باۋىرجان بايبەك: «دوكترينا – حالىقتىڭ ءۇنى»
الداعى ايدا «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ كەزەكتى قۇرىلتايى وتەدى. ءدۇبىرلى جيىن قارساڭىندا پارتيا توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باۋىرجان بايبەك تىلشىمىزگە بۇل جولعى قۇرىلتايدىڭ ەرەكشەلىگى مەن ۇيىم الدىندا تۇرعان اسقارالى مىندەتتەر جونىندە اڭگىمەلەدى.
جاس قازاق: جىل باسىندا «نۇر وتان» پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى اتاندىڭىز. وسى ارالىقتا پارتيانىڭ قىزمەتىندە، ۇيىمنىڭ باعىت-باعدارىندا تۇبەگەيلى وزگەرىستەر جۇزەگە اسىرىلدى دەپ ايتۋعا نەگىز بار ما؟
ب.بايبەك: بۇگىندە ەلىمىز ءوزىنىڭ دامۋ جولىندا وركەندەۋ كەزەڭىنە، جاڭعىرۋ بەلەسىنە اياق باستى. ەلباسى، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ توراعاسى ن.ءا.نازارباەۆ «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسىن قابىلدادى.
مەملەكەتتىك جانە ءوزىن-ءوزى باسقارۋ جۇيەسىن دامىتۋ، قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ جولىندا اۋقىمدى شارۋا قولعا الىنىپ جاتىر. تۇڭعىش رەت جەرگىلىكتى اكىمدەر سايلاندى. ەندى بيلىك حالىقتىڭ الدىندا ەسەپتى. مۇنى ساياسي رەفورماداعى ءىرى جەتىستىك دەپ باعالاعان ءجون. ارينە، مۇنىڭ بارلىعى كەزەڭ-كەزەڭ بويىنشا بىرەگەي جۇيەنىڭ ىزىمەن اتقارىلىپ جاتقان سىندارلى ساياسات.
الداعى ايدا «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ كەزەكتى قۇرىلتايى وتەدى. ءدۇبىرلى جيىن قارساڭىندا پارتيا توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باۋىرجان بايبەك تىلشىمىزگە بۇل جولعى قۇرىلتايدىڭ ەرەكشەلىگى مەن ۇيىم الدىندا تۇرعان اسقارالى مىندەتتەر جونىندە اڭگىمەلەدى.
جاس قازاق: جىل باسىندا «نۇر وتان» پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى اتاندىڭىز. وسى ارالىقتا پارتيانىڭ قىزمەتىندە، ۇيىمنىڭ باعىت-باعدارىندا تۇبەگەيلى وزگەرىستەر جۇزەگە اسىرىلدى دەپ ايتۋعا نەگىز بار ما؟
ب.بايبەك: بۇگىندە ەلىمىز ءوزىنىڭ دامۋ جولىندا وركەندەۋ كەزەڭىنە، جاڭعىرۋ بەلەسىنە اياق باستى. ەلباسى، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ توراعاسى ن.ءا.نازارباەۆ «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسىن قابىلدادى.
مەملەكەتتىك جانە ءوزىن-ءوزى باسقارۋ جۇيەسىن دامىتۋ، قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ جولىندا اۋقىمدى شارۋا قولعا الىنىپ جاتىر. تۇڭعىش رەت جەرگىلىكتى اكىمدەر سايلاندى. ەندى بيلىك حالىقتىڭ الدىندا ەسەپتى. مۇنى ساياسي رەفورماداعى ءىرى جەتىستىك دەپ باعالاعان ءجون. ارينە، مۇنىڭ بارلىعى كەزەڭ-كەزەڭ بويىنشا بىرەگەي جۇيەنىڭ ىزىمەن اتقارىلىپ جاتقان سىندارلى ساياسات.
وسى رەتتە، «نۇر وتان» پارتياسى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ورىندى جۇرگىزىلۋى ءۇشىن قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋدە. ويتكەنى، ءبىز، ەڭ الدىمەن حالىقتىڭ مۇددەسىن كوزدەيمىز. سوڭعى پارلامەنت سايلاۋىندا داۋىس بەرۋشىلەردىڭ 80 پايىزدان استامىنىڭ قولداۋىنا يە بولعان «نۇر وتان» بيلىك پارتياسى ەمەس، بيلەۋشى پارتيا، حالىقتىڭ پارتياسى. ياعني ءبىز حالىقتىڭ اتىنان پارلامەنتتە فراكتسيانى قۇرىپ، بيلىك ورىندارىندا قاتىستى باقىلاۋدى كۇشەيتەمىز. بيلىك پارتياسى مەن بيلەۋشى پارتيانىڭ ايىرماشىلىعى وسىندا. تۇيىندەپ ايتقاندا، ءبىز بيلىكتىڭ ماسەلەسىن شەشپەيمىز، حالىقتىڭ جوعىن جوقتايمىز. وسى تۇرعىدان العاندا، پارتيادا بىرقاتار اۋقىمدى وزگەرىستەر جۇزەگە اسىرىلدى دەۋگە تولىق نەگىز بار. «نۇر وتان» ءوز قىزمەتىن جاريالىلىق پەن تيىمدىلىك، ەسەپ پەن باقىلاۋ، تالاپ پەن جاۋاپكەرشىلىك سىندى قاعيدالارعا ارقا سۇيەپ، قايتا قۇرۋدا.
