قمدب: ءسۋيتسيدتىڭ ۇكىمى
عىلىمي تىلدە ادامنىڭ ءوز-وزىنە قول جۇمساپ ءولتىرۋىن سۋيتسيد دەپ اتايدى. بۇل قازىردە ادامزات قوعامىندا كەڭ تاراعان سوراقى قۇبىلىس.
سۋيتسيد، ءوز-وزىنە قول جۇمساۋ يسلام دىنىندە اۋىر كۇناعا جاتادى. ويتكەنى ءوزىن-ءوزى ءولتىرۋ شاريعاتتا جاراتقاننىڭ جازمىشىنا قارسى شىققانمەن تەڭ.
اللا تاعالا بىلاي دەيدى: «...جانە دە ءوز-وزدەرىڭدى ولتىرمەڭدەر. راسىندا، اللا سەندەرگە مەيىربان عوي. ال كىمدە-كىم دۇشپاندىقپەن، زۇلىمدىقپەن سولاي ىستەيتىن بولسا، ءبىز ونى توزاقتا ورتەيمىز. ولاي ەتۋ اللا ءۇشىن وڭاي» (نيسا، 29, 30).
تىرشىلىكتە كورگەن تاۋقىمەتى ءۇشىن ومىردەن باز كەشىپ، ءوز-وزىنە قول سالۋ قۇداي تاعالانىڭ قاھارىنا ۇشىراتادى. اقىرەتتە ۇلكەن ازاپقا دۋشار ەتەدى. دۇنيەدەن قالاي كەتسە، اقىرەتتە سول كەيپىندە جازالاناتىن بولادى.
ءابۋ ھۋرايرادان (ر.ا.) جەتكەن ريۋاياتتا پايعامبار (س.ا.س.) بىلاي دەيدى: «كىمدە-كىم تاۋدان قۇلاپ، ءوزىن-ءوزى ولتىرسە، ول ءجاھاننام وتىندا ماڭگى-باقيلىققا قۇلايدى. كىمدە-كىم ۋ ءىشىپ، ءوزىن-ءوزى ولتىرسە، ءجاھاننام وتىندا ماڭگى-باقي سول ۋىن قولىنا ۇستاپ ءىشىپ تۇرادى. كىمدە-كىم ءوزىن-ءوزى تەمىرمەن ولتىرسە، ءجاھاننام وتىندا سول تەمىردءى قولىنا ۇستاپ ءوزىن-ءوزى ماڭگى-باقي ۇرعىشتاپ تۇرادى». (بۇحاري مەن ءمۇسلىم ريۋايات ەتكەن).
عىلىمي تىلدە ادامنىڭ ءوز-وزىنە قول جۇمساپ ءولتىرۋىن سۋيتسيد دەپ اتايدى. بۇل قازىردە ادامزات قوعامىندا كەڭ تاراعان سوراقى قۇبىلىس.
سۋيتسيد، ءوز-وزىنە قول جۇمساۋ يسلام دىنىندە اۋىر كۇناعا جاتادى. ويتكەنى ءوزىن-ءوزى ءولتىرۋ شاريعاتتا جاراتقاننىڭ جازمىشىنا قارسى شىققانمەن تەڭ.
اللا تاعالا بىلاي دەيدى: «...جانە دە ءوز-وزدەرىڭدى ولتىرمەڭدەر. راسىندا، اللا سەندەرگە مەيىربان عوي. ال كىمدە-كىم دۇشپاندىقپەن، زۇلىمدىقپەن سولاي ىستەيتىن بولسا، ءبىز ونى توزاقتا ورتەيمىز. ولاي ەتۋ اللا ءۇشىن وڭاي» (نيسا، 29, 30).
تىرشىلىكتە كورگەن تاۋقىمەتى ءۇشىن ومىردەن باز كەشىپ، ءوز-وزىنە قول سالۋ قۇداي تاعالانىڭ قاھارىنا ۇشىراتادى. اقىرەتتە ۇلكەن ازاپقا دۋشار ەتەدى. دۇنيەدەن قالاي كەتسە، اقىرەتتە سول كەيپىندە جازالاناتىن بولادى.
ءابۋ ھۋرايرادان (ر.ا.) جەتكەن ريۋاياتتا پايعامبار (س.ا.س.) بىلاي دەيدى: «كىمدە-كىم تاۋدان قۇلاپ، ءوزىن-ءوزى ولتىرسە، ول ءجاھاننام وتىندا ماڭگى-باقيلىققا قۇلايدى. كىمدە-كىم ۋ ءىشىپ، ءوزىن-ءوزى ولتىرسە، ءجاھاننام وتىندا ماڭگى-باقي سول ۋىن قولىنا ۇستاپ ءىشىپ تۇرادى. كىمدە-كىم ءوزىن-ءوزى تەمىرمەن ولتىرسە، ءجاھاننام وتىندا سول تەمىردءى قولىنا ۇستاپ ءوزىن-ءوزى ماڭگى-باقي ۇرعىشتاپ تۇرادى». (بۇحاري مەن ءمۇسلىم ريۋايات ەتكەن).
