بۇگىنگى كۇندەرى ەلىمىزدە تاڭىرشىلدىك پەن يسلامنىڭ اراسىندا جارىقشاق شىعىپ، حالىق ەكىگە بولىنە باستادى. بۇل كەلەڭسىز قۇبىلىستىڭ (باسقا دا تەكەتىرەستەردىڭ) سەبەبى، بولمىستىڭ بىرلىگىن تۇسىنبەۋدەن شىعادى. بولمىستىڭ بىرلىگىن ۇمىتىپ، ونىڭ ءتۇرلى كورىنىستەرىنە كوڭىل اۋدارعاندا، شەكسىز كوپ ۇعىمدار، كوزقاراستار، اعىمدار پايدا بولادى. ولاردىڭ اراسىنداعى ءوزارا تارتىس دۇنيەنى كۇرەس مايدانىنا اينالدىرىپ جىبەرەدى. بۇل دۇنيە كورىنىسى.

شىن مانىندە، اللا تاعالا ءبىر بولعاندىقتان، دىندەر اراسىندا قايشىلىقتار جوق. بۇل قايشىلىقتار اباي ىلىمىندەگى جان قۇمارى مەن ءتان قۇمارىنىڭ كۇرەسىنەن پايدا بولادى. كوپ جاعدايلاردا ءناپسىنىڭ ىقپالىمەن ءتان قۇمارى كۇش الىپ جان قۇمارىن تۇنشىقتىرادى. جەكە ادامدار عانا ەمەس، بۇكىل ادامزات قوعامىندا، ونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ ەلدە دە، بۇگىنگى كۇندەرى وسى سەبەپتەن وتە قاۋىپتى  قۇبىلىستار پايدا بولىپ وتىر. سونىڭ ءبىرى، ءتۇرلى اعىمداردىڭ، ولاردىڭ ىشىندە دىنارالىق، تەكەتىرەسى كۇشەيىپ، بۇكىل قازاق حالقىنىڭ بىرلىگى بۇزىلا باستادى. بۇگىنگى كۇندەرى كۇش الىپ بارا جاتقان تاڭىرشىلدىك پەن يسلامنىڭ اراسىنداعى تارتىس سونىڭ ءبىر كورىنىسى. بۇلاردىڭ تارتىسى قازاق ۇلتىن ساقتاۋ جولىنداعى ەڭ قاۋىپتى قۇبىلىس بولىپ تابىلادى. سەبەبى، ولاردىڭ ەكەۋى دە حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق بولمىسىن  قالىپتاستىرعان نەگىزگى قۇندىلىقتار. بۇل قۇندىلىقتاردان ايرىلىپ، ولاردى ساقتاي الماساق، حالىق رۋحاني تىرەگىنەن ايىرىلىپ، ەلىمىز مۇلدە مۇشكىل جاعدايعا ءتۇسۋى مۇمكىن. سوندىقتان، جاعدايدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ولاردى بىرىكتىرەتىن جول ىزدەۋىمىز كەرەك.

ولاردى بىرىكتىرۋ ءۇشىن، ەڭ اۋەلى بۇل ەكى اعىمنىڭ نە  ەكەنىن، قالاي پايدا بولعانىن، ىشكى ءمانىن، جانە حالقىمىزدىڭ ولاردى قالاي قابىلداعانىن انىقتاپ الۋىمىز كەرەك. بۇلاردىڭ ەكەۋى دە بولمىس كورىنىستەرى. بولمىس ءبىر جانە بولىنبەيتىن ءبىرتۇتاس بولسا، وندا قايشىلىقتار نەگە پايدا بولادى؟

بۇل ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن اۋەلى بولمىستىڭ نە ەكەنىن دۇرىس ءتۇسىنىپ الۋىمىز كەرەك. بۇل جولدا دا اباي مۇراسى ۇلكەن تىرەك بولا الادى.  سوندىقتان، اباي ءىلىمىن پايدالانىپ بولمىستىڭ نە ەكەنىنە كوز جىبەرەيىك.

