مۇحتار شەرىم. اكىمدەر دە جىلايدى
ىشتەرىڭ كۇيسىن! ىشتەرىڭ كۇيسە، داستارحانعا ءبىر شەلەك تۇز توگىپ، جالاي بەرىڭدەر! مەن اكەمنىڭ ارقاسىندا اكىم بولدىم! اناۋ مىناۋ ەمەس، اۋدان اكىمى! بۇرىنعى اۋدان اكىمى كابينەتىندەگى كرەسلوسىن قۇشاقتاپ، ەڭىرەپ جىلادى. قيماي تۇر. سوسىن كوز جاسىن ءسۇرتىپ، ماعان قارادى دا:
- ساعان ءۇش حات تاستاپ كەتەمىن. تەك قينالعاندا عانا بىرتىندەپ اشارسىڭ، - دەدى وكسىپ. مەن وعان «ارتى قايىرلى بولسىن، تەك ساۋنادا كەزدەسەيىك!» -- دەپ كوڭىل ايتتىم. بۇرىنعى كوماندا دا: «وي، باۋىرىمداپ!»، - جىلاپ، ەكس-اكىمدى قۇشاقتاپ، ەندى ءبىرى ىشىنەن «پىشاقتاپ»، قوشتاسىپ جاتتى. قىزمەتتەن كەتۋ (ەگەر وسپەسە) ءولىپ قالعانمەن تەڭ ەكەن-اۋ! مەنى تانىستىرۋعا كەلگەن وبلىس اكىمى قۇران وقىماعاندا، كابينەتتە جىلاپ تۇرعاندار جۇمىرتقا جەپ وتىرعانداي جىم-جىلاس بولماس ەدى-اۋ! وتىرىك جىلاپ تۇرعان اپپارات باسشىسى الاقانىن جايىپ:
- يا، اللا، بۇرىنعى اكىمىمىزدىڭ جۇرگەن جەرى جايلى بولسىن، قازىرگى اكىمنىڭ ىشكەن-جەگەنى مايلى بولسىن! ءاۋمين!» --دەپ باتا بەردى. وبلىس اكىمى بۇرىنعى اكىمنىڭ كوز جاسىن قولىمەن ءسۇرتىپ:
- ءبىز ساعان ريزامىز. مىنا كرەسلودا وتىرا بەردىڭىز، وتىرا بەردىڭىز، ەش دالاعا شىقپادىڭىز... جۇرت سياقتى پارانى جاريالاپ ەمەس، قۇپيالاپ الدىڭىز. راحمەت سىزگە!—دەدى. ول ەسىكتەن شىعىپ بارا جاتىپ، كوڭىلى بوساپ كەتتى مە، قايتادان اڭىراي كەلىپ، كرەسلوسىن قۇشاقتاي الدى. جۇرتتىڭ ءبارى جىلادى. قايران كرەسلو، سەن وسىنشاما قۇدىرەتتى مە ەدىڭ؟
ىشتەرىڭ كۇيسىن! ىشتەرىڭ كۇيسە، داستارحانعا ءبىر شەلەك تۇز توگىپ، جالاي بەرىڭدەر! مەن اكەمنىڭ ارقاسىندا اكىم بولدىم! اناۋ مىناۋ ەمەس، اۋدان اكىمى! بۇرىنعى اۋدان اكىمى كابينەتىندەگى كرەسلوسىن قۇشاقتاپ، ەڭىرەپ جىلادى. قيماي تۇر. سوسىن كوز جاسىن ءسۇرتىپ، ماعان قارادى دا:
- ساعان ءۇش حات تاستاپ كەتەمىن. تەك قينالعاندا عانا بىرتىندەپ اشارسىڭ، - دەدى وكسىپ. مەن وعان «ارتى قايىرلى بولسىن، تەك ساۋنادا كەزدەسەيىك!» -- دەپ كوڭىل ايتتىم. بۇرىنعى كوماندا دا: «وي، باۋىرىمداپ!»، - جىلاپ، ەكس-اكىمدى قۇشاقتاپ، ەندى ءبىرى ىشىنەن «پىشاقتاپ»، قوشتاسىپ جاتتى. قىزمەتتەن كەتۋ (ەگەر وسپەسە) ءولىپ قالعانمەن تەڭ ەكەن-اۋ! مەنى تانىستىرۋعا كەلگەن وبلىس اكىمى قۇران وقىماعاندا، كابينەتتە جىلاپ تۇرعاندار جۇمىرتقا جەپ وتىرعانداي جىم-جىلاس بولماس ەدى-اۋ! وتىرىك جىلاپ تۇرعان اپپارات باسشىسى الاقانىن جايىپ:
- يا، اللا، بۇرىنعى اكىمىمىزدىڭ جۇرگەن جەرى جايلى بولسىن، قازىرگى اكىمنىڭ ىشكەن-جەگەنى مايلى بولسىن! ءاۋمين!» --دەپ باتا بەردى. وبلىس اكىمى بۇرىنعى اكىمنىڭ كوز جاسىن قولىمەن ءسۇرتىپ:
- ءبىز ساعان ريزامىز. مىنا كرەسلودا وتىرا بەردىڭىز، وتىرا بەردىڭىز، ەش دالاعا شىقپادىڭىز... جۇرت سياقتى پارانى جاريالاپ ەمەس، قۇپيالاپ الدىڭىز. راحمەت سىزگە!—دەدى. ول ەسىكتەن شىعىپ بارا جاتىپ، كوڭىلى بوساپ كەتتى مە، قايتادان اڭىراي كەلىپ، كرەسلوسىن قۇشاقتاي الدى. جۇرتتىڭ ءبارى جىلادى. قايران كرەسلو، سەن وسىنشاما قۇدىرەتتى مە ەدىڭ؟