ادامنىڭ ءومىرى قانداي بولماسىن، باسىنا قانداي قيىندىق تۇسپەسىن، وزىنە قول جۇمساماق تۇگىلى، ءولىم تىلەۋىنە دە بولمايدى. ويتكەنى ادامنىڭ جانى، ءتانى، ءومىرى – جاراتۋشى تاراپىنان بەرىلگەن امانات.
ءابۋ ھۋرايرادان (ر.ا.) جەتكەن ريۋاياتتا اللانىڭ ەلشىسى (س.ا.س.) بىلاي دەيدى: «سەندەردىڭ بىرەۋلەرىڭ وزىنە ءولىم تىلەمەسىن. بالكىم، ەگەر ول جاقسى پەندە بولسا، ۇزاق ءومىر ءسۇرىپ، جاقسىلىعى كوبەيە تۇسەر، ءسويتىپ، ء(ومىر) ول ءۇشىن جاقسى بولار. بالكىم، ەگەر جامان ادام بولسا، جاماندىعىنان قايتارىلار». ء(ناساي ريۋايات ەتكەن).
قوعامىمىزدا ورىن الىپ جاتقان وسىناۋ سوراقى قىلمىستىڭ ەڭ باستى سەبەبى يماندى تاربيەنىڭ جەتىمسىزدىگى ەكەندىگىنە كۋا بولىپ ءجۇرمىز. يمان بولماعان جەردە كۇدىك پەن كۇپىردىڭ قاتار ءجۇرۋى زاڭدىلىق. يمانى ءالسىزدى الباستى شايتان ازعىرىپ، تۋرا جولدان تايدىرۋعا تىرىسادى. اقىرى دەگەنىنە كوندىرىپ، ءوز توبىنىڭ قاتارىنا كىرگىزەدى. ويتكەنى ءىبىلىستىڭ باستى ماقساتى ادامزاتتى اداستىرىپ، تورىنا ءتۇسىرۋ بولاتىن.
اللا تاعالا بىلاي دەيدى: «ء(ىبىلىس ايتتى): سوسىن مەن (ادامزاتتى اداستىرۋ ءۇشىن) الدارىنان، ارتتارىنان، وڭ جاقتارىنان، سول جاقتارىنان كەلەتىن بولامىن دا، سەن ولاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ شۇكىرلى بولماعانىن كورەتىن بولاسىڭ» (اعراف، 17).
اللانىڭ ەلشىسى (س.ا.س.) ءوز كەزەگىندە ءاربىر ءمۇمىن پەندەنىڭ يماني جاعىنان كۇشتى بولۋىن تالاپ ەتەدى. تىرشىلىكتەگى تاۋقىمەتتەر مەن قاتەلىكتەر ءۇشىن تورىعۋ مەن تۇڭىلۋگە سالىنىپ، ومىردەن باز كەشىپ، ءۇمىتسىز شايتانعا ۇقساۋعا بولمايتىندىعىن ەسكەرتەدى.
ءابۋ ھۋرايرادان (ر.ا.) جەتكەن ريۋاياتتا اللانىڭ ەلشىسى (س.ا.س.) بىلاي دەگەن: «كۇشتى ءمۇمىن اللا ءۇشىن ءالسىز مۇمىننەن گورى قايىرلى ءارى سۇيىكتى. الايدا ارقايسىسىندا دا قايىرلىلىق بار. سوندىقتان دا وزىڭە پايدا اكەلەتىن نارسەگە تىرىسىپ، اللادان كومەك سۇرا، السىزدىك تانىتپا. ەگەر ءبىر نارسە بولىپ قالسا «ەگەر بىلاي ىستەگەنىمدە ولاي بولماس ەدى» دەمە، «اللا سولاي مولشەرلەدى، قالاعانىن قىلدى» دەپ ايت. راسىندا «ەگەر» ءسوزى شايتانعا جول اشادى». ء(مۇسلىم ريۋايات ەتكەن).
ومىردە قانداي قيىندىق كورسە دە، تاڭىردەن كۇدەر ۇزبەي، تاۋەكەلشىل بولا ءبىلۋ، جاقسىلىقتان ءۇمىت ەتۋ ناعىز مۇسىلماندىق قاسيەت. اقىن مايلىقوجا ايتقانداي:
ادامنىڭ كۇنى بار ما سىنالماعان،
باق تايسا مال مەنەن باس قۇرالماعان.
كۇنىنە توقسان ءتۇرلى كورسەڭ پالە
سوندا دا كۇدەر ۇزبە ءبىر اللادان!
قمدب شاريعات جانە ءپاتۋا ءبولىمى
Abai.kz