ءبىز جۇمىسىمىزدى، ەڭ الدىمەن، ايماقتاردان باستادىق. ءوزىم ەلدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنە، الىستاعى اۋىل-ايماققا بارىپ، جۇرتتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىمەن تانىسىپ قايتتىم. كوپشىلىكپەن كەزدەستىم.
شىنىن ايتۋ كەرەك، كەي جەرلەردە «ءبىزدىڭ پارتيانىڭ قۇندىلىقتارى قانداي؟ پارتيا حالىققا نە ءۇشىن كەرەك؟» – دەگەن ساۋالعا كەيبىر پارتيا مۇشەلەرى جاۋاپ بەرە الماي جاتتى. دەمەك، قالىڭ بۇقارا اراسىنداعى جۇمىستى پارمەندى ەتۋ كوكەيكەستى مىندەتىمىز. قازىر ايماقتارداعى جۇمىستى كۇشەيتىپ، ماتەريالدى-تەحنيكالىق بازاسىن جەتىلدىرۋدەمىز. ورتالىق اپپارات شىعىندارىن قىسقارتۋ ەسەبىنەن فيليال قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن 15%-عا كوبەيتتىك.
كادر ساپاسىنا ايرىقشا نازار اۋدارىپ، ناعىز كاسىبي ماماندى ىرىكتەۋگە كۇش سالىپ جاتىرمىز. ونىڭ بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرەمىز. ياعني پارتيا ءبىلىمدى دە بەيىمدى، مىقتى دا مىعىم مامانعا «الەۋمەتتىك ساتى» بولۋعا ءتيىس. پارتيا جانىندا ساياسي مەنەدجمەنت مەكتەبى بار. بۇگىنگى تاڭدا پارتيانىڭ 200 مىڭنان استام مۇشەسىن قامتيتىن باستاۋىش پارتيا ۇيىمدارىنىڭ 400-دەن اسا وكىلى بىلىكتىلىك ءدارىسىن الدى.
اتقارىلعان اۋقىمدى ءارى ماڭىزدى جۇمىسىمىزدىڭ بىرەگەيى رەتىندە ەلباسى، پارتيامىزدىڭ ليدەرى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن پارتيانىڭ جاڭا ساياسي دوكتريناسىنىڭ دايىندالعانىن ايتقان ابزال.
جاس قازاق: ءيا، سىزدەردىڭ پارتيا دوكتريناسىن دايىنداعاندارىڭىز جونىندە اقپارات قۇرالدارىنان ەستىپ جاتىرمىز. ەلىمىزدەگى ءتۇرلى ساياسي ۇيىمداردىڭ باعدارلاما، تۇعىرناما، تۇجىرىمداما سياقتى قۇجاتتاردى جاريالاعانىن بىلەمىز. كوپتىگى سونشا، جۇرت ولاردىڭ كەيبىرىن، ءتىپتى ۇمىتىپ تا كەتتى. دوكترينا ومىرشەڭ، جاسامپاز، قالىڭ بۇقاراعا جاقىن ءارى تۇسىنىكتى بولۋى ءۇشىن بارلىق قاجەتتى شارتتار مەن تالاپتار ەسكەرىلدى مە؟
ب.بايبەك: انا سۇتىمەن، اتا سوزىمەن بىزگە جەتكەن اتا-بابامىزدىڭ ەل بىرلىگى، حالىقتىڭ ىنتىماعى، بەرەكەلى وتباسى، ءتول مادەنيەت جانە تامىرى تەرەڭ رۋحانيات سەكىلدى ماسەلەلەر تالاي ايتىلىپ جۇرگەنىمەن، ناقتى ءبىزدىڭ قۇندىلىقتارىمىز رەتىندە ەش جەردە تولىق، انىق تۇردە كورىنىس تاپپادى. دوكترينا – ەڭ الدىمەن، تاۋەلسىزدىك جىلدارى قالىپتاسقان جانە ۋاقىت سىنىنان وتكەن وسىنداي باستى قۇندىلىقتاردىڭ جيىنتىعى. ءبىز تەك سول ءدىلىمىز، ءتىلىمىز، مادەنيەتىمىز، تەكتىلىگىمىزدى جاڭعىرتىپ، ولاردى قىزمەتىمىزدىڭ وزەگى رەتىندە ايقىنداپ، قۇجات رەتىندە ءبىر ارناعا توعىستىردىق.
جالپى، پارتيانىڭ باستى ءۇش قۇجاتى بولادى: تۇعىرناما، باعدارلاما جانە دوكترينا. تۇعىرناما – پارتيانىڭ ءبىر سايلاۋ مەرزىمىنە ارنالعان قىسقا باسىمدىقتارى ايقىندالعان نەگىزگى قۇجات. باعدارلامادا پارتيانىڭ جاڭا باسىمدىقتارى جازىلىپ، پارتيانىڭ ون جىل مەرزىمدىك قىزمەتىنە باعىتتالادى. ال دوكترينادا پارتيانىڭ ماقسات-مۇراتى مەن قۇندىلىقتارى الداعى بىرنەشە ونجىلدىقتارعا ارنالىپ جازىلادى.