اكىمدىك دەگەن راحات جۇمىس ەكەن. تۇك قيىندىعى جوق. قىزمەتكە كەلەسىڭ، وتىراسىڭ، حاتشى قىزعا كوزىڭدى قىساسىڭ، ءبولىم باسشىلارىنا: «تىنىش وتىرىڭدار، شۋلاماڭدار!» دەپ ۇرسىپ قوياسىڭ. ءبىر كۇنى اكىمشىلىك الدى ازان-قازان بولىپ كەتتى. سويتسەم، مەنىڭ جۇمىسىما نارازى حالىق ەكەن. قينالىپ كەتكەندىكتەن، باياعى اكىم بەرىپ كەتكەن حاتتىڭ ءبىرىن اشىپ وقىدىم، وندا: «حالىققا قۇرعاق ۋادەنى ءۇيىپ-توگە بەر!» دەپ جازىپتى. قۋانعانىمنان قوينىمدا قىرىق قىز جاتقانداي اتىپ شىعىپ، وي ۋادەنى ءۇيىپ توكتىم دەيسىز! حالىق ريزا، مەن ريزا. بىراق ءبىر اي وتپەي جاتىپ، حالىق تاعى جينالدى. ەكىنشى حاتتى وقىپ شىقسام: «بۇرىنعى اكىمدى جامانداي بەر!» دەپ جازىپتى. حالىق الدىنا شىعىپ:
- بۇرىنعى اكىمنەن قالعان ماسەلەلەردى شەشەمىن دەپ، شاشىم يرەك-يرەك بولىپ كەتتى! نە دەگەن وڭباعان ادام ەدى؟ قاتىن ەكەن عوي!—دەدىم.
- سەنىڭ دە ۋادەلەرىڭ قۇرعاق!—دەپ قالدى بىرەۋ.
مەن الگى كىسىگە ءبىر شەلەك سۋ شاشىپ جىبەردىم.
- مۇنىڭىز نە، اكىم مىرزا؟—دەپ سۇرادى ول.
- سۋلى، دىمقىل ۋادە عوي، —دەپ ىرجيدىم مەن.
اكىم بولعان راحات ەكەن! كابينەتىڭدە نە ىستەسەڭ دە ءوز ەركىڭ! ويەبا-اي، الاقانىم قىشي بەرەتىن بولدى. قاسيمىن كەلىپ، بولمايدى. اپپارات باسشىسى دا قاسىپ كەتتى. قىشي بەرەدى.
- ءسىز پارا الماساڭىز، اۋىرىپ قالاسىز،-- دەدى ول جانى اشىپ.
- ەل-جۇرتقا «نەگر بەت» بولعىم كەلمەيدى!
ادەيى «كوز قىلىپ» ايتقانىم عوي. بىراق ايتقان جەردەن اۋلاق دەپ، ەكى قولىمدى ارتىما قايىرىپ، ونى ايەلىمە «سكوتچپەن» اينالدىرا جابىستىرىپ الىپ جۇرەتىن بولدىم. پارا الىپ قالماس ءۇشىن... ماجىلىستە دە، ۇيدە دە سولاي جۇرەمىن. حاتشى قىز تاماقتاندىرادى... قولدارىم قايىرۋلى عوي... سودان ءبىر كۇنى بىرەۋ «جەر كەرەك ەدى»» دەپ ءبىر ميلليون تەڭگە بەرمەك بولدى. قينالىپ كەتىپ، ءۇشىنشى حاتتى حاتشى قىزعا بەردىم. «اعاي دەيىم، اعاي، ۇيالىپ وتىرمىن...» دەيدى. «وقىشى!» «قويشى اعاي، ۇيالامىن!» «مەندە بەت جوق، وقى!» ءوزىم وقىسام: «پارا بەرۋشى كەلسە، ءبىر جەرىڭدى قىسىپ وتىر!» دەپ جازىپ قويىپتى! ونىڭ نەسى ۇيات؟ «ءبىر جەرىڭ» دەگەنى-- كوزىڭدى قىسىپ، «ماقۇل، وسى جولى عانا الايىن» دەگەنىڭ... قۋانىپ كەتىپ، اكىمشىلىك كۇزەتشىسىنە ءتۋفليىمدى، شۇلىعىمدى شەشكىزدىم. پارا بەرۋشى كەلدى. اقشانى اياعىممەن، باشپايلارىممەن قىسىپ الدىم! «بۇل پاراعا جاتپايدى، مەنى قۇداي اتپايدى» دەپ وتىرعانىمدا فينپول جىگىتتەرىنىڭ كىرىپ كەلمەسى بار ما! ەڭىرەپ جىلاعانىم-اي! ولار دا جىلاپ، قولىما كىسەن سالدى. قازىر تۇرمەدە جىلاپ وتىرمىن... و، اكىمدەر، سىزدەرگە ءتورتىنشى حات تاستايمىن، قينالعاندا اشىپ وقىڭىزدار! نە دەپ جازسام ەكەن، ءا؟
Abai.kz