بولمىس دەگەنىمىز نە؟

بولمىس – ادامزات دۇنيەتانىمىنداعى ەڭ اۋقىمدى، جانە ەڭ كەڭ ۇعىم. بولمىس شەكسىز جانە كوپتەگەن كورىنىستەردەن قۇرالادى. بولمىس «بار»، «بولۋ» دەگەن ۇعىمنان شىعىپ، بار بولعاندى تۇگەلدەي قامتيدى.  سوندىقتان، بولمىس رۋحاني مەن ماتەريالدىق الەمدى تولىق قامتيدى. زاتتىق الەمنىڭ ىشىندەگىلەر دە، ونى سىرتىنداعىلار دا، تۇگەلدەي بولمىستى قۇرايدى. بولمىس ءبىر جانە ءبىرتۇتاس دەگەنىمىز وسى.

بۇل بىرلىكتى اباي ءوزىنىڭ   وتىز سەگiزiنشi سوزiندە قىسقاشا تۇجىرىمداپ، تولىق تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ول بىلاي دەپ جازادى:

بiز اللا تاعالا «بiر» دەيمiز، «بار» دەيمiز. ول «بiر» دەگەننiڭ ءوزi اقىلىمىزعا ۇعىمنىڭ بiر تياناعى ءۇشiن ايتىلعان ءسوز. بولماسا ول «بiر» دەگەننiڭ ءوزi اللا تاعالاعا لايىقتى كەلمەيدi.

اباي اللا تاعالانى بولمىستىڭ كورىنىسى رەتىندە بەرىپ وتىر. اللا تاعالا شەكسىز بولعاندىقتان، ول بۇكىل بولمىستى قامتيدى، ياعني بولمىستىڭ ءوزى. بۇل تۇجىرىم اللا تاعالانىڭ ەشبىر سوزبەن سيپاتتاۋعا بولمايتىن شەكسىزدىگىن بىلدىرەدى. بولمىس تا وسىنداي، ەندەشە ول اللا تاعالانىڭ كورىنىسى بولىپ تابىلادى. بولمىس – اللا تاعالا، ال اللا تاعالا – بولمىس. ەكەۋىنىڭ ايرماشىلىعى جوق. ابايدىڭ بەرگەن بۇل ۇعىمى تەولوگيا نەگىزى دەۋگە دە بولادى.

«اللا تاعالا «بiر» دەگەن ءسوزدiڭ وتە تەرەڭ ءمانi بار. بۇل يسلامداعى مونوتەيستىك نەگىزگى ۇعىم. اللا شەكسىز بولسا، وندا ونىڭ ءوزى مەن جاراتقاندارىنىڭ اراسىندا دا ۇقساستىق بولۋى كەرەك. بۇل تۋرالى اباي بىلاي دەپ جازادى:

ءوز پيعىلدارىڭدى سوعان ءوز حالىڭشە ۇقساتۋدى شارت قىل. اللا تاعالاعا ۇقساي الام با دەپ، ناداندىقپەن ول سوزدەن جيىركەنبە، ۇقساماق – ءدال بىردەيلىك داعۋاسىمەنەن ەمەس، سونىڭ سوڭىندا بولماق.

ءومىر بولمىسپەن ۇيلەسىمدى بولسا، اركىم دە اللا تاعالاعا ۇقساس قاسيەتتەرگە يە بولاتىنىن اباي وسىلاي كورسەتەدى. 