ياعني ءبىز جاساندى دۇنيەلەردى قيىستىرىپ، جاڭا نارسە ويلاپ تاپقان جوقپىز. حالقىمىزدىڭ بولمىسى، زيالى قاۋىمنىڭ وي-تولعاۋى مەن شىعارمالارى، ەلباسىنىڭ ۇستانعان ساياساتىنداعى قۇندىلىقتاردى ءاربىر پارتيا مۇشەسى باسشىلىققا الاتىن باستى قۇجاتى رەتىندە جاساقتادىق. ول سونىسىمەن-اق ۇعىنىقتى. ويتكەنى، دوكترينا – حالىق ءۇنى. دەمەك، ءاربىر وتباسىنىڭ بەرەكەلى داستارقانى ۇستىندە ءبىز كەلتىرىپ وتىرعان قۇندىلىقتار تالقىلانسا، ماقساتىمىزدىڭ ورىندالعانى دەپ بىلەمىن.
مىنە، وسىلايشا، پارتيا مۇشەلەرى، مينيسترلەر، دەپۋتاتتار حالىقپەن پىكىرلەسىپ، كوپ بولىپ تالقىلاۋدى قولعا الدى. پارتيا مۇشەلەرىنىڭ 900 مىڭنان اساتىنىن، 9 مىڭنان استام باستاۋىش پارتيا ۇيىمدارىنىڭ» قىزمەت اتقاراتىنىن جانە 200-دەن اسا فيليال جۇمىس ىستەيتىنىن ەسكەرسەك، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن بىلاي قويعاندا، ءبىزدىڭ ءبىر-بىرىمىزگە اۋىزەكى ايتىپ، جەكە جۇزدەسۋ ارقىلى دا قالىڭ بۇقاراعا وي-پىكىرىمىزدى جەتكىزۋگە مۇمكىندىگىمىز بار.
ايتا كەتۋ كەرەك، جاقىندا دوكترينانى قازاق زيالى قاۋىمىنىڭ اراسىندا وتىرىپ، تاعى ءبىر تالقىلادىق. فاريزا وڭعارسىنوۆا، اكىم تارازي، مىرزاتاي جولداسبەك، عاريفوللا ەسىم قۇجاتقا قاتىستى تىلەك-لەبىزدەرىمەن قاتار، ونى جەتىلدىرۋ بويىنشا ۇسىنىستارىن جەتكىزدى. ناتيجەسىندە، ساۋىتبەك ءابدىراحمانوۆ باستاعان، نامازالى وماشەۆ، الدان سمايىل، اكىم ىسقاق جانە ت.ب. دوكترينانى مەملەكەتتىك تىلدەگى ءماتىنىن حالىق كوكەيىنەن شىعاتىنداي، ۇعىنىقتى، جاتىق بولۋى ءۇشىن ارنايى جۇمىس توبى قۇرىلىپ، جۇمىس جاسايتىن بولدى.
دوكترينا پارتيا قاتارىنداعىلاردىڭ، دەپۋتاتتاردىڭ، ۇكىمەت مۇشەلەرى مەن اكىمدەردىڭ كۇندەلىكتى جۇمىسىندا باسشىلىققا الاتىن باعدارلاماسىنا اينالۋعا ءتيىس.
جاس قازاق: ءوزىڭىز ايتقانداي، پارتيانىڭ مۇراتتارى مەن قۇندىلىقتارى كەلتىرىلگەن «نۇر وتان. نۇرلى بولاشاق جولىندا!» اتتى دوكتريناسىنداعى قۇندىلىقتار تۋرالى ناقتىراق ايتساڭىز؟
ب.بايبەك: دوكترينادا اتالعان قۇندىلىقتاردى ءۇش-اق اۋىز سوزبەن ايتۋعا بولادى. بىرىنشىدەن، ءبىزدىڭ كوزدەگەنىمىز، قازاقستاننىڭ وركەندەۋى. ەلىمىز دامىعان ەلدەر قاتارىنان تابىلىپ، مەملەكەتىمىزدىڭ ءاربىر تۇرعىنىن ساپالى ءومىر سۇرۋىنە جاعداي جاساۋ. ەكىنشىدەن، مەملەكەتىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى. «تاۋەلسىزدىك – اتا-بابامىزدىڭ سان عاسىرلىق ازاتتىق كۇرەسىنىڭ زاندى وتەۋى. تاۋەلسىزدىك تۋىن قانشالىقتى قاجىر-قايرات كەرەك بولسا، ونى قۇلاتپاي ساقتاپ قالۋعا سونشالىقتى قاجىر-قايرات كەرەك». سوندىقتان تاۋەلسىزدىگىمىزدى ساقتاپ قالۋ كەيىنگى ۇرپاق الدىنداعى باستى مىندەت. ۇشىنشىدەن، ۇلتتىق مۇددە، ەلباسى ۇستانىمى – بەيبىت مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ءتيىمدى جۇزەگە اسىرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ. «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، پارتيا ليدەرى ن.ءا.نازارباەۆتى دوكترينادا ساياسي يدەالىمىز دەپ ناقتى كورسەتتىك. ويتكەنى، مەملەكەت باسشىسىنىڭ سەمەي پوليگونىن جابۋ، يادرولىق قارۋدى جويۋ، كورشى ەلدەرمەن تاتۋ، الپاۋىت الىس ەلدەرمەن سىيلاستىق ساياساتىنىڭ، حالقىمىزدىڭ بىرلىگى مەن ىنتىماقتاستىعىن نىعايتۋى ارقاسىندا، بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىز تىنىش، جۇرتىمىز امان.
