نەمەسە 2036 جىلعا دەيىنگى ءبىر گەوساياسي تۇيتكىل تۋرالى

ءبىزدىڭ دە كۇندەلىكتى ءومىرىمىز بەن ەڭ ماڭىزدى ساياسي شەشىمدەرىمىزگە ىقپالى بارشىلىق كورشى ەل – رەسەيدىڭ ەڭ باستى جاڭالىعى سول: 1999 جىلدىڭ 31 جەلتوقسانىنان ەلدى باسقارىپ كەلە جاتقان ۆلاديمير پۋتين 2024 جىلى تاعى دا، بەسىنشى رەت پرەزيدەنت سايلاۋىنا تۇسەتىن بولدى.

بۇل جەردە ءبىز 2008-2012 جىلدارى پرەزيدەنت بولعان دميتري مەدۆەدەۆتىڭ پرەزيدەنت، ال ءپۋتيننىڭ پرەمەر-مينيستر بولعانىن بولە-جارا ەسكە سالماي-اق قويايىق، ونىڭ سەبەبى بەسەنەدەن بەلگىلى-اق: ول كەزدە «تاندەم» دەگەن ۇعىم رەسەي ساياساتىنا ورنىعىپ، ءىس جۇزىندە پۋتين باس بيلىكتىڭ تىزگىنىن ۋىسىنان شىعارعان جوق، ال دە-يۋرە مەملەكەت باسشىسى بولعان ديما ونىڭ كولەڭكەسىنەن شىعا الماي قالدى.

رەسەيدىڭ سايلاۋ زاڭناماسى مەن ونداعى وپپوزيتسيانىڭ قۇقىقتىق الاڭىنان الاستاتىلعانىن، ءارى انتي-پۋتيندىك كۇشتەردىڭ ءوزارا الاۋىز جانە بىرەگەي وپپوزيتسيالىق كانديدات ۇسىنا المايتىنىن ەسكەرسەك، كىمنىڭ پرەزيدەنت بولاتىنى و باستا تۇسىنىكتى بولار.

ءپۋتيننىڭ تاعى التى جىلعا تاققا وتىرۋىنىڭ ءبىز ءۇشىن قانداي سالدارى بار ەكەنىنە توقتالايىق:

بىرىنشىدەن، ۋكرايناعا قارسى اشقان سوعىسىنىڭ سالدارىنان «ۇجىمدىق باتىستىڭ» سانكتسيالارىنا ۇشىراعان رەسەي قازاقستاندى ءوزىنىڭ قۇلدىراپ بارا جاتقان ەكونوميكاسىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن پايدالانادى. سانكتسياعا ۇشىراپ، تىيىم سالىنعان تاۋارلاردى «پاراللەل يمپورت» ارقىلى ساتىپ الۋ ءۇشىن وزىمەن كورشىلەس ءارى ءالى دە بولسا، باتىسپەن قارىم-قاتىناسى ورنىقتى قازاقستاننىڭ يمپورت-ەكسپورت مۇمكىنشىلىكتەرىنە سۇيەنەدى.

ەكىنشىدەن، تۇتاس پوستسوۆەتتىك كەڭىستىكتى، سونىڭ ىشىندە، قازاقستاندى ءوزىنىڭ ساياسي ىقپالىنان شىعارماۋ ءۇشىن رەسەي، ەڭ الدىمەن، ەكونوميكالىق تەتىكتەردى قولعا الادى. سونىڭ ءبىرى – ءبىزدىڭ ەكونوميكاعا قارجى سالىپ، مۇمكىن بولسا، ىرگەلى سالالار مەن كاسىپورىنداردىڭ مەنشىگىنە ءارتۇرلى فورمادا ەنۋ.

بۇل باعىتتا قازاقستاندا اەس سالۋ ءىسى كونكۋرسىنداعى «روساتومنىڭ» بەلسەندىلىگى ءبىزدى قاتتى ويلاندىرۋى ءتيىس. وكىنىشكە وراي، تاۋەلسىزدىك العالى بەرگى 30 جىل ىشىندە ءبىز ەكونوميكامىزدىڭ رەسەيگە كىرىپتارلىعىنان ءبىرجولاتا قۇتىلا المادىق. مۇنايىمىز بەن گازىمىزدى تاسىمالداۋدا دا وسى ەلگە كۇنىمىز ءتۇسىپ وتىر. جاڭادان اشىلىپ جاتقان تاسىمالداۋ باعىتتارى اياققا تۇرامىن دەگەنشە الەمدەگى گەوساياسي احۋال باسقاشا سيپات الاتىن سياقتى. ول كەزدە ول باعىتتاردىڭ ماڭىزدىلىعى قانداي بولاتىنىن ءبىر قۇداي بىلەدى.

ۇشىنشىدەن، پۋتين ءوزىنىڭ ومىرلىك كرەدوسىنا اينالدىرعان اۆتوريتارلىق ۇستانىم تاياۋ بولاشاقتا شارىقتاعان شەگىنە جەتىپ، تولىققاندى توتاليتاريزمگە ۇلاسادى. «سىنىقتان باسقانىڭ ءبارى جۇعادى»، ءوزىنىڭ وسى ساياسي قاعيداتى مەن باسقارۋ ءستيلىن ول پوستسوۆەتتىك كەڭىستىكتەگى، سونىڭ ىشىندە، ورتالىق ازياداعى مەملەكەتتەر باسشىلارىنا ناسيحاتتاپ، ءوز ەلدەرىندە ەندىرۋگە تىرىسارى حاق: بۇل ايماق دەموكراتيالانعان سايىن اۆتوريتارلىق رەسەيدەن ساياسي تۇرعىدان الىستاي بەرەرى انىق.

تورتىنشىدەن، ۋكراينا ماسەلەسىندە پۋتينگە شەگىنەر جەر جوق، وسى ايتىپ جۇرگەنىنەن ەندى ول قايتا المايدى. بۇل - ۋكراينامەن سوعىس تاياۋ ارادا توقتامايدى دەگەن ءسوز. كەرىسىنشە، سايلاۋدىڭ قارساڭىندا رەسەي اسكەرى شابۋىلىن ۇدەتىپ، پۋتين ءوزىنىڭ ەلەكتوراتتىق رەيتينگىن ودان سايىن كوتەرۋگە تىرىسادى دەگەن ءسوز.

ءوزىنىڭ كەلەسى جىلعى سايلاۋعا قاتىساتىنى تۋرالى باسقا جەردە ەمەس، اننەكسيالانعان دونباستىڭ وكىلدەرى قاتىسقان اسكەري جيىندا مالىمدەمە جاساۋىنىڭ ءوزى كوپ نارسەنى اڭعارتسا كەرەك. بۇل دەگەنىڭىز - پۋتين ناسيحاتتاپ جۇرگەن «ورىس الەمى» دوكتريناسى ودان سايىن كۇشەيىپ، ورىس دياسپوراسى بار ەلدەرگە ءوز ىقپالىن زورايتا تۇسەدى دەگەن ءسوز. اسىرە پاتريوتتىق، شوۆينيستىك، نەويمەريالىق ريتوريكا ەكونوميكاسى قۇلدىراپ، حالقىنىڭ كۇندەلىكتى كۇنكورىسى قيىنداپ جاتقان

ءپۋتيننىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىنىڭ باستى ۇستىنى بولاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. وسى (جانە باسقا دا) فاكتورلار قازاقستانعا دا اسەر ەتپەيدى دەپ كىم ايتا الادى؟! سول جاعىن وسى باستان ويلانا بەرەيىك!

ءامىرجان قوسان

Abai.kz