اللا تاعالا شەكسىز بولعاندىقتان، ول بۇكىل بولمىستى قامتيدى. بىراق بۇل شەكسىزدىكتى اقىلمەن ءتۇسiنۋ قيىن. سەبەبى، اباي سوزىمەن اتقاندا «اللا تاعالا – ولشەۋسىز، ءبىزدىڭ اقىلىمىز – ولشەۋلى. ولشەۋسىزدى ولشەۋلىمەن تۇسىنۋگە بولمايدى». شەكسىز اللانى سوزبەن دە سۋرەتتەپ، جەتكىزۋگە مۇمكىن ەمەس. ونىڭ ەسىمى جوق، بىراق ءبىز ۇعىمنىڭ ءبىر تياناعى ءۇشىن ءتۇرلى سوزدەرمەن سيپاتتايمىز. ءار حالىق وزىنشە اتايدى، ال ءبىزدىڭ قازاق «اللا»، «قۇداي» جانە «ءتاڭىر» دەپ اتايتىنىن بىلەمىز. بۇل سوزدەر شەكسىز ءبىر ءابسوليۋتتى بىلدىرەدى. تۇپكى ماعىناسى ءبىر – بۇكىل الەم ءبىر كوزدەن شىعادى، ول تازا رۋح. رۋح اتاۋى كوپ بولعانىمەن، ول بولىنبەيتىن، بارلىعىنا ورتاق، ءبىرتۇتاس. بارلىعى سودان شىعادى. ال ودان شىققانداردىڭ بارلىعى قايتا قايتىپ، ءبىرتۇتاس بولىپ، ءبىر ورتالىققا باعىنۋى كەرەك. ول ءۇشىن تومەنگى جاندار جوعارى جاندارعا باعىنىپ، قۇلشىلىق جاسايدى. جان وسىلاي ەڭ جوعارعى جانعا، ءتۇپ يەگە قايتىپ، بىرىگەدى.

ءتۇپ يەگە قايتۋ جان يەلەرىنىڭ قوزعالىسىمەن ءتۇرلى قۇلشىلىق جاساۋ ارقىلى بولادى. قۋاتتاردىڭ قوزعالىسى ارقىلى الەم تۇرلەنىپ، جاڭعىرىپ، وزگەرىسكە ءتۇسىپ وتىرادى. بۇكىل الەم – قۋاتتار قوزعالىسى. بۇل تۋرالى شاكارىم بىلاي دەپ ايتىپ كەتكەن:

جارالىس باسى – قوزعالىس،

               قوزعاۋعا كەرەك قولعابىس.

               جان دە مەيلىڭ، ءبىر ءمان دە،

               سول قۋاتپەن بول تانىس،

                         الەمدى سول ءمان جاراتقان.

               قوزعالماسا كوشپەيدى،

               كوشپەگەن نارسە وسپەيدى.

               وسپەگەن نارسە وزگەرمەس،

               تۇردەن ول تۇرگە تۇسپەيدى،

                         قوزعالىس تۇرلەپ جاراتقان.

      (جارالىس باسى – قوزعالىس)

شاكارىم بۇل جەردە جان يەلەرىن جانە جاراتۋشىنى جاندى قۋاتپەن بالاپ وتىر. بولمىس دەگەنىمىز جوعارعى رۋح كورىنىسى، ال بارلىق كورىنىس تۇرلەرى رۋحتان، ياعني رۋحاني قۋاتتان پايدا بولادى.  دۇنيە ءومىرى دەگەنىمىز – قۋاتتاردىڭ قوزعالىسى. ولاردىڭ بارلىعىن جاراتقان – ءبىر ءمان. ءماندى ءار حالىق وزىنشە اتايتىن بولعاندىقتان، ءسوزدىڭ تياناعى ءۇشىن ءبىز ونى قۇداي دەپ اتايمىز.

بولمىستىڭ بىرلىگىن تابيعات قۇبىلىستارىنان دا كورە الامىز. ينستينكتپەن ءومىر سۇرەتىن حايۋاناتتار تومەنگى جاننىڭ جوعارى جاننىڭ ىرقىندا بولىپ، تابيعي زاڭدىلىققا تولىق باعىنادى. مىسالى، ۇيدەگى مىسىق، يتتەر وزدەرىنە قامقور جاساعان ادامداردى جاقسى ءتۇسىنىپ، ايتقاندارىنا باعىنىپ، كومەكتەسۋگە ۇمتىلادى. كەيدە ولاردىڭ قىلىقتارى مەن «تۇرلەرى» دە  يەلەرىنە ۇقساس بولىپ كەلەدى. سەبەبى، ولاردىڭ تاندەرى بولەك بولعانىمەن، رۋحتارى بىرىنە ءبىرى اسەر ەتىپ، ۇقساستانعان. حايۋاناتتار دەنەسىندەگى جانداردى ينستينكت باسقاراتىندىقتان، تومەنگى جاندار جوعارعى جانداردان جاسقانىپ، ولارعا قيانات جاسامايدى. قورىقپايتىن ادامعا ورمانداعى اڭداردىڭ شابۋىل جاساۋى وتە سيرەك بولاتىنى دا وسىنى كورسەتەدى. ادامنىڭ  وزدەرىنەن جوعارى تۇرعانىن ولار جاقسى تۇسىنەدى.