سول سەبەپتەن، ەلباسىنىڭ «ءبىزدىڭ اسىل مۇراتىمىز – تاۋەلسىزدىك، بىرلىك، كەلىسىم جانە وركەندەۋ» دەگەن ساليقالى ءسوزى دوكترينادا كورىنىس تاپقان.
جاس قازاق: الداعى ايدا پارتيانىڭ كەزەكتى قۇرىلتايى وتەدى. وسىناۋ القالى جيىن پارتياعا، ونىڭ باسشىلىعىنا، سونداي-اق ۇيىمنىڭ ءاربىر مۇشەسىنە قانداي مىندەتتەر جۇكتەگەلى وتىر؟
ب.بايبەك: ءسىزدىڭ قۇرىلتاي دەپ وتىرعاندىعىڭىز وتە ورىندى. وڭىرلەردەگى پارتيا مۇشەلەرى جينالىپ، تۇڭعىش رەت ەكى كۇنگە جالعاساتىن، پارتيانىڭ، العا قويعان ماقسات-مىندەتتەرىن، بولاشاق باعىتىن باعامدايتىن قۇرىلتاي وتكىزىلەدى.
باسقوسۋدا ستراتەگيالىق ماڭىزى بار پارتيانىڭ ميسسياسى مەن ەلباسىنىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ جەتىستىكتەرىن قامتاماسىز ەتەتىن قۇندىلىقتار قاراستىرىلعان دوكتريناسىنىڭ جوباسى، ىشكى پارتيالىق يدەولوگيا، جاستار، وڭىرلەردەگى جۇمىس، جاڭا تەحنولوگيالار سياقتى ماسەلەلەردى قامتيدى.
جالپى، پارتيانىڭ «2017 ماقساتتارى. ۇلتتىق ءىس-قيمىل جوسپارى» اتتى سايلاۋالدى تۇعىرناماسىندا اتالعان مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جولدارىن قاراستىرامىز. سايلاۋالدى تۇعىرناما اياسىنداعى ناقتى مىندەتتەمە مەن بەرىلگەن ۋادەنىڭ ورىندالۋىن ۇكىمەت پەن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار جۇزەگە اسىرىپ، پارلامەنت جانە ءماسليحات دەپۋتاتتارى ارقىلى بەكىتىلگەن ينديكاتور مەن ءىس-شارالار بويىنشا پارتيا باقىلاۋدى جۇيەلى تۇردە كۇشەيتەتىن بولادى.
جاس قازاق: پارتيا بيلىك پەن حالىق اراسىنداعا كوپىر نەمەسە دانەكەر بولىپ تابىلادى. اشىعىن ايتۋ كەرەك، كەيبىر اكىمدەردىڭ، قايسىبىر باسشىلاردىڭ وزدەرىن سول اۋماقتىڭ جالعىز قوجايىنى رەتىندە ۇستايتىنى، زاڭدى بەلدەن باساتىنى جاسىرىن ەمەس. مۇنى دالەلدەيتىن دەرەكتەر دە جەتكىلىكتى. وسى تۇرعىدان العاندا، پارتيانىڭ باقىلاۋ كوميسسياسىنىڭ وكىلەتتىلىگى جەتكىلىكتى دەڭگەيدە دەپ ەسەپتەيسىز بە؟
ب.بايبەك: وتە ورىندى سۇراق. ءبىز ەلمەن ەتەنە جاقىن ارالاسىپ، قوعامدىق قابىلداۋ بولمەلەرى، «پارتيا باستاۋىش ۇيىمدارى» ارقىلى جۇرتشىلىقتىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنەن ءاردايىم حاباردارمىز. ءارى حالىقتىڭ بۇل تۇرعىدا سەنىمى ارتىپ كەلەدى دەپ تولىق ايتۋعا بولادى. ايتالىق، ەلىمىز بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن 300-دەن اسا قوعامدىق قابىلداۋعا كەلگەن ارىز-شاعىمداردىڭ سانى ەكى ەسەگە جۋىق ۇلعايعان.
ءماجىلىس پەن بارلىق ماسليحاتتارداعى ءبىزدىڭ فراكتسيا دەپۋتاتتارىنىڭ، پارتيالىق باقىلاۋ بەكەتى، سىبايلاس جەمقورلىق جونىندەگى كەڭەس قىزمەتىنىڭ ماڭىزدىلىعى وسەدى. بۇل دەگەنىڭىز – مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ حالىقپەن ەتەنە جاقىن سويلەسىپ، جىلى قابىلداپ، «اكەسىنەن قالعان ورىن» رەتىندە قاراماي، بۇقاراعا قىزمەت ەتۋ دەپ قابىلداۋى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان دۇنيەلەر.
