇلتتىق كومپانياسى مالىمەت بەردى. ەندى جۇمىسىنا جاۋاپكەرشىلىك تانىتقان قىتاي كومپانياسى جۇمىستى ارى قاراي جالعاستىراتىن كورىنەدى.

سودان بەرى قالباتاۋ – مايقاپشاعاي تاسجولىنىڭ التى جىلدا 415 شاقىرىم جولىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى عانا جوندەلدى. ءالى 200 شاقىرىمنان استام جول مۇلدەم دايىن ەمەس. كەيبىر جەردە ءجۇرۋ مۇمكىن بولماعاندىقتان شابىندىق ارالاپ، توتەلەپ جۇرۋگە تۋرا كەلەدى. ءسوزدىڭ قىسقاسى وسى ماڭايدا كۇن كەشىپ وتىرعان تۇرعىنداردىڭ بار اڭگىمەسى وسى جولدىڭ جىرى.

- جول ازابىن جۇرگەن بىلەدى. وتكەن جىلى زايساننان قىز الدىق. سودان كولىگىمىزبەن كەلىنىمىزدى الىپ كەلۋگە شىقتىق. جول ەمەس. ءۇش-ءتورت رەت جارىلعان دوڭگەلەگىمىزدى اۋىستىردىق. ايتەۋىر، ءبىر تاۋلىك ءجۇرىپ ازەر جەتتىك. قۇزىرلى ورىن شوپىردىڭ رولدە سەگىز ساعاتتان ارتىق وتىرۋىنا بولمايتىنىن ايتادى عوي. مىنا جولدا ول ەرەجەنى دە ۇستاۋ مۇمكىن ەمەس. شىققان سوڭ مەجەلى جەرگە جەتۋ كەرەك. سوندىقتان دا شىعار كولىك اپاتىنان قازا تابۋشىلاردىڭ سانى كوبەيەتىنى، - دەدى ايجان ىسقاقوۆا.

وسى ماسەلەگە قاتىستى وسى جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا قازاقستان باس پروكۋراتۋراسى «جول جوندەۋگە قاتىسقان «كازگەرستروي» بىرلەسكەن كاسىپورنى» 21 ميلليارد تەڭگە اۆانس قارجىسىنىڭ ەداۋىر بولىگىن جول سالۋدان باسقا ماقساتقا جۇمسادى»،- دەپ حابار تاراتتى. «كومپانيا قايرات ساتىبالدى قۇرىلىمدارىمەن بايلانىستى» دەپ تە جازدى. ءسويتتى دە، بۇل ىستە كىنالى كىم ەكەندىگى تۋرالى ءلام-ميم، اۋىز اشپادى.

ءسال شەگىنىس جاساپ «كازگەرستروي» جشس-ءنىڭ تاريحىنا ۇڭىلسەك.

2016 جىلعا دەيىن «كازگەرستروي» روبەرت شۋماحەر دەگەن گەرمانيالىق كاسىپكەر مەن بۇرىنعى ىشكى ىستەر ءمينيسترى زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆتىڭ ۇلى تيمۋر تۇرىسبەكوۆتىڭ يەلىگىندە بولىپتى. كەيىن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى شۋماحەردىڭ كومپانياعا بيلىك ەتە المايتىنى تۋرالى اقپارات تاراتتى. بەرىلگەن مالىمەت بويىنشا «نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نەمەرە ءىنىسى قايرات ساتىبالدىنىڭ ايەلى گۇلميرا ساتىبالدى مەن ءوزىنىڭ بيزنەس-سەرىكتەسىنىڭ اكەسى زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆتىڭ ادامدارى «مەنى كومپانيادان شىعارىپ تاستادى» دەگەن ەدى شۋماحەر. اقپاراتتىڭ ارتىن الا زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆ  «ونداي ادام ەمەسپىن» دەپ اقتالدى. وسىلاي اقپاراتتىق تارتىس بولىپ جاتقان كەزدە «كازگەرستروي» ساتىبالدىنىڭ باجاسى اباي ءجۇنىسوۆتىڭ قاراماعىنا ءوتتى. ناقتىراق ايتقاندا، قايرات ساتىبالدىمەن نەكەدە تۇرعانى ايتىلاتىن گۇلميرا ساتىبالدىنىڭ ءسىڭلىسىن العان اباي ءجۇنىسوۆ بۇل كومپانيانى 2017 جىلى Bereke Astana Group كومپانياسى ارقىلى باسقاردى.

وسىنداي قۇيتىرقى ارەكەت ارقىلى «كازگەرستروي» قۇرىلتايشىلارى قاتارىنان شۋماحەردىڭ اتى-ءجونى الىنىپ تاستالدى. ءسويتىپ، ارنايى تىركەۋ بويىنشا اباي جۇنىسوۆپەن بىرگە تۇرىسبەكوۆكە جاقىن ادام ۇلەسكەر بولىپ شىعا كەلدى. قىزىقتىڭ ءبارى وسى جەردە. تۇرىسبەكوۆكە جاقىن ادام بۇرىنعى «قازاۆتوجول» ۇلتتىق كومپانياسى باسقارماسىنىڭ توراعاسى مەيىرحات قاسىمباەۆ. بۇل ازامات زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆ 2005-2011 جىلدارى مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگىندە توراعا، كەيىن قازاقستاننىڭ وزبەكستانداعى، رەسەيدەگى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى بولىپ ىستەگەندە قاسىمباەۆ ونىڭ كومەكشىسى ءارى كەڭەسشىسى قىزمەتتەرىن اتقارعان ەدى. بۇگىندە م. قاسىمباەۆ ءوز ەركىمەن قىزمەتىنەن كەتتى. جاڭا باسشى ۇلتتىق كومپانياداعى بىلىقتاردى جوندەيدى دەپ ۇمىتتەنەمىز.

ءسوزىمىزدىڭ باسىندا كەلتىرگەندەي مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوزىنىڭ جولداۋىندا جول ساپاسىنا قاتىستى ايتقانىنداي كىنالىلەر مىندەتتى تۇردە جاۋاپقا تارتىلۋى ءتيىس.

بءىزدىڭ تاراپىمىزدان كوكەيدە كوپ ساۋال قالىپ تۇر.

نەگە قوماقتى قارجىنى قالتاسىنا باسىپ، جوعارى لاۋازىمعا يە بولعانداردىڭ ارەكەتى اشكەرە بولمادى؟

قۇزىرلى ورگان بۇل قۇيتىرقى ارەكەتتىڭ «قۇيرىعىن» باسۋدان نەگە سەسكەنەدى؟

ادىلەتتى قازاقستاننىڭ نەگىزگى ۇستانىمى بۇل ەمەس ەدى. ال قالباتاۋ – مايقاپشاعاي جولىن سالۋعا بولىنگەن 21 ميلليارد تەڭگەدەن استام قارجى قايتارىلا ما، جوق پا؟

ءتيىستى ورىندار بۇل جونىندە جاۋاپ بەرۋگە قۇلىقسىز.

ازىرگە اباي مەن شىعىس قازاقستان وبلىستارىنىڭ تۇرعىندارى ويقى-شويقى جولدىڭ ازابىن ءالى قانشا ۋاقىت تارتاتىنى بەلگىسىز.

Abai.kz