اباي ءارi قاراي ءسوزiن جالعاستىرىپ، ءوزىنىڭ تەرەڭ ويلارىنا تۇسiنiك بەرەدi. «ول «بiر» دەگەن ءسوز اللا تاعالا عالامنىڭ iشiندە، عالام اللا تاعالانىڭ iشiندە»، – دەيدi. بۇل سوزدەردىڭ بۇكىل بولمىس ءومىرىن اشاتىن تەرەڭ ماعىنالارى بار. ولار اللا تاعالانىڭ ءتۇرلى اسپەكتىلەرىن، ياعني كورىنىستەرىن بەرەدى.

«عالام» ءسوزى قاراپايىم الەم ەمەس، رۋحاني دەڭگەيدى ءبىلدىرىپ، رۋحاني جانە ماتەريالدىق الەمدى بىردەي قامتيتىندىقتان، الەمنىڭ رۋحاني جانە ماتەريالدىق قۋاتى بار. قۇدايدىڭ اسپەكتىلەرى، ياعني كورىنىستەرى كوپ. وسى كورىنىستەرىمەن ول بۇكىل الەمدى جاراتىپ، باسقارادى. ونىڭ جاراتۋشى قۋاتىنان بۇكىل الەم پايدا بولادى. ولاردى جوعارى جانە تومەنگى دەپ بولۋگە بولادى. جوعارى قۋاتقا جاندار، ال تومەنگى قۋاتقا ماتەريا جاتادى. اللانىڭ بۇل اسپەكتىلەرىن «ابايدىڭ رۋحاني مۇراسى» اتتى ەڭبەگىمىزدە كەڭىنەن بەرگەنبىز. بۇل ارادى ولارعا قىسقاشا توقتالا كەتەيىك.

اللا تاعالا عالامنىڭ iشiندە.

رۋحاني قۋات، ياعني قۇداي، ماتەريانى جاراتىپ قانا قويمايدى، سونىمەن بىرگە، ونىڭ بارلىق تۇرلەرىنىڭ ىشىندە. اللانىڭ بۇل اسپەكتىسى ونىڭ الەمدى قالاي جاراتىپ، قالاي باسقاراتىنىن تۇسىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. اللا تاعالا عالامنىڭ iشiندە بولسا، وندا ول عالامنىڭ بiر بولiگiندە عانا ەمەس، ونىڭ بارلىق بولiگiندە بولۋعا ءتيىستى. ول ماكروكوسم مەن ميكروكوسمنىڭ، ياعني الەمنiڭ، ءاربىر تۇكپىرىندە، بارلىق بولشەگiندە، ءاربiر اتومنىڭ iشiندە، سونىمەن بىرگە، ءاربىر جان يەسىنىڭ جۇرەگىندە بولۋى كەرەك. بۇكىل بولمىستى قامتيتىن مۇنداي تەرەڭ ۇعىمدى تەك قانا رۋحاني دەڭگەيدە، جۇرەكپەن تۇسىنۋگە بولدى.