پارتيا – ۇلكەن ءارى كۇردەلى مەحانيزم. ونىڭ فراكتسيالاردا دەپۋتاتتارى، وكىلەتتى ورگانداردا، ساياسي كەڭەس، بيۋرو مۇشەلەرى بار. ءاربىر مۇشەسىنىڭ ءوز وي-پىكىرى، كوزقاراسى بار. ولاردىڭ ءبارى ءبىر-ءبىرىن باقىلاپ، جاريالىلىق، ەسەپ بەرۋ قاعيداسى نەگىزىندە جۇمىس ىستەۋ كەرەك. سول سەبەپتى، ءبىز تازالىقتى، اشىقتىق پەن ەسەپ بەرۋدى، جاۋاپكەرشىلىك پەن تالاپ قويۋدى الدىمەن وزىمىزدەن باستايمىز. ناقتى مالىمەت كەلتىرسەك، بيىلدىڭ وزىندە سىبايلاس جەمقورلىق ساناتىنداعى ءىس-ارەكەتى ءۇشىن پارتيا قاتارىنان شىعارىلعاندار سانى 4 ەسەگە ءوسىپ، 200-دەن استام مۇشەنى قۇرادى. ولاردىڭ قاتارىندا اقمولا، جامبىل، قوستاناي، ماڭعىستاۋ، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستارىنداعى بۇرىنعى وبلىس، قالا اكىمدەرى مەن اكىم ورىنباسارلارى دا بار. ءدال وسىلاي مۇشەلىك تولەماقىنى تولەمەگەنى ءۇشىن دە پارتيا مۇشەلەرىنىڭ 1 پايىزعا جۋىعى، ياعني 12 مىڭداي ادام جىل سايىن پارتيادان شىعارىلادى.
بۇعان قوسا، قازىرگى زامان تالابىنا ساي، قالاعان جانعا قولجەتىمدى «ەلەكتروندى پارتيا» جۇيەسىن ەنگىزۋ ءىسىن اياقتاپ كەلەمىز. ول ءاربىر ايماقتارداعى ارىز-شاعىمنىڭ بارىنشا وڭتايلى قارالىپ، ءتيىمدى شەشىلۋى ءۇشىن جاسالىپ وتىر. ءاربىر وڭىردەن كەلىپ تۇسكەن كەز كەلگەن ارىز، مەيلى ول پارتيانىڭ بەلسەندى مۇشەسىنىڭ ۇستىنەن تۇسكەن نەمەسە بەلگىلى ءبىر قيىن الەۋمەتتىك جاعدايعا قاتىستى بولسىن، وسى ورتالىقتان كورىنىپ، وڭىرلەردەگى احۋال، قاۋىپ-قاتەردى انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جۇيە، سونداي-اق جەرگىلىكتى جەردە شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەنى رەسپۋبليكا كولەمىندە تۇبەگەيلى قاراستىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.
جاس قازاق: جەمقورلىق قوعامنىڭ وزەگىنە تۇسكەن جەگىقۇرتقا اينالدى. اسىرەسە، قازىنا قارجىسىن تالان-تاراجعا سالۋ، پاراقورلىق تىيىلماي تۇر. راس، پارتيا جانىنداعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس قوعامدىق كەڭەسى تالاي بىلىقتىڭ بەتىن اشتى. جەمقورلىقتى جويۋ ءۇشىن الداعى ۋاقىتتا قانداي ءىس-ارەكەتكە جۇگىنبەكشىسىزدەر. وزگە ەلدەردەگى پارتيالاردىڭ بۇل ىستەگى تاجىريبەسى ەسكەرىلە مە؟
ب.بايبەك: ارينە، ەسكەرىلدى. سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسۋ تەك مەملەكەتتىڭ، پارتيانىڭ عانا ەنشىسىندە ەمەس، ول بارشا حالىقتىڭ مىندەتى. جەمقورلىق ادەتتە ەكى ادامنىڭ قارىم-قاتىناسىنا كەپ تىرەلەدى. ياعني بىرەۋى پارا الادى، ەكىنشىسى اقشا بەرەدى. قاراپايىم مىسال. جۇرگىزۋشى كۋالىگىن العىسى كەلەتىندەر نەمەسە سەسسيا تاپسىراتىن ستۋدەنت ەمتيحانعا دايىندالعاننان گورى اقشانى جيناۋدى ءجون كورەدى. نە بولماسا، پوليتسيا قىزمەتكەرى جول ەرەجەسى بۇزىلعان سوڭ بارىپ، جۇرگىزۋشىنى توقتاتىپ جاتادى. ياعني الدىن المايدى. مۇنداي مىسالداردى كوپتەپ كەلتىرۋگە بولادى. سوندىقتان، نەگىزگى ماسەلە - حالىقتىڭ اراسىندا جەمقورلىققا قارسى مەنتاليتەتتى قالىپتاستىرۋ قاجەت. ەكىنشىدەن، ۇگىت پەن ناسيحاتتى كۇشەيتىپ، ءتۇسىندىرۋ قاجەت. جاستار ساپالى ءبىلىم الىپ، بىلىكتى مامان بولۋى ءۇشىن جاقسى وقۋى ءتيىس. اقشاعا ساتىپ العان بىلىممەن ۇزاققا بارا المايسىڭ. بالكىم، اعاڭ، كوكەڭ كومەكتەسەر. بىراق بىلىكسىز مامان ءبىر جەردە ۇزاق تۇراقتامايدى. سەبەبى زامان وزگەرىپ، تالاپ كۇشەيىپ كەلەدى.
