تاتار مەن باشقۇرت كۇش بىرىكتىرسە، تاۋەلسىزدىك الادى!
«ورتا ەدىل تۇرعىندارىنىڭ كوپشىلىگى وزدەرىن ەشقاشان تاۋەلسىز بولا المايمىز دەپ سانايدى. سەبەبى ولاردىڭ رەسپۋبليكالارى تولىعىمەن رەسەي اۋماعىمەن قورشالعان، بىراق ولار جالپى العاندا قازاقستان مەن ولاردىڭ اراسىندا تار عانا كەڭىستىك بار ەكەنىن ۇمىتادى»، - دەيدى باشقۇرت ەميگرانتتارىنىڭ كوشباسشىسى رۋسلان عابباسوۆ. بۇل تۋرالى Mezgil.kz اقپاراتتىق پورتالى جازدى.
تاتار مەن باشقۇرت كۇش بىرىكتىرسە، تاۋەلسىزدىك الۋعا مۇمكىندىك تۋادى
«ستالين ورىنبور وبلىسىن 1930-شى جىلدارى تاتار، باشقۇرت، چۋۆاش، موردۆين، ماري جانە ۋدمۋرت حالىقتارىنىڭ وداقتاس رەسپۋبليكالار بولۋىنا جول بەرمەۋ جانە وسىلايشا كسرو ىدىراعاندا ءوز تاۋەلسىزدىگىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن قۇردى»، - دەپ ويىن جالعاستىرادى باشقۇرت بەلسەندىسى.
«ءستاليننىڭ ويلاپ تاپقانىن شىن مانىندە تۇركى تىلدەرىندە ورىنبور نەمەسە قۋاندىق دەپ اتالاتىن ءدالىز رەتىندە ۇعىنۋعا بولادى. ەگەر باشقۇرتتار مەن تاتارلار كۇش بىرىكتىرە السا، وندا ەدىل-ورالدىڭ بارلىق حالقى ءۇشىن شىنايى مۇمكىندىك تۋىندار ەدى»، - دەپ اتالعان ويىن جالعاستىرادى باشقۇرت ەميگرانتتارىنىڭ كوشباسشىسى.
قازاق-باشقۇرت شەكاراسى – باشقۇرتستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ العىشارتى
«ورتاق باشقۇرت-قازاق شەكاراسىنىڭ پايدا بولۋى - ماسكەۋ مەن ءسىبىردى ءبولىپ، باشقۇرتستاندى، سودان كەيىن ەدىل-ورالدىڭ باسقا دا رەسپۋبليكالارىن مويىنداۋ مۇمكىندىگىنىڭ العىشارتتارىن قالىپتاستىرادى»، - دەيدى عابباسوۆ.
وسى ورايدا عابباسوۆتىڭ ۇندەۋىن تۇسىندىرەتىن بولساق، سودان بەرگى جىلجىپ وتكەن جىلدار ىشىندە بەس ايتۋلى وقيعا ورىن الدى. وسى يدەيا قاناتتاندىرعاندار ورىنبور ءدالىزىنىڭ ماڭىزدىلىعىن تەك ەدىل-ورال حالىقتارىنىڭ اراسىندا عانا ەمەس، حالىقارالىق دەڭگەيدە ماسكەۋ ءۇشىن پروبلەما رەتىندە جانە تاۋەلسىز ەلدەر سانالاتىن قازاقستان مەن ۋكراينا تاراپىنان رەسەي فەدەراتسياسىنا قىسىم كورسەتۋ قۇرالى رەتىندە كوتەرە باستادى.
بىرىنشىدەن، ازىرشە كوبىنەسە ەتنيكالىق ورىستار بولىپ وتىرعان ورىنبور وبلىسىنىڭ حالقى ازايۋدا، بۇل ونىڭ حالقىن ورىستارعا قاراعاندا ازىراق ەتەدى. ال ءدالىزدىڭ باشقۇرتستانعا نەمەسە قازاقستانعا تيسەلى بولۋى بۇرىنعىداي پروبلەما تۋدىرماق ەمەس. ءسوزىمىز ناقتى بولۋى ءۇشىن 2021 جىلعى ساناق بويىنشا 1,5 ملن تۇرعىنى بار ايماقتىڭ ورىستارى 79,29%-دى، قۇراپ وتىر، ال موردۆا، تاتار، باشقۇرت، قازاق پەن چۋۆاشتار بار جوعى 267 مىڭ 900 ادامدى قۇرايدى.
ەكىنشىدەن، جاڭا زەرتتەۋلەر ورىنبوردىڭ ەسكى تۇركى تاريحى بار ەكەنىن جانە ونىڭ تاتارستانمەن كوپتەگەن تاتار تاريحشىلارىنىڭ بولجاعانىنان دا تىعىز بايلانىستا ەكەنىن تانىتا ءتۇستى.
ۇشىنشىدەن، قازاق ۇلتشىلدارى ورىنبور ءدالىزىن وزدەرىنە قايتارۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتتى، بۇل رەسەيدىڭ ورتاڭعى بولىگىنە تۇرىك ىقپالىن، قازاقستان ۇكىمەتى جوققا شىعارۋعا جەتكىلىكتى الاڭداۋشىلىق تانىتتى.
تورتىنشىدەن، ۋكراينا ۇكىمەتى ورىنبور ءدالىزىن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قۇرامىنداعى رەسەيلىك ەمەس اۋماقتار تىزىمىنە ەنگىزدى، ولار ماسكەۋگە جانە ونىڭ ۋكرايناعا باسىپ كىرۋىنە قارسى وداقتاستار رەتىندە تارتىلادى دەپ ۇمىتتەنۋدە.
بەسىنشىدەن، ماسكەۋدىڭ وڭىرلەردى بىرىكتىرۋ تۋرالى ءسوز قوزعاۋى كەيبىرەۋلەر ءۇشىن ورتا پوۆولجەدەگى بۇل پروتسەستىڭ باستالۋى ءۇشىن ەڭ جاقسى نىشانداردىڭدىڭ ءبىرى - ورىنبور ءدالىزى بولادى دەپ پايىمداۋلار جاساۋعا ءماجبۇر ەتتى. تاتار مەن باشقۇرت ءتول ۇلتتىق رەسپۋبليكالارى مارتەبەسىنەن ايىرىلىپ، رەسەيلىك ساياساتتىڭ كۇتپەگەن سالدارىنا ۇشىراۋ قاۋپى تۋىندادى.
بىراق، ءبىر نارسە انىق: ورىنبور نەمەسە قۋاندىق ءدالىزى رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قازىرگى شەكاراسىندا ءومىر سۇرۋىنە ناقتى قاۋىپ توندىرەدى. رۋسلان عاباسسوۆ رەسەيدىڭ تاپ وسى جاندى جەرىنە ساياسي سوققى جاساي ءبىلدى.
Abai.kz