اللا تاعالا ءاربiر اتومنىڭ iشiندە، ءاربىر جۇرەكتە بولعاندىقتان، ول بارلىعىن بىلەدى، بارلىق قۇبىلىستىڭ سەبەبى، جانە الەمدەگi بارلىق قۇبىلىستى ءوزى باسقارادى. بۇكىل الەم وسى سەبەپتەن ۇيلەسىمدى. «اللا ءىشىڭدى ايتقىزباي بىلەدى، ويلا» دەيدى اباي. اللادان ەشتەڭەنى جاسىرۋعا بولمايدى. نە بولماسا، «قۇدايسىز ءشوپ باسى دا قيمىلدامايدى» دەيدى حالىق. جاراتۋشىعا تىلەك ايتىپ، نە بولماسا ىشتەگى سىردى جاسىرىپ تا كەرەگى جوق. سەبەبى، ول ءىشىڭدى ايتقىزباي بىلەدى، جانە اركىمگە ومىرگە كەرەگىنىڭ بارلىعىن اۋەلدەن بەرگەن. ومiردەگi بارلىق اسەم، سۇلۋلىق، نەمەسە نەشە ءتۇرلi اقىل جەتپەس تابيعاتتىڭ كۇردەلi قۇبىلىستارىنىڭ بارلىعى دا اللا تاعالانىڭ حيكمەتتەرى. اللادان ەشتەڭەنى جاسىرۋعا بولمايدى – ول بارلىعىن قاداعالاپ وتىر. جان جۇرەكتە ورنالاسقان. «ونان سوڭ جۇرەك ايتىپتى: «مەن — ادامنىڭ دەنەسىنىڭ پاتشاسىمىن، قان مەنەن تارايدى، جان مەندە مەكەن قىلادى، مەنسىز تىرلىك جوق» دەيدى اباي. جۇرەكتە عالامنىڭ ىشىندەگى اللا تاعالامەن بىرگە، ونىڭ جوعارعى قۋاتى جان دا ورنالاسقان. جاندى وسىلاي باسقارىپ، اللا بۇكىل جان يەلەرىنىڭ ءومىرىن باعىتتاپ وتىرادى. اللا مەن جاننىڭ بايلانىسىن ۇيات دەيمىز. ۇيات ادامنىڭ ىشكى تىرەگى. ول نەعۇرلىم كۇشتى بولسا، ادامگەرشىلىك تە سولعۇرلىم جوعارى بولادى.

جۇرەكتەگى اللا كىنارات ىستەردەن اۋلاق ەتىپ، ادامدى دۇرىس جولعا سالىپ، ءتۇپ يەگە الىپ كەلەدى. جان قۇمارى مەن ءتان قۇمارى ۇنەمى كۇرەستە. بۇل كۇرەس – ومىردەگى قايشىلىقتار كورىنىسى. كەيدە ناپسىمەن بىلعانعان جان جۇرەكتەگى اللاعا باعىنباي، بۇرىس جولعا سالىنىپ كەتەدى.

عالام اللا تاعالانىڭ iشiندە.

ابايدىڭ بۇل ءسوزى قۇدايدىڭ الەمدىك كورىنىسىن بەرەدى. الەم قۇدايدىڭ ءبىر كورىنىسى، ياعني اسپەكتىسى. عالام قۇدايدىڭ ىشىندە بولسا، وندا عالامنىڭ ءاربىر كورىنىسى قۇدايدىڭ ءوزى، ياعني قۇدايدان ايىرماشىلىعى جوق دەگەن ۇعىم شىعادى. سوندىقتان الەمدەگى ءاربىر جان يەسى، حايۋاناتتار الەمى، تابيعات كورىنىستەرىنىڭ بارلىعى قۇدايدىڭ ءبىر كورىنىسى بولىپ تابىلادى. قۇدايدان باسقا ەشتەڭە دە جوق. سوندىقتان، «قۇدايدان باسقا دا بار» دەگەن ۇعىم اللاعا سەرىك قوسۋ بولىپ تابىلىپ، كۇپىرلىك بولادى.