«نۇر وتان» جانىنداعى جەمقورلىقپەن كۇرەس جونىندەگى رەسپۋبليكالىق قوعامدىق كەڭەس جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە سىبايلاس جەمقورلىق دەرەكتەرى اشىق، جاريالى تۇردە قارالىپ، حالىقتىڭ جان-جاقتى تالقىسىنا ءتۇستى. قازىرگى تاڭدا، پارتيانىڭ پارلامەنتتەگى فراكتسياسى دەپۋتاتتارى وسى كەلەلى دە كۇردەلى ماسەلەنى جۇيەلى تۇردە جاڭا دەڭگەيدە شەشۋى ءۇشىن «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى» زاڭ جوباسىن ازىرلەدى.
سونىمەن بىرگە پارتيا قاتارىنىڭ تازا بولۋى مەن پارتيا ىشىندەگى ءتارتىپتىڭ ساقتالۋى – پارتيا ورگاندارى قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە باسا نازار اۋدارىپ جاتىرمىز. ەگەر وسىعان سايكەس كەلمەسە، قانداي دا قىزمەتتە بولسىن، پارتيادان شىعارىلاتىن بولادى.
جاس قازاق: بۇل سۇراق رەداكتسياعا كەلىپ تۇسكەن حاتتاردىڭ نەگىزىندە دايىندالدى. اڭگىمە جاستاردى جاقىننان تولعاندىراتىن ماسەلەلەر جونىندە. «نۇر وتان» تۇرمىسى تومەن، الەۋمەتتىك جاعىنان ناشار قورعالعان، جۇمىسسىز نەمەسە بولماشى جالاقىعا جەگىلگەن جاستاردىڭ نەمەسە باسپانا تاۋقىمەتىن تارتقان جاس وتباسىلاردىڭ ءۇمىت ارتاتىن ۇيىمىنا، بولاشاققا سەنىممەن قاراۋىنا ىقپال ەتەتىن سۇيىكتى پارتياسىنا اينالۋى ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ «جاس وتان» جۇمىسسىز جاستاردىڭ اراسىنا بارا ما؟
ب.بايبەك: ارينە، بارادى. «جاس وتاننىڭ» 200 مىڭنان استام مۇشەسى بار. وسىدان بىرەر اپتا بۇرىن زەرەندىدە جاستاردىڭ باسىن قوستىق. ءۇش جۇزدەن استام ادام جينالدى. جالپى، ۇلكەندەردىڭ جاستارعا اقىل ايتىپ، ءجون سىلتەۋى يگى ءداستۇر، بىلايشا ايتقاندا، زاڭدىلىق. ال جاستاردىڭ قۇربى-قۇرداستارىنا ءمان-جايدى ۇقتىرۋى مۇلدەم سونى قۇبىلىس. قازىر ءبىز «جاسوتاندىقتارعا» مۇمكىندىك جاساپ وتىرمىز. وزدەرى جاس بولعان سوڭ، جاستاردىڭ تىلىمەن سويلەپ، جاستىڭ تىرلىگىن كۇيتتەۋى كەرەك. بۇل – جوبالىق پرينتسيپ. ءارى ءساتتى قادام. نەگىزگى يدەياسى – جول كورسەتىپ مۇرىندىق بولۋ. بىرەۋدىڭ ءبىلىمى بار، ەندى بىرەۋ بۇدان قۇرالاقان. ونىڭ ۇستىنە، نارىقتىق ەكونوميكانىڭ تالابى، ءوزىڭىز بىلەسىز، قاتال. سول سەبەپتى ءبىز جاسوتاندىقتاردى اشىق تۇردە ىرىكتەۋ جاساپ، ەڭ ۇزدىكتەردى پارتيا ارقىلى ۇلتتىق حولدينگتەر مەن مەملەكەتتىك قىزمەتتەردە تاجىريبە جيناۋعا جىبەرەمىز. ول ءوزىنىڭ جۇمىسى تۋرالى كوپشىلىكتى حاباردار ەتىپ وتىرادى. جاسىراتىنى جوق، اۋىل جاستارى مەملەكەت تاراپىنان ولارعا قانداي كومەك بار ەكەنىن بىلە بەرمەيدى. بازارداعى جىگىتتەر مەن قىزداردىڭ بوس ۋاقىتىن ءماندى وتكىزۋگە جەتكىلىكتى جاعداي جاسالماعان. ولاردىڭ فۋتبول، ۆولەيبول سياقتى سپورت تۇرلەرىمەن اينالىسۋىنا جاعداي تۋعىزساق دەيمىز. پاۆلوداردا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى اشىلدى. تەك قانا جاستار ماسەلەسىن قارايدى. ماسەلەن، نەسيەگە قالاي قول جەتكىزۋگە بولاتىنىن تۇسىندىرەدى. ءبىز اكىمدەرگە جاستارعا قىزمەت كورسەتەتىن ورتالىقتار اشۋدى تاپسىردىق. ونىمىز نەگىزسىز ەمەس. ايتالىق، قابىلداۋ بولمەلەرىنىڭ قىزمەتىنە تالداۋ جاساعاندا، ارىزدانىپ كەلگەن ازاماتتاردىڭ 40 پايىزىنا تەك زاڭگەردىڭ كومەگى كەرەك ەكەنىنە كوز جەتكىزدىك.
پارتيا ءۇشىن جاستاردىڭ جاعدايى باستى نازاردا كوتەرىلىپ وتىرعان كەلەلى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. بۇل باعىتتاعى ءجۇمىسىمىزدى دا باسقا ارناعا بۇردىق. «جاس وتان» جاستار قاناتىنىڭ جۇمىسى ناقتى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالۋدا.
بيىلعى 2 شىلدەدە باستالعان «ءساتتى قادام» جوباسى العاشقى جەمىسىن بەرىپ ۇلگەردى. جوبا اياسىندا بىلىكتى جاستار رەسپۋبليكا كولەمىندەگى ءىرى حولدينگتەر، مەملەكەتتىك ورگانداردا ءىس-تاجىريبەدەن ءوتۋ مۇمكىندىگىن الدى. مىسالى، جوباعا قاتىسقان جۇلدىز قۇداباەۆا ءوزىن مامان رەتىندە جاقسى قىرىنان كورسەتىپ، نەبارى ءبىر اپتا ءىس-تاجىريبەدەن كەيىن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ رەسمي تۇردە مامانى اتاندى.
جىل باسىنان بەرى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان تاعى ءبىر جوبا – «جاستار-اۋىلعا!». مۇندا اۋىل جاستارىنا قۇقىقتىق كومەك كورسەتىلىپ، ءتيىمدى مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ مۇمكىندىكتەرى ءتۇسىندىرىلدى. بۇگىنگى تاندا مەملەكەتىمىزدىڭ 16 قالاسىندا ساۋدا ورىندارىندا وسى «كەڭەس ورتالىقتارى» جۇمىس جاسايدى. ناقتى ايتساق، زاڭ اياسىن، مەملەكەتتىك باعدارلامالار شەڭبەرى تۇسىندىرىلگەننەن كەيىن، قىزىلورداداعى «كەڭەس ورتالىعىندا» ماقسات بيسەيىتوۆ، يساتاي اقبەرگەنوۆ، نۇرسۇلتان احمەتوۆ، قۋانىش داليەۆتەر ناتيجەسىندە جاڭادان سالىنىپ جاتقان قالا اكىمدىگى عيماراتىن سوعۋعا «ابۋ-سەر» كومپانياسىنا جۇمىسقا تۇردى.
جاس قازاق: ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىم العان ءوزىڭىز سەكىلدى جاستار قازىر اسا جوعارى قىزمەتكە كوپتەپ تارتىلۋدا. «بولاشاق» قاۋىمداستىعى كەڭەسىنىڭ توراعاسى رەتىندە ايتىڭىزشى، شەتەلدە ءبىلىم الىپ كەلگەن وسى جاستار بىزدەگى اكىمشىلىك-باسقارۋ جۇيەسىنە جاڭا لەپ، سونى وزگەرىس اكەلدى مە؟
ب.بايبەك: ءبىز جاھاندانۋ زامانىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. دامىعان مەملەكەتتەر، مىقتى كورشىلەرىمىز بار. ولارمەن تەرەزەمىزدى تەڭ ۇستاعىمىز كەلسە، اباي ايتپاقشى «اربىرەۋدىڭ ءتىلىن، ونەرىن بىلگەن كىسى سونىمەن بىردەي تەندىككە كىرەدى. زارارىنان قاشىق بولۋعا، پايداسىنا ورتاق بولۋعا ءتىلىن، وقۋىن، عىلىمىن بىلمەك كەرەك» دەپ، سىرتتىڭ ءبىلىم-عىلىمىن، ونەر-مادەنيەتىن بىلگەن دۇرىس.
نەگىزى، «بولاشاق» باعدارلاماسى دارىندى جاستارعا كەلەشەكتە وزدەرىنىڭ جيناقتاعان تاجىريبەلەرىن مەملەكەت يگىلىگىنە پايدالانۋ ءۇشىن شەتەلدە ساپالى ءبىلىم الۋعا كومەكتەسۋ يدەياسىنا نەگىزدەلگەن. ەلدىڭ، ەلباسىنىڭ قولداۋىمەن باسقا مەملەكەتتىڭ ۇزدىك تاجىريبەلەرىن زەردەلەي وتىرىپ، ەلىمىزدى دامىتۋعا باعىتتايتىن ءوز جولىن ايقىندادى.