الەمنىڭ بارلىق كورىنىستەرى بەلگىلى ءبىر زاڭدىلىقتارمەن قوزعالىسقا كەلىپ، ءوزارا بايلانىسىپ، شاكارىم سوزىمەن ايتقاندا، «قوزعالىس تۇرلەپ جاراتقان». مىسالى، كۇن بۇكىل كوسموسقا ءوزىنىڭ جىلۋ قۋاتىن بەرىپ، ءتۇرلى پلانەتالارعا ءومىر بەرەدى. ونىڭ جانى جانە ماتەريالدىق دەنەسى بار. جانى سول دەنەسىمەن بۇكىل الەمگە قۋات بەرىپ وتىر.  كۇندى ونىڭ ىشىندەگى قۇداي باسقارادى.  ونى كۇن پەرىشتەسى دەيمىز. ال جەر بەتىندەگى ءومىردى قۇداي ءتۇرلى جان يەلەرى، جانە باسقا پەرىشتەلەر ارقىلى جاراتادى، جانە باسقارادى. پەرىشتەلەر قۇدايدىڭ ءفاني الەمدەگى كومەكشىلەرى بولىپ تابىلادى. جەردىڭ، ءاربىر حايۋانات ءتۇرىنىڭ، ءتىپتى سۋدىڭ، اۋانىڭ، وتتىڭ دا ءوز پەرىشتەلەرى بار. پەرىشتەلەردىڭ باسقارۋىمەن ماتەريالدىق ءومىر ۇيلەسىمدى بولىپ وتىر. اشارشىلىق كەزىندە قازاق حالقى جوعارعى جاراتۋشىعا مال سويىپ، تاساتتىق بەرەدى. سول كەزدە ادامداردىڭ قۇلشىلىعىنا رازى بولعان جاراتۋشى پەرىشتەگە جاڭبىر بەرگىزەدى. وسىلاي بۇكىل الەمدى ءبىر قۇدايدىڭ الەمدىك كورىنىسى باسقارىپ وتىرعانىن تۇسىنەمىز.

بولمىس ءبىرتۇتاس. بۇل تۇتاستىقتى عالامنىڭ ىشىندەگى، ءاربىر بولىگىندەگى اللا تاعالانىڭ ءوزى ساقتاپ تۇرادى. عالامنىڭ ءبىر بولشەگى بولعاندىقتان، ءاربىر ادام دا وسى تۇتاستىققا ۇمتىلۋى كەرەك. ال بىلمەستىگىنەن وعان كەرى ارەكەت ەتىپ، تۇتاستىقتى بۇزاتىن بولسا، وندا ول قارىمتا زاڭدىلىعى بويىنشا وزىنە تيەسىلى جازاسىن الادى. ابايدىڭ «ءبىرىڭدى، قازاق، ءبىرىڭ دوس كورمەسەڭ، ءىستىڭ ءبارى بوس. مالىڭدى جاۋعا، باسىڭدى داۋعا قور قىلما، قورعا، تاتۋلاس» دەگەن ءسوزى تەگىن ايتىلماعان. اباي وسىلاي تابيعي زاڭدىلىق بولىپ تابىلاتىن بولمىس بىرلىگىنە شاقىرادى. قوعامنىڭ بارلىق شىرعالاڭى، ونىڭ ىدىراۋى، وتباسىنىڭ ءبۇلىنۋى ءتارىزدى بارلىق شىرعالاڭداردىڭ نەگىزگى سەبەبى ابايدىڭ بەرگەن وسى وسيەتىن بىلمەۋدەن، نە بولماسا ونى ەسكەرمەۋدەن بولىپ تابىلادى.

عالامنىڭ اللا تاعالانىڭ ىشىندە ەكەنىن ءبىلۋ ارقىلى قورشاعان ورتانىڭ ءاربىر كورىنىسىنەن قۇدايدى تانىپ، ونىڭ بىزگە دەگەن ماحابباتىن، قامقورلىعىن، مەيىرىمدىلىگىن سەزىنىپ، ونىڭ شەكسىز قۇدىرەتتىلىگىن، ەشكىمگە تاۋەلسىزدىگىن تۇسىنەمىز. وسىلاي يمانىمىىز تولىعىپ، وسەدى. ادامدار اراسىنداعى قاتىناس تۇزەلىپ، قوعامدا بەيبىتشىلىك ورنايدى. ابايدىڭ «ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي باۋىرىم دەپ» دەگەن قاعيداسى ىسكە اسادى. قورشاعان ورتاعا قامقورلىق پايدا بولادى.