مەنىڭشە، ءاربىر «بولاشاق» تۇلەگى ءوز سالاسىندا، ءوز جۇمىسى بارىسىندا شەتەلدىك وزىق تەحنولوگيالاردى بارىنشا ءتيىمدى پايدالانىپ جاتىر. ارىگە بارماي، ءوز تاجىريبەمدى كەلتىرسەم. پرەزيدەنت اكىمشىلىگىندە جۇمىس جاساپ جۇرگەنىمدە، اكىمدەر رەيتينگىسى، مەملەكەتتىك ورگان قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىن باعالاۋ جۇيەسى ەنگىزىلدى. مۇنىڭ بارلىعى ءوز ەلىمىزدىڭ مەنتاليتەتىن ەسكەرە وتىرىپ، سىرت ەلدىڭ ۇزدىك تاجىريبەلەرىن ەسكەرۋدىڭ جەمىسى دەپ بىلەمىن.
بۇگىنگى تاڭدا «بولاشاق» تۇلەكتەرىنىڭ جەكە-جەكە ەمەس، قاۋىم بولىپ تا ەل دامۋىنا قوسىپ جاتقان ۇلەستەرى بار. مىقتى جوبالاردىڭ ءبىرى رەتىندە سوڭعى جىلدارى قازاق ءتىلى اياسىن كەڭەيتۋ ءۇشىن 6 گولليۆۋد فيلمدەرىن حالىقارالىق ستاندارتقا سايكەس اۋدارىلعاندىعىن اتاپ وتۋگە بولادى.
جاس قازاق: وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن وزىڭىزگە «ءتىل جاناشىرى» نوميناتسياسىنىڭ بەرىلۋى سوندىقتان بولار؟ «بولاشاق» قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى رەتىندە باستاما كوتەرىپ، وسى جوبالاردى جۇزەگە اسىرعاندىعىڭىز ءۇشىن بە؟
ب.بايبەك: ءيا، ءدال سولاي. تۇڭعىش رەت ەلباسى ساياساتىنىڭ، مەملەكەتىمىزدى سىرت ەلدىڭ تانىپ، ءبىزدىڭ ەل بولىپ، ابىرويىمىزدىڭ اسقاقتاۋىنىڭ ارقاسىندا گولليۆۋد ءبىزدى تانىدى. دۇنيەجۇزى بويىنشا 7 مىڭنان اسا ءتىل بار. الايدا گولليۆۋدتىڭ ەڭ تانىمال فيلمدەرى اۋدارىلعان نەبارى 7 ءتىلدىڭ قاتارىنا قازىر قازاق ءتىلى قوسىلدى. سول ارقىلى، انا ءتىلىمىزدى شەتەلگە تانىتىپ، قازاق ءتىلىن بىلمەيتىندەردىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتىپ جاتىرمىز.
سونىمەن قاتار بۇگىندە «نۇر وتان» پارتياسى اتىنان «باتىرلار» اتتى قازاق حالقىنىڭ اتى اڭىزعا اينالعان قايسار باتىرلارى تۋرالى انيماتسيالىق مۋلتسەريال شىعارۋعا پارتيا تاراپىنان قولداۋ كورسەتىپ جاتىرمىز. بۇگىندە تەك ءتىلىمىز عانا ەمەس، ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىن دامىتىپ، ءتول مادەنيەتىمىزدى جاڭعىرتۋعا پارتيا تاراپىنان دەن قويىلدى.
مىسال رەتىندە قازىر ەلىمىزدىڭ اۋىل-ايماقتارىنىڭ بارلىعىنا تەگىس تانىمال بولعان «قازاقستان بارىسى» جوباسىن كەلتىرە كەتۋگە بولادى. سونىمەن قاتار وسى كەشە عانا حالىقارالىق دەڭگەيدە تۇڭعىش رەت ۇيىمداستىرىلعان كوكپاردان I اشىق ازيا چەمپيوناتىن اتار ەدىم. بۇركىتشىلەر اراسىندا دا تارتىستى ويىن وتكىزۋ جوسپارلانعان.
ايتىس دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن بارشا قازاق حالقى ءۇشىن باستى جاقسى جاڭالىعىمىز جاقىندا، پارتيا سەزى قارساڭىندا ءدۇبىرلى ايتىستىڭ وتەتىندىگى. وندا تەك ايتىس قانا ەمەس، تەرمەشىلەر، جازبا اقىندار قاتىسىپ ونەرلەرىن ورتاعا سالادى.
وسى جۇمىستاردىڭ بارلىعى دوكترينادا اتالعان وتباسىنىڭ بەرەكەلى بولۋى، ەل ىنتىماعى، ءداستۇردىڭ ساباقتاستىعى نەگىزىندە جاسالىپ وتىر. دەمەك، «نۇر وتان» حالىقتىڭ پارتياسى بولعاندىقتان ەل مۇددەسىن قولداپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قورعايدى.
جاس قازاق: اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
سۇحباتتاسقان، سرايىل سمايىل
«جاس قازاق» گازەتى