وسىلاي ءاربىر جان يەسىندە قۇدايعا دەگەن ماحاببات كۇشەيىپ، ءتۇپ يەگە قايتۋعا مۇمكىندىك تۋادى. سونىمەن بىرگە، ءاربىر ادام بولمىس زاڭدىلىعىن بۇزباي، باقىتتى ءومىر سۇرە الادى. يماندى قوعام دەگەنىمىز وسى.

قۇدايدىڭ تۇلعالىق قاسيەتتەرى.

الەم كورىنىستەرىنىڭ شەكسىز الۋاندىعىنىڭ سەبەبى نەدە؟ ونىڭ سەبەبى اللانىڭ شەكسىز ەركىندىگى مەن قالاۋىندا جاتىر. بۇلار تۇلعالىق قاسيەتتەر. اباي اللانىڭ تۇلعالىق قاسيەتتەرىن دە بەرەدى. ول وتىز سەگىزىنشى سوزىندە بىلاي دەيدى.

«اللا تاعالانىڭ سيپاتتارى: حايات ء(ومىر، تىرلىك), عىلىم، قۇدىرەت، باسار ء(تۇسىنۋ، ءبىلۋ، قابىلداۋ), سامىع (ەستۋشى، تىڭداۋشى), يرادا (تىلەك، ماقسات، قالاۋ), كالام ء(سوز، ءتىل), تاكين (تۋدىرۋ، جاساۋ، بار قىلۋ)». بۇل سەگىز سيپات قۇدايدىڭ تۇلعالىق كورىنىسىن بەرەدى. ياعني، جاراتۋشىدا تۇلعالىق قاسيەتتەر بولعاندىقتان، ونىڭ جاراتقاندارىندا دا تۇلعالىق قاسيەتتەر بار. الەمدەگى بارلىق جان يەلەرىنىڭ تۇلعالىق قاسيەتتەرى اللادان شىعادى. اللا تاعالا تۇلعا بولعاندىقتان، ونىڭ جاراتقاندارىنىڭ بارلىعى دا تۇلعالار.

تۇلعانىڭ نەگىزگى بەلگىسى ەرىك پەن قالاۋ بولىپ تابىلادى. جان شەكسىز بولعاندىقتان، ونىڭ ەركى مەن قالاۋى دا شەكسىز. سوندىقتان، الەمدەگى تۇلعالار شەكسىز، الەم كورىنىسى دە شەكسىز. ومىردە بىردەي جان يەسىنىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەس. ءتىپتى ءبىر اعاشتىڭ جاپىراقتارىنان دا تياناقپەن قاراعان ادام ايىرماشىلىقتار تابادى. وسىلاي الەم قۇبىلىستارىنىڭ سان الۋاندىعى تۋىپ، ولار قوزعالىس ارقىلى ءومىردى تۋدىرادى. ءومىر دەگەنىمىز وسى سانسىز كوپ تۇلعالاردىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناسى.

الەم زاڭدىلىعىن قۇداي جاساعانىمەن، ول بۇل زاڭدىلىقتان تىس جانە وعان ارالاسپايدى. اباي بۇل تۋرالى «اۋرۋدى جاراتقان قۇداي، بىراق، اۋىرتقان قۇداي ەمەس» دەيدى. بولمىستىڭ ادىلەت زاڭدىلىعى بويىنشا ءوز ەركىمەن جاساعان ارەكەتى ءۇشىن جان سىباعاسىن، ياعني قارىمتاسىن الادى. قۇداي شەكسىز راحىمدى جانە مەيىرىمدى بولعاندىقتان، ول جاننىڭ ەركىن شەكتەمەي، ارەكەتىنە تولىق ەرىك بەرەدى.

اباي كورسەتكەن ءدىننىڭ ىشكى ءمانى ۇمىتىلىپ، ونىڭ سىرتقى كورىنىسىنە كوڭىل بولىنگەندە ءومىردىڭ تارتىسى تۋىپ، كوپتەگەن شىرعالاڭدار پايدا بولادى. ەلىمىزدەگى كەلەڭسىز كورىنىستەردىڭ كوپشىلىگى، مىنە، وسى سەبەپتەن دەۋگە بولادى.

دوسىم وماروۆ،

ابايتانۋشى، تەولوگ-عالىم

Abai.kz